টাই লে লিপি

টাই লে দেহং দাই
প্ৰকাৰ	Abugida
ভাষা	টাই নুৱা, টাং, ব্লাং, আচাং
সময়	c. ১২০০ CE – বৰ্তমান
মাতৃ লিপি	Proto-Sinaitic alphabet Phoenician alphabet Aramaic alphabet ব্ৰাহ্মী পল্লৱ Mon–Burmese লিক টাই লিপি[1] টাই লে
ভগ্নী লিপি	আহোম, খামটি
ISO 15924	Tale, 353
দিশ	বাওঁৰ পৰা সোঁ
ইউনিক'ড নাম	Tai Le
ইউনিক'ড ৰে'ঞ্জ	U+1950–U+197F
টোকা: এই পৃষ্ঠাত IPA চিহ্ন থাকিব পাৰে।

টাই লে লিপি (ᥖᥭᥰ ᥘᥫᥴ, [tai˦.lə˧˥) বা দেহং দাই লিপি হৈছে চীনৰ দক্ষিণ-মধ্য ইউনানৰ টাই নুৱা লোক সকলে কোৱা টাই নুৱা ভাষা লিখিবলৈ ব্যৱহৃত এক পৰম্পৰাগত লিপি। এই ভাষাটোক নুৱা, দেহং দাই আৰু চীনা ছান বুলিও জনা যায়। ইয়াক বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ অনুভূমিক ৰেখাত লিখা হয়, য 'ত কেৱল দফা আৰু বাক্যৰ মাজত স্থান থাকে।

টাই লে লিপি প্ৰায় ৭০০-৮০০ বছৰ পুৰণি আৰু ইয়াত কেইবাটাও অৰ্থগ্ৰাফিক নিয়ম ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে।^[2]

পৰম্পৰাগত লিপি

পৰম্পৰাগত টাই লে লিপি হৈছে চীনৰ ইউনান দেহং টাই আৰু চিংফৌ 'স্বায়ত্তশাসিত প্ৰান্তত পোৱা এক ব্ৰাহ্মিক লিপি^[3]

এই লিপিটোক বিভিন্ন নামেৰে জনা যায়। ইয়াক লিক থো নগোক ("বীন স্প্ৰাউট স্ক্ৰিপ্ট"), পুৰনি টাই বা অ'ল্ড দাই লিপি, লিক টাই লা/না (Tai Tay La/Na), "উত্তৰৰ টাই লিপি আৰু লিক টু ইয়াও (l(''লঙ লিপি) নামেৰে জনা যায়।^[4][3][5]

ইতিহাস.

টাই নুৱা লোকসকলে ব্যৱহাৰ কৰা লিক থ' ঙক প্ৰমাণ অনুসৰি পঞ্চদশ শতিকাৰ পূৰ্বে সম্ভৱতঃ মুঙ মাও অঞ্চলত পুৰণি বাৰ্মিজ বা মন প্ৰটোটাইপৰ পৰা লিক লিপিৰ উৎপত্তি হৈছিল,।^[6] ১৪০৭ চনৰ মিং ৰাজবংশ স্ক্ৰলত থকা লিক টাই লিপিত বাৰ্মিজ লিপিৰ বহুতো বৈশিষ্ট্য প্ৰদৰ্শন কৰা হৈছে, যাৰ ভিতৰত আছে ঊনৈশটা ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ চৈধ্যটা বৰ্ণ তিনিটা মধ্যৱৰ্তী ডায়াক্ৰিটিক্স আৰু উচ্চ স্বৰৰ মাৰ্কাৰ। পণ্ডিত ডেনিয়েলছৰ মতে, এই সংগ্ৰহে দেখাই যে টাইয়ে তেওঁলোকৰ নিজৰ লিপি সৃষ্টি কৰিবলৈ মান লিপিৰ পৰা সহায় লৈ লৈছিল-লিক টাই লিপি মান লিপিৰ পৰা আহৰণ কৰা হৈছিল, কিয়নো ইয়াক কেৱল মানত ক্ষ কোনোবাইহে সৃষ্টি কৰিব পাৰিছিল। ডেনিয়েলছে লগতে যুক্তি দিয়ে যে, পূৰ্বতে ভবাৰ বিপৰীতে, লিক থো নগোক লিপি আন লিক টাই লিপিৰ উৎপত্তি নহয়, কিয়নো ১৪০৭ৰ লিক টাই লিপিয়ে আহোম লিপি সৈতে অধিক সাদৃশ্য দেখুৱায়, যাক লিক থো নগ 'ক লিপিতকৈ আগতে প্ৰমাণিত কৰা হৈছিল।^[5] খামতি, ফাকে, আইটন আৰু আহোম ভাষাৰ লগতে উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ অসম আৰু উত্তৰ ম্যানমাৰ অন্যান্য টাই ভাষাৰ বাবে অন্যান্য "লিক" লিপি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। টাই থাম লিপিৰ তুলনাত লিক লিপিৰ 16ৰ পৰা 18টা ব্যঞ্জন চিহ্নৰ সীমিত তালিকা আছে, যি সম্ভৱতঃ ইংগিত দিয়ে যে লিপিবোৰ পালি লিখাৰ বাবে বিকশিত কৰা হোৱা নাছিল।^[7]

লিক থো নগোক লিপি কেতিয়া, ক 'ত আৰু কেনেকৈ প্ৰথমে উদ্ভৱ হৈছিল সেয়া জানিব পৰা হোৱা নাই, আৰু ইয়াক কেৱল 18 শতিকাৰ পিছতহে সাক্ষী হৈছিল।^[5][5] বহলভাৱে ক 'বলৈ গ' লে, কেৱল লিক থো নগোক আৰু লিকটো মন ('ৰাউণ্ড' বা 'বৃত্তাকাৰ' লিপি) শ্বান ৰাজ্যত আজিও ব্যৱহাৰ হয়।^[5] 1950-ৰ দশকত দেহঙত মূল টাই নুৱা পৰম্পৰাগত লিপিৰ চৰকাৰী নেতৃত্বাধীন সংস্কাৰ আৰম্ভ হৈছিল। 1952 চনৰ পৰা 1988 চনৰ ভিতৰত দেহং লিপিত চাৰিটা সংস্কাৰ সাধন কৰা হৈছিল, প্ৰথমতে এটা ব্যঞ্জনবৰ্ণ, স্বৰ চিহ্ন আৰু স্বৰ মাৰ্কাৰ যোগ কৰা হয়, তাৰ পিছত 1956 চনত বহুতো গ্ৰেফিম আৰু সুৰ চিহ্নৰ সলনি কৰা হ 'ল। 1964 চনত তৃতীয় সংস্কাৰৰ প্ৰস্তাৱ দিয়া হৈছিল, পুনৰ গ্ৰেফিম যোগ আৰু সলনি কৰা হৈছিল আৰু সুৰ মাৰ্কাৰত অধিক পৰিৱৰ্তন কৰা হয়, আৰু 1988 চনত চতুৰ্থ সংস্কাৰ কৰা হ 'ল।^[6]

বৈশিষ্ট্যসমূহ

অন্যান্য লিক অৰ্থগ্ৰাফীৰ সৈতে সাধাৰণতে, লিক থো নগোক হৈছে এক প্ৰকাৰৰ আলফাচিলেবেৰী, পিছে সম্পূৰ্ণৰূপে এক প্ৰকাৰৰ আবুগিদা নহয়, যিহেতু এক অন্তৰ্নিহিত স্বৰধ্বনিৰ উপস্থিতি মধ্য অৱস্থাত সীমাবদ্ধ, য 'ত ই/- a-/ বা/- aa-/ হব পাৰে।^[8]

আজি মুৱেং চিং-ত সৰু গ্লিফ ব্যৱহাৰ কৰা নহয় আৰু লিক থো নগোকৰ দুটা মুখ্য শৈলী স্থানীয় লিখকসকলে চিনাক্ত কৰিছেঃ টু লেম যাৰ পোনপটীয়া ৰু অধিক তীক্ষ্ণ কোণ আছে, আৰু টু মন যাৰ তীক্ষ্ণ কোণ নাই। মুৱাং ছিঙত ব্যৱহৃত লিক থো নগোক লিপিত 21টা প্ৰাৰম্ভিক ব্যঞ্জনবৰ্ণ গ্ৰেফিম আছে, যি কথিত উপভাষাত 15টা ধ্বনি আৰু দুটা বিৰল ধ্বনি (/d/আৰু/b/′) প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।^[9]

প্ৰকাৰ আৰু ব্যৱহাৰ

টাই দেহং আৰু টাই মাওৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত লিপিত সংস্কাৰিত টাই লে লিপিৰ দৰে ব্যঞ্জনবৰ্ণ আৰু স্বৰলিপি আছে, আনহাতে টাই নুৱায়ে ব্যৱহাৰ কৰা লিপি আন লিপিৰ পৰা কিছু পৃথক।^[10] অৱশ্যে, টাই নুয়া, টাই দেহং আৰু টাই মাওৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত লিপিবোৰক সকলোৱে লিক থো নগোক বুলি গণ্য কৰা হয়।^[11]

লাওছৰ মুৱাং চিং-ত, লিক থো নগোক লিপি ধৰ্মনিৰপেক্ষ উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আনহাতে থাম লিপি বৌদ্ধ পাণ্ডুলিপিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। চীনৰ ইউনানত, লিক থো নগোক এতিয়াও জিংগু দাই আৰু য়ি স্বায়ত্তশাসিত কাউণ্টি, মেংলিয়ান দাই, লাহু আৰু ভা স্বায়ত্তশাসিত কাউণ্টি, আৰু গেংমা দাই আৰু ৱা স্বায়ত্তশাসিত কাউণ্টিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। লিক থো নগোক আৰু সংস্কাৰিত টাই লে লিপি দেহ'ঙ টাই আৰু চিংফৌ স্বায়ত্ত্ব প্ৰান্তত ব্যৱহাৰ কৰা হয়, লগতে লিক টু মন আৰু সংশোধিত ছান লিপি (ম্যানমাৰ সীমান্তৰ ওচৰৰ অঞ্চলসমূহত) ব্যৱহাৰ কৰা হয়।^[10] সংস্কাৰিত টাই লে লিপি ব্যৱহাৰ কৰা টাই নুৱা অঞ্চলত পৰম্পৰাগত লিপিৰ জ্ঞান আৰু ব্যৱহাৰৰ হ্ৰাস দেখা গৈছে, যদিও শেহতীয়াকৈ পিছে পুৰণি লিপি আৰু পাণ্ডুলিপি পৰম্পৰাৰ প্ৰতি নতুন আগ্ৰহ দেখা গৈছে।^[12]

টাই নুৱা লোকসকলৰ পাণ্ডুলিপি সংস্কৃতি কম সংখ্যক বিশেষ লিখকৰ দ্বাৰা ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰা হয় যিসকল লিক থো নগোক লিপি জানে আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষ উদ্দেশ্যৰ বাবে তথা কেৱল পাণ্ডুলিপিত ব্যৱহাৰ কৰে। এই লিপি টাই থাম লিপি সপক্ষে দেউশালবোৰত ব্যৱহাৰ কৰা নহয়।^[13] স্থানীয় চৰকাৰৰ "অস্পৰ্শনীয় সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য সুৰক্ষা কেন্দ্ৰ" ই 2013 চনলৈকে দাই পৰম্পৰাগত লিপিত লিখা পাণ্ডুলিপি সংগ্ৰহ আৰু সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে কাম কৰি আছে।^[4]

লগতে চাওক

• • The New Tai Lue alphabet for the Tai Lü language, derived from the Old Tai Lue script "Dai Tam"; which is an abugida

উৎস

1. Daniels 2012, পৃষ্ঠা. 170-171.
2. Everson, Michael (2001-10-05). "L2/01-369: Revised Proposal for Encoding the Tai Le Script in the BMP of the UCS". https://www.unicode.org/L2/L2001/01369-n2372.pdf. 
3. Daniels, Christian (2005). "Surveying and Preserving Documents in Dehong, Yunnan, China". The Literary Heritage of Laos: Preservation, Dissemination and Research Perspectives. The National Library of Laos. পৃষ্ঠা. 335–340. https://laomanuscripts.net/downloads/literaryheritageoflaos25_daniels_en.pdf. 
4. Qu, Yongxian (2013). "Cultural Circles and Epic Transmission: The Dai People in China". Oral Tradition খণ্ড 28 (1): 103–124. https://mospace.umsystem.edu/xmlui/bitstream/handle/10355/65287/OralTradition28-1-Yongxian.pdf. 
5. Daniels 2012.
6. Wharton 2017.
7. Hundius, Harald; Wharton, David (2010). "The Digital Library of Lao Manuscripts: Making the Literary Heritage of Laos Available via the Internet". Microform & Imaging Review খণ্ড 39 (4): 142–144. doi:10.1515/mfir.2010.020. Hundius, Harald; Wharton, David (2010). "The Digital Library of Lao Manuscripts: Making the Literary Heritage of Laos Available via the Internet". Microform & Imaging Review. 39 (4): 142–144. doi:10.1515/mfir.2010.020. S2CID  161899246.
8. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 1901-193.
9. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 190-193.
10. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 175.
11. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 191.
12. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 185.
13. Wharton 2017, পৃষ্ঠা. 98.

বাহ্যিক সংযোগসমূহ