থৰ মৰুভূমি

থৰ মৰুভূমি
দ্য গ্ৰে’ট ইণ্ডিয়ান ডেজাৰ্ট

থৰ মৰুভূমি, ৰাজস্থান, ভাৰত

থৰ মৰুভূমিৰ মানচিত্ৰ
পাৰিস্থিতিক
ইক’জ’ন ইণ্ড’মালায়ান
বায়’ম deserts and xeric shrublands
সীমা Northwestern thorn scrub forests আৰু Rann of Kutch seasonal salt marsh
ভৌগোলিক
মাটিকালি 2,38,254 বৰ্গ কি.মি. (91,990 বৰ্গ মাইল)
দেশসমূহ ভাৰত আৰু পাকিস্তান
ভাৰতৰ ৰাজ্য আৰু পাকিস্তানৰ প্ৰদেশসমূহ ৰাজস্থান, গুজৰাট, হাৰিয়ানা, পঞ্জাব (ভাৰত), পঞ্জাব আৰু সিন্ধ (পাকিস্তান)
স্থানাংক 27°N 71°E / 27°N 71°E / 27; 71স্থানাংক: 27°N 71°E / 27°N 71°E / 27; 71
সংৰক্ষণ
সংৰক্ষণৰ স্থিতি অসুৰক্ষিত[1]
সংৰক্ষিত ৪১,৮৩৩ বৰ্গ কিলোমিটাৰ (১৮%)[2]

থৰ মৰুভূমি (ইংৰাজী: Thar Desert) ভাৰতৰ উত্তৰ-পশ্চিম তথা পাকিস্তানৰ দক্ষিণ অংশত অৱস্থিত এখন বিশাল মৰুভূমি। ২,০০,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ ঠাই আগুৰা এই মৰুভূমিখনক ‘দ্য গ্ৰে’ট ইণ্ডিয়ান ডেজাৰ্ট’ বুলিও জনা যায়। থৰ পৃথিৱীৰ বিংশ তম সৰ্ববৃহৎ মৰুভূমি, আৰু পৃথিৱীৰ নৱম সৰ্ববৃহৎ উষ্ণ উপ-ক্ৰান্তীয় মৰুভূমি। থৰ মৰুভূমিৰ প্ৰায় ৮৫% ভাৰতত আৰু বাকী ১৫% পাকিস্তানত আছে।[3] ভাৰতৰ মুঠ ভৌগোলিক মাটিকালিৰ প্ৰায় ৪.৫৬% ঠাই থৰ মৰুভূমিয়ে আগুৰি আছে। মৰুভূমিখনৰ ৬০% তকৈও অধিকাংশ ৰাজস্থানত পৰে যদিও ভাৰতৰ আন তিনিখন ৰাজ্য ক্ৰমে গুজৰাট, পঞ্জাব আৰু হাৰিয়ানালৈ আৰু পাকিস্তানৰ সিন্ধ আৰু পঞ্জাব প্ৰান্তলৈ ই বিস্তৃত হৈ আছে।[4]

ভৌগোলিক বিৱৰণ

[সম্পাদনা কৰক]

থৰ মৰুভূমিৰ উত্তৰ-পূব অংশ আৰাৱলী পাহাৰৰ মাজত অৱস্থিত। এই মৰুভূমিখন উত্তৰে পঞ্জাব আৰু হাৰিয়ানালৈকে, উপকূলৰ কাষেৰে গ্ৰে’ট ৰণ অৱ কট্‌ছলৈ, পশ্চিম আৰু উত্তৰ-পশ্চিমে সিন্ধু নদীৰ জলজ সমভূমিলৈকে বিস্তৃত হৈ আছে। মৰুভূমি অঞ্চলটোৰ বেছিভাগ ঠাই বিশাল, স্থানান্তৰিত বালিৰ টিলাৰে আবৃত যিয়ে জলজ সমভূমি আৰু উপকূলৰ পৰা পলস গ্ৰহণ কৰে। বাৰিষা আৰম্ভ হোৱাৰ আগতেই প্ৰতি বছৰে বাঢ়ি অহা প্ৰচণ্ড বতাহৰ বাবে বালি অতি চলনশীল হয়। লুনি নদী মৰুভূমিখনৰ একমাত্ৰ নদী।[5] বছৰি ১০০ৰ পৰা ৫০০ মিলিমিটাৰ (৪ৰ পৰা ২০ ইঞ্চি) বৰষুণ হয়। ইয়াৰ প্ৰায় সকলোখিনি জুনৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ মাহৰ ভিতৰত হয়।[3]

থৰ মৰুভূমিৰ ভিতৰত থকা লুনীয়া পানীৰ হ্ৰদসমূহৰ ভিতৰত গুজৰাটৰ খাৰাঘোড়া আৰু ৰাজস্থানৰ সম্ভাৰ, কুচামান, দিদৱানা, পাচপদ্ৰা, আৰু ফলোদি অন্যতম। এই হ্ৰদবোৰে বাৰিষা কালত বৰষুণৰ পানী গ্ৰহণ কৰি সংগ্ৰহ কৰে আৰু খৰালি কালত বাষ্পীভৱন হয়। অঞ্চলটোত হোৱা শিলৰ অপক্ষয়ৰ ফলত এই হ্ৰদবিলাকত নিমখ আহে।[6]

মাগ্ৰেবৰ প্ৰাকঐতিহাসিক এটেৰিয়ান সংস্কৃতিৰ অন্তৰ্গত প্ৰস্তৰ যুগৰ সঁজুলিসমূহ থৰ মৰুভূমিৰ মধ্য আদি প্ৰস্তৰ যুগৰ আৱৰ্জনাত আৱিষ্কাৰ কৰা হৈছে।[7]

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ "Thar Desert". Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund. https://www.worldwildlife.org/ecoregions/im1304. 
  2. ↑ Eric Dinerstein, David Olson, et al. (2017). An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm, BioScience, Volume 67, Issue 6, June 2017, Pages 534–545; Supplemental material 2 table S1b. [1]
  3. ↑ 3.0 3.1 Sinha, R. K., Bhatia, S., & Vishnoi, R. (1996). "Desertification control and rangeland management in the Thar desert of India". RALA Report No. 200: 115–123.
  4. ↑ Sharma, K. K. and S. P. Mehra (2009). "The Thar of Rajasthan (India): Ecology and Conservation of a Desert Ecosystem". Chapter 1 in: Sivaperuman, C., Baqri, Q. H., Ramaswamy, G., & Naseema, M. (eds.) Faunal ecology and conservation of the Great Indian Desert. Springer, Berlin Heidelberg.
  5. ↑ Laity, J. J. (2009). Deserts and Desert Environments. John Wiley & Sons. https://www.google.com/books/edition/_/wtAbzLLTcwcC?hl=en&gbpv=1&pg=PA30. 
  6. ↑ Ramesh, R.; Jani, R. A.; Bhushan, R. (1993). "Stable isotopic evidence for the origin of salt lakes in the Thar desert". Journal of Arid Environments খণ্ড 25 (1): 117–123. doi:10.1006/jare.1993.1047. 
  7. ↑ Gwen Robbins Schug, Subhash R. Walimbe (2016). A Companion to South Asia in the Past. John Wiley & Sons. পৃষ্ঠা. 64. ISBN 978-1119055471. https://www.google.com/books?id=7xv-CwAAQBAJ. 

বাহ্যিক সংযোগ

[সম্পাদনা কৰক]
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত থৰ মৰুভূমি সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।