টাই ভিয়েট লিপি
টাই ভিয়েট লিপি (টাই দাম: ꪎꪳ ꪼꪕ) হৈছে টাই ডাম জনগোষ্ঠীয়ে আৰু ভিন্ন থাই জনগোষ্ঠীয়ে ব্যৱহাৰ কৰা ভিয়েটনাম আৰু থাইলেণ্ডৰ এটা লিপি
বুৰঞ্জী
[সম্পাদনা কৰক]থাই লেখকসকলৰ মতে, এই লিখন পদ্ধতি সম্ভৱতঃ চুখ'থাই ৰাজ্যৰ পুৰণি থাই লিখনৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে।[1] এইটো পৰামৰ্শ দিয়া হয় যে চীনৰ জিনপিঙ, উত্তৰ লাওছ আৰু ভিয়েটনাম পোৱা টাই ডন, টাই ডাম আৰু টাই ডেং লিখন পদ্ধতিৰ উৎস ফাকখাম লিপি।[2]
বিভিন্ন স্থানীয় টাই ভাষাৰ ধ্বনিবিজ্ঞান পাৰ্থক্য, সম্প্ৰদায়সমূহৰ বিচ্ছিন্নতা আৰু লিখিত ভাষা পৰম্পৰাগতভাৱে পিতৃৰ পৰা উত্তৰ পুৰুষলৈ ্থানান্তৰিত হোৱাৰ ফলত বহুতো স্থানীয় ৰূপৰ সৃষ্টি হৈছে। এই ভিন্নতাৰ বিপৰীতে পূৰ্বৰ উত্তৰ-পশ্চিম স্বায়ত্তশাসিত অঞ্চলত বিভিন্ন টাই লোকসকলক এক সাধাৰণ মানদণ্ডৰ ব্যৱস্থা প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ বাবে একমত হবলৈ এটা প্ৰস্তাৱ জনাই। ভিয়েটনামৰ গৱেষকসকলৰ সৈতে একেলগে, থাং নাহট (বা ইউনিফাইড এলফাবেট) নামৰ প্ৰথম প্ৰস্তাৱটো বিকশিত কৰা হৈছিল, যি 1961 চনত প্ৰকাশিত হৈছিল আৰু 1966 চনত সংশোধিত হৈছিল।[3][4] 2006 চনত ইউনেস্কোৰ পৃষ্ঠপোষকতাত অনুষ্ঠিত কৰা এক কৰ্মশালাত এই লিপিৰ এক একত্ৰিত আৰু মান নিৰ্ধাৰিত সংস্কৰণ বিকশিত কৰা হৈছিল, যাৰ নাম আছিল "চৌ থাই ভিয়েটনাম" (বা ভিয়েতনামী টাই লিপি) । এই মানসম্মত সংস্কৰণটো তেতিয়া ইউনিক 'ডত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ বাবে অনুমোদিত হৈছিল।[5]
2008 চনৰ মে "মাহৰ পৰা উন্নত থাই লিপি চৰকাৰী ব্যৱহাৰলৈ অনা হৈছিল। [স্পষ্টীকৰণৰ প্ৰয়োজন][clarification needed]
বিৱৰণ
[সম্পাদনা কৰক]
এই লিপিত ৩১টা ব্যঞ্জনবৰ্ণ আৰু ১৪টা স্বৰবৰ্ণ আছে।[1] আন বেছিভাগ আবুগিদা বা ব্ৰাহ্মিক লিপিৰ দৰে, ব্যঞ্জনবৰ্ণবোৰৰ অন্তৰ্নিহিত স্বৰ থাকে, আৰু প্ৰতিটো স্বৰক স্বৰ চিহ্নৰ সৈতে নিৰ্দিষ্ট কৰিব লাগিব। স্বৰবোৰ ডায়াক্রিটিক স্বৰচিহ্নৰে চিহ্নিত কৰা হয় যিবোৰ ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ওপৰত, তলত বা বাওঁফালে আৰু/বা সোঁফালে দেখা দিব পাৰে।[5] কিছুমান স্বৰে এক অন্তৰ্নিহিত অন্তিম ব্যঞ্জনবৰ্ণ বহন কৰে, যেনে/-aj/, /-am/, /-an/ আৰু /-əw/[6]
স্ক্ৰিপ্টটোত লেটিন লিপিৰ বিৰামচিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আৰু ইয়াত পাঁচটা বিশেষ আখৰো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, এটা আখৰ ব্যক্তি এজনক সূচাবলৈ, এটা আখৰ "এক" নম্বৰৰ বুজাবলৈ এটা পআখৰ ূৰ্বৰ শব্দৰ পুনৰাবৃত্তি কৰিবলৈ, এটা পআখৰ াঠৰ আৰম্ভণি চিহ্নিত কৰিবলৈ আৰু এটা পআখৰ াঠৰ শেষ চিহ্নিত কৰিবৰ বাবে।[6]
পৰম্পৰাগতভাৱে, লিপিটোত শব্দসমূহৰ মাজত কোনো ব্যৱধান ব্যৱহাৰ কৰা হোৱা নাছিল কিয়নো সেইবোৰ নিৰন্তৰ প্ৰবাহত লিখা হৈছিল, কিন্তু ১৯৮০ চনৰ পৰা ব্যৱধান সাধাৰণ হৈ পৰিছে।[6]
ব্যঞ্জনবৰ্ণ
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰাৰম্ভিক ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ আখৰবোৰত উচ্চ আৰু নিম্ন দুয়োটা ৰূপ থাকে, যিবোৰ স্বৰ সূচাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উচ্চ ব্যঞ্জনবৰ্ণবোৰ-w,-y,-m,-n আৰু-ng আখৰৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নিম্ন ব্যঞ্জনবৰ্ণ আখৰ -k চূড়ান্ত/k/- আৰু /ʔ/ ধ্বনিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আনহাতে নিম্ন ব্যঞ্জনৱৰ্ণ-b আৰু-d চূড়ান্ত/p/ আৰু /t/ ৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়।[7][6]
| আখৰ | নাম | উচ্চাৰণ [8] | |
|---|---|---|---|
| নিম্ন | উচ্চ | ||
| ꪀ | ꪁ | /k/ | |
| ꪂ | ꪃ | /kʰ/ | |
| ꪄ | ꪅ | /x/ | |
| ꪆ | ꪇ | /ɡ/ | |
| ꪈ | ꪉ | /ŋ/ | |
| ꪊ | ꪋ | /tɕ/ | |
| ꪌ | ꪍ | /tɕʰ/ | |
| ꪎ | ꪏ | /s/ | |
| ꪐ | ꪑ | /ɲ/ | |
| ꪒ | ꪓ | /d/ | |
| ꪔ | ꪕ | /t/ | |
| ꪖ | ꪗ | /tʰ/ | |
| আখৰ | নাম | উচ্চাৰণ [8] | |
|---|---|---|---|
| নিম্ন | উচ্চ | ||
| ꪘ | ꪙ | /n/ | |
| ꪚ | ꪛ | /b/ | |
| ꪜ | ꪝ | /p/ | |
| ꪞ | ꪟ | /pʰ/ | |
| ꪠ | ꪡ | /f/ | |
| ꪢ | ꪣ | /m/ | |
| ꪤ | ꪥ | /j/ | |
| ꪦ | ꪧ | /r/ | |
| ꪨ | ꪩ | /l/ | |
| ꪪ | ꪫ | /v/ | |
| ꪬ | ꪭ | /h/ | |
| ꪮ | ꪯ | /ʔ/ | |
স্বৰবৰ্ণ
[সম্পাদনা কৰক]
ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ আখৰৰ অৱস্থান এটা বৃত্ত ◌ ৰে চিহ্নিত কৰা হয়।
- যেতিয়া /ɔ/ৰ এটা চূড়ান্ত থাকে, তেতিয়া ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে ◌ꪮ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
কিছুমান অতিৰিক্ত স্বৰ দুটা স্বৰ আখৰৰ সংমিশ্ৰণেৰে লিখা হয়। টাই ডাম ভাষাৰ তলত দিয়া চাৰিটা আখৰত সংমিশ্ৰণ ব্যৱহাৰ কৰা হয়ঃ
| আখৰ | উচ্চাৰণ [3][8] |
|---|---|
| ꪹ◌ꪸ | /e/ |
| ꪹ◌ꪷ | /ə/ |
| ꪹ◌ꪱ | /aw/ |
| ◌ꪚꪾ | /ap/ |
টাই ডামৰ তুলনাত টাই ডন কিছুমান শব্দৰ বানান বেলেগ বেলেগ ধৰণে লিখা হয়ঃ
| আখৰ | টাই ডামৰ সৈতে তুলনা | Sound[9]:17-20 |
|---|---|---|
| ◌ꪸ | ꪹ◌ꪸ | /e/ |
| ◌ꪷ | ꪹ◌ꪷ | /ə/ |
| ◌ꪺ | ꪶ◌ | /o/ |
| ◌ꪮ | ◌ꪷ | /ɔ/ (in an open syllable) |
| ꪶ◌ꪉ | ◌ꪴꪉ | /uŋ/ |
| ꪶ◌ꪣ | ◌ꪴꪣ | /um/ |
| ◌ꪝꪾ | ◌ꪾ | /am/ |
সুৰ
[সম্পাদনা কৰক]পৰম্পৰাগতভাৱে লিপিটোত কোনো সুৰৰ চিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা হোৱা নাছিল আৰু কেৱল উচ্চ/নিম্ন ব্যঞ্জনধ্বনিৰ পাৰ্থক্যৰ সৈতে আংশিকভাৱে ইংগিত দিয়া স্বৰহে ব্যৱহাৰৰ কৰা হৈছিল। পাঠকে প্ৰসংগৰ পৰা এটা শব্দৰ স্বৰ আৰু ইয়াৰ অৰ্থ অনুমান কৰিব লগা হৈছিল। ১৯৭০-ৰ দশকত দুটা স্বৰৰ চিহ্ন বিকশিত কৰা হৈছিল, যাক মাই নুৱেং আৰু মাই চঙ বুলি কোৱা হৈছিল।[5] স্বৰ ১ কেৱল এটা নিম্ন ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ দ্বাৰা চিহ্নিত কৰা হয়। স্বৰ 4 কেৱল এটা উচ্চ ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ সৈতে চিহ্নিত কৰা হয়। স্বৰ ২ প্ৰথম স্বৰ চিহ্ন আৰু নিম্ন ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ৰূপত চিহ্নিত কৰা হয়। স্বৰ ৫ প্ৰথম স্বৰ চিহ্ন আৰু উচ্চ ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ৰূপত চিহ্নিত কৰা হয়। স্বৰ ৩-ক দ্বিতীয় স্বৰ চিহ্ন আৰু নিম্ন ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ৰূপত চিহ্নিত কৰা হয়। স্বৰ ৬-ক দ্বিতীয় স্বৰ চিহ্ন আৰু উচ্চ ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ৰূপে চিহ্নিত কৰা হয়।[7][6]
| আখৰ | নাম | নিম্ন স্বৰ | নিম্ন স্বৰৰ পিচ | উচ্চ স্বৰ | উচ্চ স্বৰৰ পিচ |
|---|---|---|---|---|---|
| ◌ | |||||
| ◌꪿ | |||||
| ◌꫁ | |||||
| ◌ꫀ | |||||
| ◌ꫂ |
উৎস
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ 1.0 1.1 Bankston, Carl L.. "The Tai Dam: Refugees from Vietnam and Laos". Passage: A Journal of Refugee Education খণ্ড 3 (Winter 1987): 30–31. https://tulane.academia.edu/CarlLBankston/Papers/936717/The_Black_Tai_Refugees_from_Vietnam_and_Laos.
- ↑ Hartmann, John F. (1986). "The Spread of South Indic Scripts in Southeast Asia". Crossroads: An Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies খণ্ড 3 (1): 6–20. https://www.jstor.org/stable/40860228.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Brase, Jim (27 January 2006). "Towards a Unicode Proposal for the Unified Tai Script". http://scriptsource.org/cms/scripts/page.php?item_id=entry_detail&uid=jx853lrn2p। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 April 2015.Brase, Jim (27 January 2006). "Towards a Unicode Proposal for the Unified Tai Script". Retrieved 28 April 2015. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: Invalid
<ref>tag; name "brase-06" defined multiple times with different content - ↑ Trung Viet, Ngo; Brase, Jim. "Unified Tai Script for Unicode". http://scriptsource.org/cms/scripts/page.php?item_id=entry_detail&uid=s5g4wxhkjl। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 April 2015.Trung Viet, Ngo; Brase, Jim. "Unified Tai Script for Unicode". Retrieved 28 April 2015.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "Tai Viet". https://scriptsource.org/cms/scripts/page.php?item_id=script_detail&key=Tavt। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 July 2020."Tai Viet". Retrieved 15 July 2020. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: Invalid
<ref>tag; name "scriptsource" defined multiple times with different content - ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Brase, Jim (2007-02-20). "N3220: Proposal to encode the Tai Viet script in the UCS". Working Group Document, ISO/IEC JTC1/SC2/WG2. http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n3220.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2015-05-31.
- ↑ 7.0 7.1 "Tai Dam alphabet". https://omniglot.com/writing/taidam.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 July 2020.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 Brase, Jim (5 May 2008). "Writing Tai Don". http://scriptsource.org/cms/scripts/page.php?item_id=entry_detail&uid=cexgtkkgfx। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 April 2015.
- ↑ Brase, J. (2008). Writing Tai Don: Additional characters needed for the Tai Viet script. https://www.unicode.org/L2/L2008/08217-tai-don.pdf