জৰথুষ্ট্ৰ

জৰথুষ্ট্ৰ
তৃতীয় শতিকাৰ ভিতৰত জৰদস্তি ধৰ্ম আৰু ইয়াৰ মতবাদ সমগ্ৰ মধ্যপ্ৰাচ্যত বিয়পি পৰে। (চিত্ৰত: আকাশলৈ আঙুলিয়াই থকা জৰথুষ্ট্ৰ। )

জৰথুষ্ট্ৰ, জাৰাথুষ্ট্ৰা, জাৰাথুষ্ট্ৰ বা জৰাথুষ্ট্ৰ ( আভেষ্টান : Zaraθuštra Заратуштра; আধুনিক ফাৰ্চী : زرتشت زرتوشت ), পশ্চিমীয়া বিশ্বত জৰদস্তৰ ( গ্ৰীক : Ζωροάστρης Μοροαστρης; লেটিন : Zoroasterius Zoroasterius, সংস্কৃত : হৰিদুষ্ট্ৰ ) জৰথুষ্ট্ৰীয় বা জৰদস্তি ধৰ্মৰ প্ৰচাৰক আছিল। হাক্ষমানেছিয়ান ^[1], পাৰ্থিয়ান আৰু ^[2] ছাছানিদ ৰাজত্বকালত এসময়ত জৰদস্তি ধৰ্ম প্ৰাচীন পাৰস্যৰ জাতীয় ধৰ্ম হিচাপে পৰিগণিত হয়, প্ৰধানকৈ বৰ্তমানৰ ইৰাণ আৰু ভাৰতৰ জৰদস্তি সম্প্ৰদায়ৰ দ্বাৰা পালন কৰা হয়।^[3][4][5]

ধৰ্ম প্ৰচাৰক জৰথুষ্ট্ৰ সাধাৰণভাৱে স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত এজন ঐতিহাসিক ব্যক্তি, কিন্তু তেওঁৰ সমসাময়িক সময়ৰ বিষয়ে স্পষ্টভাৱে জনা নাযায়। বহু পণ্ডিতৰ মতে তেওঁ আনুমানিক খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১২০০ চনৰ প্ৰাচীন ধৰ্মৰ আদিম প্ৰতিষ্ঠাপকসকলৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল যদিও আন বহুতৰ মতে তেওঁ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৮০০ চনত বা খ্ৰীষ্টপূৰ্ব সপ্তম আৰু ষষ্ঠ শতিকাৰ ভিতৰত মহান ক্ৰুছেডৰ সমকালীন এজন ধৰ্ম প্ৰচাৰক আছিল।

নাম

জৰথুষ্ট্ৰৰ নামটো^[6] মূলতঃ দুটা আবেস্তান শব্দৰ সংমিশ্ৰণ, যিবোৰক তলত দিয়া ধৰণে ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি:

• জৰ(নত) ("বৃদ্ধ") + উষ্ট্ৰ (" উট/উষ্ট্ৰ")" অৰ্থাৎ "বৃদ্ধ উট থকা এজন।"^[7]
• Avestan zarat / আধুনিক পাৰ্চী zared ("হালধীয়া" বা "সোণালী") + ustra ("উট"), অৰ্থাৎ "হালধীয়া উটৰ চালক" বা হয়তো "সোণৰ উটৰ চালক; যি উটৰ দ্বাৰা সামগ্ৰী পৰিবহণ কৰি ধনী হৈছিল।"^[8]
• জৰা ("উজ্জ্বল", "সোণালী", "পোহৰ") + তুষ্ট্ৰ("সন্তুষ্ট", "প্ৰেমিক"), অৰ্থাৎ "যিজনে পোহৰক ভাল পায়।"^[7]
• জৰাৎ ("সোণালী") + উসা (" প্ৰাতঃকাল ", " ঊষা "), ভুলকৈ বৈদিক সংস্কৃতৰ আবেস্তা পাৰ্চী সমতুল্য অৰ্থাৎ "সোণালী প্ৰাতঃকাল কঢ়িয়াই অনা।"^[9]

জীৱনকালৰ সম্ভাব্য সময়

১৯ শতিকাৰ জৰদস্তৰৰ জীৱনৰ পৰিঘটনা চিত্ৰিত কৰা চিত্ৰ

বিভিন্ন সূত্ৰৰ মতে জৰথুষ্ট্ৰৰ জীৱনকাল সম্পৰ্কে বিভিন্ন মতামত আছে।

• ১৪০০ৰ পৰা ১০০০ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব - বৰ্তমানৰ আটাইতকৈ গ্ৰহণযোগ্য মতামত অনুসৰি মেৰী বয়েছে তেওঁৰ ‘এ হিষ্ট্ৰী অৱ জৰ’ষ্ট্ৰিয়ানিজম ’ (১৯৮৯) নামৰ গ্ৰন্থখনত এই সময়ছোৱাৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}
• খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪৫৮ চনৰ আগতে - এইচ. এছ. নাইবাৰ্গে তেওঁৰ অনুবাদ গ্ৰন্থ "প্ৰাচীন ইৰাণৰ ধৰ্ম"ত এই সময়ছোৱাৰ কথা উল্লেখ কৰিছে।^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}
• বুন্দহিনশন (" সৃষ্টি ") নামৰ এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ পাৰ্চী গ্ৰন্থত কোৱা হৈছে যে গ্ৰেট আলেকজেণ্ডাৰে পাৰস্য আক্ৰমণৰ ২৫৮ বছৰ আগতে জৰথুষ্ট্ৰ জীয়াই আছিল, অৰ্থাৎ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৫৮৮ চন জৰদস্তি সময়কাল। ঊনবিংশ শতিকাৰ বহু পণ্ডিতে জৰদস্তৰৰ এই ঐতিহাসিক যুগৰ সৈতে একমত, তাগিজাদেহ আৰু ডব্লিউ. বি. হেনিং।^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

কিন্তু ডাৰ্মেষ্টেটাৰৰ দৰে কিছুমান পণ্ডিতে এই কথাত একমত নহয় আৰু যুক্তি আগবঢ়ায় যে জৰথুষ্ট্ৰ মূলতঃ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১০০ শতিকাৰ সমসাময়িক। যদিও এই মতবাদ বৰ্তমান বহুলভাৱে অগ্ৰাহ্য বুলি গণ্য কৰা হয়।^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

ভাষিক প্ৰমাণ

^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

বাৰ্থলমিউ আৰু ক্ৰিষ্টেনচেনৰ দৰে আদিম পণ্ডিতসকলে "পৰম্পৰাগত সময়"ৰ বিষয়ে মতানৈক্য প্ৰকাশ কৰিছিল, মূলতঃ ভাষিক সমস্যাৰ বাবে। দেখা যায় যে জৰথুষ্ট্ৰই ১৮টা কবিতা লিখিছিল, যিবোৰে আবেস্তা কাহিনীৰ পুৰণি অংশটোক সামৰি লৈছে। গাথাৰ ভাষা আৰু ৰচনা, বিশেষকৈ "যসনা হপ্তামগৈতি" (" যশ্ন সপ্তম খণ্ড") ৰ লিখনিক আদিম আবেস্তা বা গাথাইক আবেস্তা বুলি কোৱা হয়, যিটো আবেস্তাৰ পিছৰ অংশৰ ভাষাতকৈ বহু পুৰণি। ঋগ্বেদিক সংস্কৃতৰ ব্যুৎপত্তিবিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত গাথিক আবেস্তাৰ লগত বহুত মিল আছে।

গথাতকৈ ঋগবেদৰ ভাষা কিছু ৰক্ষণশীল হ’লেও ঋগবেদৰ কেইবা শতিকাৰ পাছতো আবেস্তা ৰচনা কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৫০০ৰ পৰা ১২০০ চনৰ ভিতৰত ঋগবেদ ৰচনা কৰা বুলি ধাৰণা কৰা হয়। সেইমতে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১০০০ চনৰ পৰা ২০০ বছৰৰ ভিতৰত গাথা ৰচনা কৰা হৈছে।

ঐতিহাসিক কীৰ্তিচিহ্ন

^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

ঐতিহাসিক গৱেষণাই সাধাৰণতে কাহিনীসমূহত বৰ্ণনা কৰা সামাজিক নীতি-নিয়মসমূহৰ ব্যাখ্যা কৰি সময়কাল নিৰ্ণয় কৰাৰ চেষ্টা কৰে। যিহেতু গাথাৰ ভাষা বুজিব নোৱাৰা আৰু ব্যাখ্যাৰ বাবে মুকলি, গতিকে ইয়াৰ পৰা সময় অনুমান কৰাৰ পৰিসৰ আছে।

প্ৰত্নতাত্ত্বিক সামগ্ৰী

^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

ধৰ্মীয় দৃষ্টিকোণৰ পৰা প্ৰত্নতাত্ত্বিক প্ৰমাণ নিৰ্ণায়ক নহয়। কিন্তু ৰাছিয়াৰ পুৰাতত্ত্ববিদ ভিক্টৰ ছাৰিয়ানিডিয়ে দেখুৱাইছে যে জৰথুষ্ট্ৰৰ তাৰিখ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২০০০ চনৰ আশে-পাশে আৰু তেওঁ বেক্ট্ৰিয়া-মাৰ্জিয়ানা প্ৰত্নতাত্ত্বিক কমপ্লেক্সৰ খননৰ পৰা এই সিদ্ধান্ত লৈছে (আছগাৰভ, ১৯৮৪)।

তথ্যসূত্ৰ

1. Boyce, M., "Achaemenid Religion", Encyclopaedia Iranica LINK Error in Webarchive template: Empty url.; accessed April 21, 2007.
2. Boyce, M., "Religion of Arsacids", Encyclopaedia Iranica LINK Error in Webarchive template: Empty url.; accessed April 21, 2007.
3. West 2010, পৃষ্ঠা 4
4. Boyce 1996, পৃষ্ঠা. 3–4.
5. "How Zoroastrianism influenced the Western world". 2017. https://www.bbc.com/persian/world-features-39614002&ved=2ahUKEwiFmqeWmdv_AhWkgv0HHfEiA78QFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw0690z4WAWs6fLORe2ttTxg. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}
6. Schlerath 1977, পৃষ্ঠা 133–135
7. Mayrhofer 1977, পৃষ্ঠা 43–53.
8. Bailey 1953, পৃষ্ঠা 40–42.
9. Markwart 1930, পৃষ্ঠা 7ff.