আডা লাভলেছ

কাউণ্টেছ লাভলেছ
ডাগুৱেৰিঅ'টাইপৰ দ্বাৰা এণ্টোৱান ক্লাউডেট(প্ৰায় 1843)[1]
জন্ম	মাননীয় ড. অগাষ্টা আডা বাইৰন ১০ ডিচেম্বৰ, ১৮১৫ লণ্ডন, ইংলেণ্ড
মৃত্যু	২৭ নৱেম্বৰ, ১৮৫২ (৩৬ বছৰ) মেৰিলেবন, লণ্ডন, ইংলেণ্ড
জনা যায়	গণিত, কম্পিউটিং
দাম্পত্যসঙ্গী	লাভলেছৰ ১ম আৰ্ল আৰ্লউইলিয়াম কিং-নোৱেল, (বি. ১৮৩৫)
সতি-সন্ততি	বাইৰন কিং-নোৱেল, ভিছকাউন্ট অকহাম এন্নে ব্লাণ্ট, ১৫ নং বেৰনেছ ৱেণ্টৱৰ্থ ৰালফ কিং-মিলবেংক, লাভলেছৰ ২য় আৰ্ল
স্বাক্ষৰ

অগুষ্টা আডা কিং, কাউণ্টেছ অৱ লাভলেছ (née বাইৰন; ১০ ডিচেম্বৰ ১৮১৫ – ২৭ নৱেম্বৰ ১৮৫২) এগৰাকী ইংৰাজ গণিতজ্ঞ আৰু লেখিকা আছিল, মূলতঃ তেওঁৰ বাবেই চাৰ্লছ বেবেজৰ কম্পিউটাৰ আৰু বিশ্লেষণাত্মক ইঞ্জিনৰ যান্ত্ৰিক উদ্দেশ্যৰ ওপৰত কামৰ পৰিচয় হয় । প্ৰথমে তেওঁয়েই জানিছিল যে মেচিনটোৰ শুদ্ধ গননাৰ বাহিৰেও আন প্ৰয়োগ আছে। আডা বাইৰন আছিল কবি লৰ্ড বাইৰন আৰু সংস্কাৰক এন্নে ইছাবেলা মিলবেংকেৰ একমাত্ৰ বৈধ সন্তান।^[2] লৰ্ড বাইৰনৰ আন সন্তানসকল মানে লাভলেছৰ সকলো ভাই-ভনী ৰ জন্ম হৈছিল লৰ্ড বাইৰনৰ বিবাহৰ বাহিৰত আন মহিলাৰ পৰা।^[3] আদা জন্মৰ এমাহৰ পাছত বাইৰনে পত্নীৰ পৰা বিচ্ছেদ ঘটাই চিৰদিনৰ বাবে ইংলেণ্ড এৰে। আডাৰ বয়স আঠ বছৰ বয়সত গ্ৰীচত লৰ্ড বাইৰনৰৰ মৃত্যু হয়। মাকে আডাৰ লালন-পালনৰ বাবে চিন্তাম্বিত আছিল আৰু দেউতাকৰ দৰে উন্মাদ স্বভাৱৰ নহবৰ বাবে আদাক গণিত আৰু যুক্তিৰ প্ৰতি আগ্ৰহ বৃদ্ধি কৰিছিল। ইয়াৰ পিছতো আডাই তেওঁৰ প্ৰতি আগ্ৰহী হৈ থাকি, তেওঁৰ দুজন পুত্ৰৰ নাম বাইৰন আৰু গৰ্ডন ৰাখিলে। মৃত্যুৰ সময়ত আডাৰ অনুৰোধত তেওঁক পিতৃৰ কাষতে সমাধিস্থ কৰা হয়। শৈশৱত প্ৰায়ে অসুস্থ হ’লেও আডাই পঢ়া-শুনাত অত্যন্ত ধ্য়ান দিছিল। ১৮৩৫ চনত উইলিয়াম কিঙৰ সৈতে তেওঁৰ বিবাহ হয়।১৮৩৮ চনত কিঙক লাভলেছৰ আৰ্ল হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়, যাৰ ফলত আডা লাভলেছৰ কাউণ্টেছ হয়।

তেওঁৰ শৈক্ষিক আৰু সামাজিক কৃতিত্বই তেওঁক এণ্ড্ৰু ক্ৰছ, চাৰ্লছ বেবেজ, ছাৰ ডেভিদ ব্ৰুষ্টাৰ, চাৰ্লছ হুইটষ্টোন, মাইকেল ফেৰাডে, আৰু লেখক চাৰ্লছ ডিকেন্সৰ দৰে বিজ্ঞানীৰ সংস্পৰ্শলৈ আনে, যিবোৰ যোগাযোগ তেওঁ নিজৰ শিক্ষাৰ উন্নতিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। আদাই তেওঁৰ দৃষ্টিভংগীক "কাব্য বিজ্ঞান"^[4] আৰু নিজকে "বিশ্লেষক (& মেটাফিজিচিয়ান)" বুলি বৰ্ণনা কৰিছিল।^[5]

আঠাইশ বছৰ বয়সত তেওঁৰ গাণিতিক প্ৰতিভাই তেওঁক সহযোগী ব্ৰিটিছ গণিতজ্ঞ চাৰ্লছ বেবেজৰ সৈতে দীৰ্ঘদিনীয়া কৰ্ম সম্পৰ্ক আৰু বন্ধুত্ব গঢ়ি তুলিছিল, যিজনক "কম্পিউটাৰৰ পিতৃ" বুলি জনা যায়। বিশেষকৈ বেবেজৰ এনালাইটিকেল ইঞ্জিনৰ কামৰ প্ৰতি তাইৰ আগ্ৰহ আছিল। ১৮৩৩ চনৰ ৫ জুনত লাভলেছে তেওঁক প্ৰথম লগ পাইছিল, যেতিয়া তেওঁ আৰু তেওঁৰ মাকে তেওঁলোকৰ পাৰস্পৰিক বন্ধু আৰু আডাৰ ব্যক্তিগত টিউটৰ মেৰী ছমাৰভিলৰ সৈতে চাৰ্লছ বেবেজৰ শনিবাৰে নিশাৰ এটা ছ'য়াৰী^[6]ত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।

১৮৪২ চনৰ পৰা ১৮৪৩ চনৰ ভিতৰত আডাই সামৰিক অভিযন্তা লুইজি মেনাব্ৰেয়া (পৰৱৰ্তী সময়ত ইটালীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী)ৰ বিশ্লেষণাত্মক ইঞ্জিনৰ বিষয়ে এটা প্ৰবন্ধ অনুবাদ কৰে আৰু ইয়াৰ পৰিপূৰক হিচাপে সাতটা টোকাৰ এটা বিশদ গোট, যাক সৰলভাৱে "টোকা" বুলি কোৱা হয়।

জীৱনী

শৈশৱ

লৰ্ড বাইৰনে তেওঁৰ "গৌৰৱময় ল'ৰা" সন্তান হ'ব বুলি আশা কৰিছিল আৰু লেডী বাইৰনে এগৰাকী ছোৱালী জন্ম দিয়াৰ বাবে তেওঁ হতাশ হৈছিল।^[7] শিশুটিৰ নাম বাইৰনৰ আঢ়ৈ বছৰীয়া ভগ্নী অগাষ্টা লিৰ নামেৰে ৰখা হৈছিল আৰু বাইৰনে নিজেই ইয়াক "আডা" বুলি কয়।^[8] ১৮১৬ চনৰ ১৬ জানুৱাৰীত লৰ্ড বাইৰনৰ আদেশত লেডী বাইৰনে তেওঁলোকৰ পাঁচ সপ্তাহৰ কন্যাক লগত লৈ কাৰ্কবি মেল'ৰীত থকা পিতৃ-মাতৃৰ ঘৰলৈ ৰাওনা হয়।^[9] যদিও সেই সময়ত ইংৰাজী আইন অনুসৰি বিচ্ছেদৰ ক্ষেত্ৰত পিতৃক সন্তানৰ সম্পূৰ্ণ তত্ত্বাৱধানৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছিল । লৰ্ড বাইৰনে তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ অধিকাৰ দাবী কৰাৰ কোনো চেষ্টা কৰা নাছিল,^[10] কিন্তু তেওঁৰ ভনীয়েকে তেওঁক আডাৰ কল্যাণৰ বিষয়ে অৱগত কৰিবলৈ অনুৰোধ কৰিছিল।^[11] ২১ এপ্ৰিলত লৰ্ড বাইৰনে বিচ্ছেদৰ চুক্তিখনত স্বাক্ষৰ কৰে যদিও অতি অনিচ্ছা সত্ত্বেও আৰু কেইদিনমানৰ পিছত ইংলেণ্ড এৰি থৈ যায়।^[12] লেডী বাইৰনে গোটেই জীৱন স্বামীৰ অনৈতিক আচৰণৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰি থাকিল।^[13] এই পৰিঘটনাই লাভলেছক ভিক্টোৰিয়ান সমাজত কুখ্যাত কৰি তুলিছিল। দেউতাকৰ লগত আদাৰ কোনো সম্পৰ্ক নাছিল। ১৮২৪ চনত তাইৰ আঠ বছৰ বয়সত পিতৃৰ মৃত্যু হয়। তেওঁৰ জীৱনৰ একমাত্ৰ উল্লেখযোগ্য পিতৃ-মাতৃ আছিল তেওঁৰ মাক।^[14] লাভলেছক ২০ বছৰীয়া জন্মদিনলৈকে পিতৃৰ পাৰিবাৰিক প্ৰতিকৃতি দেখুওৱা হোৱা নাছিল।^[15]

প্ৰাপ্তবয়স্ক বছৰ

Watercolour portrait of Ada King, Countess of Lovelace, প্ৰায় 1840, possibly by Alfred Edward Chalon

লাভলেছে তেওঁৰ টিউটৰ মেৰী ছমাৰভিলৰ সৈতে ঘনিষ্ঠ বন্ধুত্ব গঢ়ি তোলে আৰু ১৮৩৩ চনত তেওঁক চাৰ্লছ বেবেজৰ সৈতে চিনাকি কৰাই দিয়ে। আন চিনাকিসকলৰ ভিতৰত আছিল বিজ্ঞানী এণ্ড্ৰু ক্ৰছ, ছাৰ ডেভিদ ব্ৰুষ্টাৰ, চাৰ্লছ হুইটষ্টোন, মাইকেল ফেৰাডে আৰু লেখক চাৰ্লছ ডিকেন্স। সোতৰ বছৰ বয়সত তেওঁক ক'ৰ্টত উপস্থাপন কৰা হৈছিল "আৰু ছিজনৰ জনপ্ৰিয় বেলে" হৈ পৰিছিল তেওঁৰ "উজ্জ্বল মন"ৰ বাবে।^[16] ১৮৩৪ চনৰ ভিতৰত আদা ক’ৰ্টত নিয়মীয়াকৈ কাম কৰিছিল আৰু বিভিন্ন অনুষ্ঠানত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। তেখেতে সঘনাই নাচিছিল আৰু বহুতকে মোহিত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, আৰু বেছিভাগ মানুহেই তেওঁক ডেইণ্টী বুলি বৰ্ণনা কৰিছিল যদিও বাইৰনৰ বন্ধু জন হবহাউছে তেওঁক "এগৰাকী ডাঙৰ, মোটা চালৰ যুৱতী কিন্তু মোৰ বন্ধুৰ বৈশিষ্ট্যৰ কিবা এটা, বিশেষকৈ... মুখ"।^[17] এই বৰ্ণনা ১৮৩৪ চনৰ ২৪ ফেব্ৰুৱাৰীত তেওঁলোকৰ সাক্ষাৎকাৰৰ পিছত হয় য'ত আডাই হবহাউছক স্পষ্ট কৰি দিছিল যে তেওঁ তেওঁক ভাল নাপায়, সম্ভৱতঃ মাকৰ প্ৰভাৱৰ বাবে, যাৰ বাবে তেওঁ পিতৃৰ সকলো বন্ধুক অপছন্দ কৰিছিল। এই প্ৰথম ধাৰণাটো স্থায়ী নহ'ল আৰু পিছলৈ তেওঁলোকৰ বন্ধুত্ব গঢ় লৈ উঠিল।^[18]

শিক্ষা

আডা বাইৰন, বয়স সাত, আলফ্ৰেড ডি অৰ্চে, ১৮২২, ছমাৰভিল কলেজ, অক্সফৰ্ড

১৮৩২ চনৰ পৰা যেতিয়া তেওঁৰ বয়স সোতৰ বছৰ আছিল, তেতিয়া তেওঁৰ গাণিতিক ক্ষমতাৰ উন্মেষ ঘটিবলৈ ধৰে,^[19] আৰু গণিতৰ প্ৰতি তেওঁৰ আগ্ৰহে তেওঁৰ প্ৰাপ্তবয়স্ক জীৱনৰ বেছিভাগ সময়তে আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিছিল।^[20] বাইৰনক অভিযোগ কৰা যিকোনো উন্মাদনাক শিপাই উলিয়াবলৈ মাকৰ আকৰ্ষণেই আছিল আডাক সৰুৰে পৰা গণিত শিকোৱাৰ অন্যতম কাৰণ। উইলিয়াম ফ্ৰেণ্ড, উইলিয়াম কিং,আৰু ১৯ শতিকাৰ বিখ্যাত গৱেষক আৰু বৈজ্ঞানিক লেখিকা মেৰী ছমাৰভিলে তেওঁক ব্যক্তিগতভাৱে গণিত আৰু বিজ্ঞানত শিক্ষা লাভ কৰিছিল। ১৮৪০ চনত গণিতজ্ঞ অগাষ্টাছ ডি মৰ্গানে তেওঁক "বাৰ্ন'লিৰ সংখ্যা" (যিটোৱে বেবেজৰ বিশ্লেষণাত্মক ইঞ্জিনৰ বাবে তেওঁৰ বিখ্যাত এলগৰিদম গঠন কৰিছিল)কে ধৰি উন্নত কেলকুলাছ বিষয়সমূহৰ অধ্যয়নকে ধৰি "গাণিতিক অধ্যয়নত বহু সহায়" আগবঢ়ায়।^[21] লেডী বাইৰনলৈ লিখা এখন পত্ৰত ডি মৰ্গানে পৰামৰ্শ দিছিল যে আডাৰ গণিতৰ দক্ষতাই তেওঁক "এগৰাকী মৌলিক গাণিতিক অনুসন্ধানকাৰী, হয়তো প্ৰথম শ্ৰেণীৰ বিশিষ্ট" হ'ব পাৰে।^[22]

কৰ্ম

গোটেই জীৱন লাভলেছে ফ্ৰেন'লজী^[23] আৰু মেছমেৰিজমকে ধৰি সেই সময়ৰ বৈজ্ঞানিক বিকাশ আৰু ফেডৰ প্ৰতি প্ৰবল আগ্ৰহী আছিল।^[24] বেবেজৰ সৈতে কাম কৰাৰ পিছত লাভলেছে আন আন প্ৰকল্পত কাম কৰি থাকিল। ১৮৪৪ চনত তেওঁ এজন বন্ধু ৱৰনজ' গ্ৰেগক মগজুৱে কেনেকৈ চিন্তা আৰু অনুভূতিৰ স্নায়ুৰ জন্ম দিয়ে তাৰ বাবে গাণিতিক আৰ্হি তৈয়াৰ কৰাৰ ইচ্ছাৰ বিষয়ে মন্তব্য কৰে ("স্নায়ুতন্ত্ৰৰ এটা কেলকুলাছ")।^[25] তাই অৱশ্যে কেতিয়াও এইখিনি লাভ কৰা নাছিল। আংশিকভাৱে মগজুৰ প্ৰতি তাইৰ আগ্ৰহ আহিছিল তাইৰ "সম্ভাৱ্য" উন্মাদনাৰ বিষয়ে মাকৰ পৰা উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে পোৱা দীৰ্ঘদিনীয়া প্ৰি-অকুপেচনৰ পৰা। এই প্ৰকল্পৰ ওপৰত কৰা গৱেষণাৰ অংশ হিচাপে তেওঁ ১৮৪৪ চনত বৈদ্যুতিক অভিযন্তা এণ্ড্ৰু ক্ৰছৰ ওচৰলৈ গৈ বৈদ্যুতিক পৰীক্ষা কেনেকৈ কৰিব লাগে সেই বিষয়ে জানিবলৈ যায়।^[26] সেই বছৰতে তেওঁ বেৰন কাৰ্ল ভন ৰাইচেনবাকৰ গৱেষণা পত্ৰ ৰিচাৰ্চছ অন মেগনেটিজমৰ পৰ্যালোচনা লিখিছিল যদিও এইখন প্ৰকাশ কৰা হোৱা নাছিল আৰু প্ৰথম খচৰাৰ পিছত আগবাঢ়ি যোৱা যেন নালাগে।^[27] ১৮৫১ চনত, তেওঁৰ কৰ্কট ৰোগৰ আগৰ বছৰত, তেওঁ মাকলৈ লিখি গণিত আৰু সংগীতৰ সম্পৰ্ক সম্পৰ্কে তেওঁ কাম কৰি থকা "কিছুমান প্ৰডাকচন"ৰ কথা উল্লেখ কৰে।^[28]

মৃত্যু

১৮৫২ চনৰ ২৭ নৱেম্বৰত ৩৬ বছৰ বয়সত লাভলেছৰ মৃত্যু হয়,^[29] জৰায়ুৰ কৰ্কট ৰোগত।^[30] এই ৰোগ কেইবামাহো ধৰি চলিছিল, এই সময়ছোৱাত এনাবেলাই আডাই যিজনক দেখা পাইছিল তেওঁলোকৰ ওপৰত কমাণ্ড লৈছিল আৰু তেওঁৰ সকলো বন্ধু আৰু আত্মীয়ক বাদ দিছিল। মাকৰ প্ৰভাৱত আডাৰ ধৰ্মীয় ৰূপান্তৰ ঘটিছিল আৰু তেওঁক পূৰ্বৰ আচৰণৰ বাবে অনুতাপ কৰিবলৈ প্ৰলোভিত কৰা হৈছিল আৰু এনাবেলাক নিজৰ নিষ্পত্তিকাৰী হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছিল।^[31] ৩০ আগষ্টত স্বামীৰ আগত কিবা এটা স্বীকাৰোক্তি দিয়াৰ পিছত স্বামীৰ সৈতে যোগাযোগ হেৰুৱাই পেলায় যাৰ ফলত স্বামীয়ে বিচনাৰ কাষত পৰিত্যাগ কৰে। তাই তেওঁক কি কৈছিল সেয়া জনা নাযায়।^[32] তাইৰ অনুৰোধত তাইক নটিংহামশ্বাৰৰ হাকনালৰ চাৰ্চ অৱ ছেইণ্ট মেৰী মেগডেলিনত দেউতাকৰ কাষত সমাধিস্থ কৰা হয়।

তথ্য সংগ্ৰহ

1. "Only known photographs of Ada Lovelace in Bodleian Display". Bodleian. 2015. https://blogs.bodleian.ox.ac.uk/adalovelace/2015/10/14/only-known-photographs-of-ada-lovelace-in-bodleian-display/। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 October 2017. 
2. "Ada Lovelace Biography". biography.com. 6 May 2021.
3. Toole, Betty Alexandra (1987), "Poetical Science", The Byron Journal, 15: 55–65, doi:10.3828/bj.1987.6.
4. Toole 1998, pp. 234–235.
5. Toole 1998, pp. 156–157
6. Toole, Betty Alexandra (2010). Ada, the Enchantress of Numbers:Poetical Science (Kindle ed.). Critical Connection. pp. Location 641.
7. Turney 1972, p. 35.
8. Stein 1985, p. 17.
9. Turney 1972, p. 35.
10. Stein 1985, p. 16.
11. Woolley 1999, p. 80
12. Turney 1972, pp. 36–38
13. Woolley 1999, pp. 74–77.
14. Turney 1972, p. 138
15. Turney 1972, p. 138
16. Turney 1972, p. 138
17. Turney 1972, pp. 138–39
18. Turney 1972, p. 139.
19. Turney 1972, p. 138
20. Stein 1985, pp. 28–30.
21. Thomas J. Misa, "Charles Babbage, Ada Lovelace, and the Bernoulli Numbers" in Ada's Legacy: Cultures of Computing from the Victorian to the Digital Age, edited by Robin Hammerman and Andrew L. Russell (ACM Books, 2015), pp. 18–20, doi:10.1145/2809523.
22. Stein 1985, p. 82.
23. Woolley 1999, p. 198.
24. Woolley 1999, pp. 232–33
25. Woolley 1999, p. 305
26. Woolley 1999, pp. 310–14.
27. Woolley 1999, pp. 315–17
28. Woolley 1999, p. 335.
29. "December 1852 1a * MARYLEBONE – Augusta Ada Lovelace", Register of Deaths, GRO.
30. Baum 1986, pp. 99–100.
31. Woolley 1999, p. 370
32. Woolley 1999, p. 369.