নাইৰোবি

ওপৰৰ পৰা ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত: কেন্দ্ৰীয় ব্যৱসায়িক জিলা; নাইৰোবি ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত খোজ কাঢ়ি থকা এটা জিৰাফ; কেনিয়াৰ সংসদ; নাইৰোবি চিটি হল; আৰু কেনিয়াটা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন কেন্দ্ৰ

নাইৰোবি (/naɪˈroʊbi/ ny-ROH-bee) কেনিয়াৰ ৰাজধানী আৰু সৰ্ববৃহৎ চহৰ। এই নামটো মাছাই শব্দ 'এনকাৰে নাইৰোবি'ৰ(Enkare Nyirobi) পৰা লোৱা হৈছে, যাৰ অনুবাদ হৈছে ‘শীতল পানীৰ ঠাই’, যিয়ে চহৰৰ মাজেৰে বৈ যোৱা নাইৰোবি নদীক উল্লেখ কৰে। ২০১৯ চনৰ লোকপিয়লত এই চহৰখনৰ জনসংখ্যা আছিল ৪,৩৯৭,০৭৩ জন।[1][2] সাধাৰণতে এই চহৰখনক 'দ্য গ্ৰীণ চিটি ইন দ্য ছান' বুলি কোৱা হয়।[3]

নাইৰোবিত কেনিয়াৰ সংসদ ভৱনসমূহৰ ঘৰ আৰু ইয়াত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ কাৰ্যালয় (ইউএনঅ’ন)কে ধৰি হাজাৰ হাজাৰ ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠান আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় কোম্পানী আৰু সংস্থা আছে। নাইৰোবি ব্যৱসায় আৰু সংস্কৃতিৰ এক প্ৰতিষ্ঠিত কেন্দ্ৰ। নাইৰোবি ছিকিউৰিটিজ এক্সচেঞ্জ (এন এছ ই) আফ্ৰিকাৰ অন্যতম বৃহৎ ষ্টক এক্সচেঞ্জ আৰু মহাদেশখনৰ দ্বিতীয় পুৰণি এক্সচেঞ্জ। ব্যৱসায়ৰ পৰিমাণৰ ক্ষেত্ৰত ই আফ্ৰিকাৰ চতুৰ্থ বৃহত্তম ষ্টক এক্সচেঞ্জ, যিয়ে দিনটোত এক কোটি ব্যৱসায় কৰিবলৈ সক্ষম। নাইৰোবিৰ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানও ইয়াতে অৱস্থিত। নাইৰোবিয়ে ২০১০ চনত ইউনেস্ক’ৰ গ্ল’বেল নেটৱৰ্ক অৱ লাৰ্নিং চিটিছত যোগদান কৰে। ১৮৯৯ চনত উগাণ্ডা - কেনিয়া ৰেলৱেৰ ৰেল ডিপো হিচাপ ব্ৰিটিছ পূব আফ্ৰিকাৰ ঔপনিৱেশিক কৰ্তৃপক্ষই নাইৰোবি প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল ।ইয়াৰ উচ্চতা, নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু আৰু পৰ্যাপ্ত পানীৰ যোগানৰ বাবে ইয়াক কৰ্তৃপক্ষই আদৰ্শ বিশ্ৰাম স্থান হিচাপে পছন্দ কৰিছিল।[4] ১৯০৭ চনত মোম্বাছাৰ ঠাইত কেনিয়াৰ ৰাজধানী হিচাপে এই চহৰখন দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পায়।[5]

১৯৬৩ চনত স্বাধীনতাৰ পিছত নাইৰোবি কেনিয়া গণৰাজ্যৰ ৰাজধানী হয়।[6] কেনিয়াৰ প্ৰাৰম্ভিক সময়ছোৱাত এই চহৰখন কফি, চাহ আৰু চিছাল উদ্যোগৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত পৰিণত হয়।[7][8] কেনিয়াৰ দক্ষিণ মধ্য অংশত ১,৭৯৫ মিটাৰ (৫,৮৮৯ ফুট) উচ্চতাত অৱস্থিত এই চহৰখন।

নাইৰোবিৰ ইতিহাস

[সম্পাদনা কৰক]

নাইৰোবিৰ ইতিহাসৰ আটাইতকৈ প্ৰাচীন বিৱৰণ ১৮৯৯ চনৰ পৰাই যেতিয়া এটা লৱণ আফ্ৰিকান জলাশয়ত এটা ৰেলৱে ডিপো নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল য'ত মাছাই নামৰ এটা পশুপালক জনগোষ্ঠী বহি থকা আকাম্বা জনগোষ্ঠী, লগতে কৃষিজীৱী কিকুয়ু জনগোষ্ঠীয়ে দখল কৰিছিল যিসকল সকলোৱেই স্থানচ্যুত হৈছিল ঔপনিৱেশিকসকলে। নাইৰোবিত ৰেলৱে কমপ্লেক্স আৰু ইয়াৰ চাৰিওফালে থকা অট্টালিকাটো দ্ৰুতগতিত সম্প্ৰসাৰিত আৰু নগৰীয়া হৈ কেনিয়াৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ চহৰ আৰু দেশখনৰ ৰাজধানী হৈ পৰিল। [9] কিন্তু নাইৰোবিক জনপ্ৰিয়ভাৱে "সূৰ্য্যৰ সেউজীয়া চহৰ" বুলি জনা যায়।[10]

প্ৰাৰম্ভিক বছৰ

[সম্পাদনা কৰক]
১৮৯৯ চনৰ নাইৰোবি
নাইৰোবিত ফেধা টাৱাৰ, আইচিইএ বিল্ডিং, নাইৰোবি ছাফাৰী ক্লাব আৰু এনিভাৰ্চেৰী টাৱাৰ দেখুওৱা হৈছে
উডভেল গ্ৰ'ভ, ৱেষ্টলেণ্ডছ

নাইৰোবি প্ৰথমে এটা জলাশয়ৰ ভূমি আছিল, য'ত এটা চৰাই-চিৰিকটিৰ ভূমি আছিল, মাছাই, বহি থকা আকাম্বা জনগোষ্ঠী আৰু লগতে কৃষিপ্ৰেমী কিকুয়ু জনগোষ্ঠীয়েও দখল কৰিছিল।[11] নাইৰোবি নামটো নিজেই মাছাই অভিব্যক্তিৰ পৰা আহিছে যাৰ অৰ্থ হৈছে "শীতল পানী", যিয়ে এই অঞ্চলৰ মাজেৰে বৈ যোৱা ঠাণ্ডা পানীৰ ধাৰাটোক বুজায়।[12] উগাণ্ডা ৰেলৱেৰ আগমনৰ লগে লগে ছাৰ জৰ্জ হোৱাইটহাউছে ৰেলৱেত কাম কৰা ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলৰ বাবে ষ্ট’ৰ ডিপো, শ্বাণ্টিং গ্ৰাউণ্ড আৰু কেম্পিং গ্ৰাউণ্ডৰ বাবে এই স্থান চিনাক্ত কৰে। ৰেলপথৰ মুখ্য অভিযন্তা হোৱাইটহাউছে ইয়াৰ উচ্চ উচ্চতা, নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু, পৰ্যাপ্ত পানী যোগান আৰু লিমুৰুৰ ঢালৰ ঠেক আৰোহণৰ আগতে অৱস্থিত হোৱাৰ বাবে এই স্থানক আদৰ্শ বিশ্ৰাম স্থান হিচাপে অনুকূল কৰিছিল।[13][14] কিন্তু তেওঁৰ পছন্দক প্ৰটেক্টৰেট চৰকাৰৰ ভিতৰৰ বিষয়াসকলে সমালোচনা কৰিছিল আৰু তেওঁলোকে অনুভৱ কৰিছিল যে ঠাইখন অতি সমতল, পানীৰ নিষ্কাশন বেয়া আৰু তুলনামূলকভাৱে বন্ধ্যা।[15] প্ৰাক-ঔপনিৱেশিক যুগত আধুনিক কেনিয়াৰ জনসাধাৰণে বেছিভাগেই নিজৰ জনজাতি আৰু সাংস্কৃতিক গোটৰ মাজৰ গাঁৱত বাস কৰিছিল, য'ত তেওঁলোকৰ এটা একক চৰকাৰ বা নেতাৰ পৰিৱৰ্তে নিজৰ সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত শাসক আছিল।[16]

বৃদ্ধি

[সম্পাদনা কৰক]

১৯২১ চনত নাইৰোবিত ২৪,০০০ জন বাসিন্দা আছিল, ইয়াৰে ১২,০০০ জন স্থানীয় আফ্ৰিকান।[17] পৰৱৰ্তী দশকত নাইৰোবিত স্থানীয় আফ্ৰিকান সম্প্ৰদায়ৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পায় আৰু তেওঁলোকে প্ৰথমবাৰৰ বাবে সংখ্যাগৰিষ্ঠতা গঠন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।[18] এই বৃদ্ধিয়ে পৰিকল্পনা সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছিল, থৰ্নটৰ্ন হোৱাইট আৰ্কাইভ ২২ অক্টোবৰ ২০২০ তাৰিখে ৱেবেক মেচিন আৰু তেওঁৰ পৰিকল্পনা দলে "নাইৰোবি সমস্যা" বুলি বৰ্ণনা কৰিছে।[19] ১৯২৬ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত ঔপনিৱেশিক বিষয়া এৰিক ডাটনে মাউণ্ট কেনিয়ালৈ যোৱাৰ পথত নাইৰোবিৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যায় আৰু চহৰখনৰ বিষয়ে কয়:

ভূগোল

[সম্পাদনা কৰক]

১°০৯′দক্ষিণ ৩৬°৩৯′পূব আৰু ১°২৭′দক্ষিণ ৩৭°০৬′পূবত অৱস্থিত এই চহৰখনে ৬৯৬ বৰ্গ কিলোমিটাৰ (২৭০ বৰ্গমাইল) দখল কৰিছে।

নাইৰোবি কাম্পালা আৰু মোম্বাছা চহৰৰ মাজত অৱস্থিত। নাইৰোবি ৰিফ্ট ভেলীৰ পূব প্ৰান্তৰ কাষত থকাৰ বাবে মাজে মাজে সৰু সৰু ভূমিকম্প আৰু কম্পন ঘটে। চহৰৰ পশ্চিমে অৱস্থিত ংগং পাহাৰ নাইৰোবি অঞ্চলৰ আটাইতকৈ বিশিষ্ট ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্য। নাইৰোবিৰ উত্তৰত কেনিয়া পৰ্বত আৰু কিলিমাঞ্জাৰো পৰ্বত দক্ষিণ-পূব দিশত অৱস্থিত।[20]

নাইৰোবি নদী আৰু ইয়াৰ উপনৈসমূহে নাইৰোবি কাউন্টিৰ মাজেৰে পাৰ হৈ কাউন্টিখনৰ পূব প্ৰান্তত থকা বৃহৎ আথি নদীৰ সৈতে মিলি যায়।

অৰ্থনীতি

[সম্পাদনা কৰক]
নাইৰোবি আফ্ৰিকাৰ এখন প্ৰধান বিত্তীয় ৰাজধানী, আৰু আফ্ৰিকাৰ অন্যতম আধুনিক চহৰ।
নাইৰোবিত আই এণ্ড এম বেংকৰ মুখ্য কাৰ্যালয়

নাইৰোবিত আফ্ৰিকাৰ অন্যতম বৃহৎ ষ্টক এক্সচেঞ্জ নাইৰোবি ছিকিউৰিটিজ এক্সচেঞ্জ (এন এছ ই) আছে। ১৯৫৩ চনত লণ্ডন ষ্টক এক্সচেঞ্জে এন এছ ইক আনুষ্ঠানিকভাৱে বহিঃৰাজ্যৰ ষ্টক এক্সচেঞ্জ হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে ।[21] নাইৰোবি হৈছে কেইবাটাও আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় কোম্পানী আৰু সংস্থাৰ আঞ্চলিক মুখ্য কাৰ্যালয়। ২০০৭ চনত জেনেৰেল ইলেক্ট্ৰিক, ইয়ং এণ্ড ৰুবিকেম, গুগল, কোকা-কোলা, আই বি এম চাৰ্ভিচেছ আৰু চিস্কো চিষ্টেমে নিজৰ আফ্ৰিকান মুখ্য কাৰ্যালয় চহৰখনলৈ স্থানান্তৰিত কৰে।[22][23] নাইৰোবিত থকা ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ কাৰ্যালয়ত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বাসস্থানৰ মুখ্য কাৰ্যালয় আছে।

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ "2019 Kenya Population and Housing Census Volume I: Population by County and Sub-County". Kenya Central Bureau of Statistics. Archived from the original on 13 November 2019. Retrieved 7 November 2019.
  2. ↑ Omwenga, Mairura (19 September 2010). "Nairobi Emerging Metropolitan Region Development Planning and Management Opportunities and Challenges" (PDF). ISOCARP CONGRESS. 46th ISOCARP Congress. Nairobi. pp. 1–5. Archived (PDF) from the original on 17 November 2022. Retrieved 17 November 2022.
  3. ↑ Pulse Africa. "Not to be Missed: Nairobi 'Green City in the Sun'". pulseafrica.com. Archived from the original on 28 April 2007. Retrieved 14 June 2007
  4. ↑ Roger S. Greenway, Timothy M. Monsma, Cities: missions' new frontier, (Baker Book House: 1989), p.163.
  5. ↑ mombasa.go.ke (28 July 2018). "History of Mombasa". Mombasa County. Archived from the original on 26 January 2021. Retrieved 14 June 2019.
  6. ↑ britannica.com. "Nairobi History". www.britannica.com/. Archived from the original on 11 December 2019. Retrieved 18 February 2020.
  7. ↑ "Production". East Africa Sisal. Archived from the original on 22 July 2020. Retrieved 24 May 2020.
  8. ↑ Rashid, Mahbub (16 June 2016). The Geometry of Urban Layouts: A Global Comparative Study. Springer. ISBN 978-3-319-30750-3.
  9. ↑ "History - Nairobi". www.city-data.com. Retrieved 5 February 2019.
  10. ↑ Pulse Africa. "Not to be Missed: Nairobi 'Green City in the Sun'". pulseafrica.com. Archived from the original on 28 April 2007. Retrieved 14 June 2007.
  11. ↑ Donald B. Freeman, City of Farmers: Informal Urban Agriculture in the Open Spaces of Nairobi, Kenya, McGill-Queen's Press - MQUP, 1 Mar 1991
  12. ↑ Frédéric Landy, From Urban National Parks to Natured Cities in the Global South: The Quest for Naturbanity, Springer, 20 Jul 2018, p.50
  13. ↑ Anne-Marie Deisser, Mugwima Njuguna, Conservation of Natural and Cultural Heritage in Kenya, UCL Press, 7 Oct 2016, p.76
  14. ↑ United Nations University. "Nairobi: National capital and regional hub". unu.edu. Archived from the original on 9 June 2013. Retrieved 17 June 2007.
  15. ↑ Donald B. Freeman, City of Farmers: Informal Urban Agriculture in the Open Spaces of Nairobi, Kenya, McGill-Queen's Press - MQUP, 1 Mar 1991
  16. ↑ Tignor, Robert L. (1971). "Colonial Chiefs in Chiefless Societies". The Journal of Modern African Studies. 9 (3): 339–359. doi:10.1017/S0022278X00025131. JSTOR 159669. S2CID 154551781. Archived from the original on 7 April 2022. Retrieved 28 September 2020.
  17. ↑ Garth Andrew Myers, Verandahs of Power: Colonialism and Space in Urban Africa, Syracuse University Press, 2003
  18. ↑ Garth Andrew Myers, Verandahs of Power: Colonialism and Space in Urban Africa, Syracuse University Press, 2003
  19. ↑ Martin, A. M.; Bezemer, P. M. (2020). "The concept and planning of public native housing estates in Nairobi/Kenya, 1918- 1948". Planning Perspectives. 35 (4): 609–634. Bibcode:2020PlPer..35..609M. doi:10.1080/02665433.2019.1602785. S2CID 150702513.
  20. ↑ Perceptive Travel. "Nairobi by Degrees". perceptivetravel.com. Retrieved 14 June 2007
  21. ↑ Millennium IT. "Live Trading commences at Nairobi Securities Exchange". millenniumit.com. Archived from the original on 3 November 2006. Retrieved 28 June 2007.
  22. ↑ "General Electric moves Africa's hub to Nairobi". bdafrica.com. Archived from the original on 28 September 2007. Retrieved 18 June 2007.
  23. ↑ Press Media Wire. "Cisco Inaugurates East African Headquarters in Nairobi". pressmediawire.com. Archived from the original on 11 January 2009. Retrieved 20 July 2008.