নাৰীবাদী অধিবিদ্যা(ইংৰাজী: Feminist Metaphysics)ৰ লক্ষ্য হৈছে অধিবিদ্যাৰ ক্ষেত্ৰত অনুসন্ধান কৰা আৰু ইয়াৰ উত্তৰ বা সঁহাৰিসমূহে যৌনতাবাদক কেনেদৰে সমৰ্থন কৰিছে-সেই সম্পৰ্কে প্ৰশ্ন কৰা।[1] নাৰীবাদী অধিবিদ্যা মানসিক দৰ্শন আৰু আত্মদৰ্শন আদি ক্ষেত্ৰসমূহৰ সৈতে জড়িত।[1] চেলি হাছলেংগাৰ,[2] আষ্টা,[3] আৰু জুডিথ বাটলাৰ[3] আদি নাৰীবাদী অধিবিদ্যাবিদসকলে নাৰীবাদী লক্ষ্যসমূহ আগুৱাই নিয়াৰ স্বাৰ্থত লিংগৰ প্ৰকৃতিৰ ব্যাখ্যা দিবলৈ প্ৰয়াস কৰিছে।
নাৰীবাদী অধিবিদ্যাৰ আন এটা লক্ষ্য হৈছে নাৰীক কিহৰ দ্বাৰা এটা গোট হিচাপে একত্ৰিত কৰা হয় সেই বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰি নাৰীবাদী সক্ৰিয়তাৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰা।[4]এই বিৱৰণীসমূহ ঐতিহাসিকভাৱে চিছজেণ্ডাৰ মহিলাক কেন্দ্ৰ কৰি কৰা হৈছে যদিও গেইল চালামন,[5] টালিয়া মে বেটচাৰ[6] আৰু ৰবিন ডেমব্ৰফ[7] আদি দাৰ্শনিকসকলে কিন্নড় আৰু অ-বাইনেৰী লোকৰ লিংগৰ বিষয়ে অধিক ব্যাখ্যা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে।
নাৰীৰ স্বাভাৱিক হীনমন্যতাৰ প্ৰয়োজনীয়তাবাদী দাবীৰ প্ৰতিক্ৰিয়া হিচাপে নাৰীবাদত লিংগৰ সামাজিক নিৰ্মাণ তত্ত্বৰ উত্থান ঘটিছিল।[8] ছিমন ডি ব'ভ'য়াৰে তেওঁৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ দ্য ছেকেণ্ড চেক্সত যুক্তি দিছে যে-জৈৱিক বৈশিষ্ট্যই পুৰুষ আৰু মহিলাক পৃথক কৰে যদিও এই বৈশিষ্ট্যসমূহে মহিলাক অসুবিধা পেলোৱা সামাজিক পৰিস্থিতিৰ কাৰণ বা ন্যায্যতা প্ৰদান নকৰে।[3]
লিংগৰ পৰা লিংগক পৃথক কৰা তেওঁ প্ৰথম নাৰীবাদী তত্ত্ববিদ আছিল৷ তেওঁৰ বিখ্যাত পংক্তি "One is not born, but rather becomes, a woman।"[3] তেতিয়াৰ পৰাই বহুতো নাৰীবাদীয়ে যুক্তি দিছে যে নিৰ্মিত শ্ৰেণীয়ে সামাজিক স্তৰসমূহক শক্তিশালী কৰে৷
পৰৱৰ্তী সময়ৰ তত্ত্ববিদসকলে লিংগৰ প্ৰাক্-সামাজিক অস্তিত্বৰ প্ৰতি ডি ব'ভ'য়াৰৰ দায়বদ্ধতাক প্ৰত্যাহ্বান জনাই যুক্তি দিয়ে যে যৌনতা লিংগৰ লগতে সামাজিকভাৱেও গঢ় লৈ উঠে।[3][8] এলিজাবেথ গ্ৰজৰ বাবে লিংগ/লিংগ পাৰ্থক্য হৈছে মন–শৰীৰৰ দ্বৈতবাদৰ এক প্ৰকাৰ যি এতিয়াও অত্যাৱশ্যকীয়তাবাদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।[8]
বাটলাৰৰ অনুমানত লিংগৰ পৰিৱেশনমূলক দিশটো হয়তো ড্ৰেগ পৰিৱেশনত আটাইতকৈ স্পষ্ট, যিয়ে লিংগ পৰিৱেশনৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত লিংগ বাইনাৰীৰ বিষয়ে এক আদিম বুজাবুজি প্ৰদান কৰে। বাটলাৰে বুজি পায় যে ড্ৰেগক বিষয়ভিত্তিক বা একক পৰিচয়ৰ উদাহৰণ হিচাপে গণ্য কৰিব নোৱাৰি৷ ড্ৰেগক ইয়াৰ পৰিৱেশকৰ উদ্দেশ্যৰ সৎ প্ৰকাশ বুলি গণ্য কৰা উচিত নহয়।
বাটলাৰৰ মতে লিংগ পৰিৱেশন কেৱল বিধ্বংসী কাৰণ৷ ই হৈছে "গণনাক প্ৰতিহত কৰা ধৰণৰ প্ৰভাৱ", অৰ্থাৎ অৰ্থবোধক বহুমুখী, বিষয়বস্তুৱে ইয়াক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ অক্ষম৷ [9]:21 ময়য়া লয়ডে মত প্ৰকাশ কৰিছে যে লিংগ প্ৰদৰ্শনৰ ৰাজনৈতিক সম্ভাৱনাক একে প্ৰসংগত একেধৰণৰ অতীতৰ কাৰ্য্যৰ সাপেক্ষে মূল্যায়ন কৰিব পাৰি যাতে ইয়াৰ অতিক্ৰমণীয় সম্ভাৱনাৰ মূল্যায়ন কৰিব পাৰি৷[9]:26
নাৰীবাদী ধৰ্মতত্ত্ববিদ মেৰী ডেলীয়ে তেওঁৰ উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থ Gyn/Ecology (১৯৭৮)ত নাৰীসুলভ প্ৰকৃতিৰ অস্তিত্বৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল যিয়ে "পুৰুষ বন্ধ্যাত্ব"ৰ বিৰুদ্ধে ৰক্ষা কৰা উচিত।[10] তেওঁ লিখিছে, "যিহেতু নাৰী শক্তি মূলতঃ জৈৱপ্ৰেমী গতিকে "জীৱনৰ বিৰুদ্ধে এই চিৰন্তন আক্ৰমণাত্মক যুদ্ধত নাৰী আত্মা/শৰীৰ প্ৰধান লক্ষ্য। Gyn/Ecology হৈছে জীৱনপ্ৰেমী নাৰী শক্তিৰ পুনৰুদ্ধাৰ।"[11]
জেনিছ ৰেমণ্ডে দ্য ট্ৰেন্সচেক্সুৱেল এম্পায়াৰ (১৯৭৯) লিখোঁতে ডেলীক উপদেষ্টা হিচাপে লৈছিল, য'ত তেওঁ কৈছে: "ট্ৰেন্সচেক্সুৱেলসকলে কিয় লেছবিয়ান-ফেমিনিষ্ট হ'ব বিচাৰে সেয়া বুজাটো কঠিন নহয়। তেওঁলোকে শক্তিশালী নাৰী শক্তিৰ অস্তিত্বৰ উৎস সঁচাকৈয়ে আৱিষ্কাৰ কৰিছে"৷[12]