এমিন’ এছিড
এমিন’ এছিড (ইংৰাজী: Amino acid) হৈছে প্ৰটিন যৌগ গঠনৰ মৌলিক একক। ৰসায়ন বিজ্ঞানত ইয়াক জৈৱ-ৰসায়ন বিভাগত অধ্যয়ন কৰা হয়। বহুসংখ্যক এমিন’ এছিড বিশেষ ৰাসায়নিক বান্ধনি (পেপটাইড্ বান্ধনি)-ৰে লগ লাগি একোটা বৃহৎ প্ৰটিন যৌগৰ সৃষ্টি কৰে। প্ৰাকৃতিকভাৱে জীৱদেহত মূলত ২০ ধৰণৰ এমিন’ এছিড পোৱা যায়।
এমিন’ এছিডৰ গঠন
[সম্পাদনা কৰক]
সকলো ধৰণৰ এমিন’ এছিড মূলত কাৰ্বন (C), অক্সিজেন (O) আৰু নাইট্ৰজেনৰ দ্বাৰা গঠিত। অৱশ্যে কিছুমান এমিন’ এছিডত ছালফাৰ (S)-ও পোৱা যায় (যেনে- চিষ্টাইন)। এমিন’ এছিডসমূহৰ গঠনত কাৰ্বক্সিল(-COOH) আৰু এমিন’(-NH2) কাৰ্যকৰী মূলকৰ উপস্থিতিয়ে ইয়াক আম্লিক আৰু ক্ষাৰকীয় গুন প্ৰদান কৰে। এনেদৰে আম্লিক আৰু ক্ষাৰকীয় গুন প্ৰদৰ্শন কৰা যৌগসমূহক এম্ফটেৰিক বা উভয়ৰ্ধমী যৌগ বোলা হয়।
অনা-অপৰিহাৰ্য আৰু অপৰিহাৰ্য এমিন’ এছিড
[সম্পাদনা কৰক]
মানুহ তথা উচ্চস্তৰৰ প্ৰাণীসমূহে আত্মসংশ্লেষণৰ দ্বাৰা শৰীৰৰ বাবে মাত্ৰ দহ বিধ এমিন’ এছিড সংশ্লেষণ কৰিব পাৰে। এই এমিন’ এছিডসমূহক অনা-অপৰিহাৰ্য এমিন’ এছিড বোলা হয়। শৰীৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় বাকী দহবিধ এমিন’ এছিডক অপৰিহাৰ্য এমিন’ এছিড বোলা হয়। অপৰিহাৰ্য এমিন’ এছিডৰ অভাৱে শৰীৰত বিভিন্ন ৰোগ (যেনে- কোৱাছিওৰকৰ ৰোগ) সৃষ্টি কৰে।
২০ বিধ এমিন’ এছিড
[সম্পাদনা কৰক]মানুহৰ ক্ষেত্ৰত অপৰিহাৰ্য - অনা অপৰিহাৰ্য এমিন’ এছিডসমূহ
| অপৰিহাৰ্য | অনা-অপৰিহাৰ্য * |
|---|---|
| হিষ্টিডাইন | এলানিন |
| অইচলিউচিন | আৰ্জেনিন* |
| লিউচিন | এচপাৰটিক এছিড |
| লাইছিন | চিষ্টাইন* |
| মিথিওনিন | গ্লুটামিক এছিড |
| ফিনাইলএলানিন | গ্লুটামাইন* |
| থ্ৰিওনিন | গ্লাইচিন* |
| ট্ৰিপ্ত'ফেন | প্ৰলিন* |
| ভেলিন | ছিৰিণ* |
| টাইৰ'ছিন* | |
| এছপাৰাজাইন* |
(*) কিছুমান ক্ষেত্ৰত অপৰিহাৰ্য[1][2]