প্ৰতিমা দেৱী (চিত্ৰশিল্পী)

প্ৰতিমা দেৱী

প্ৰতিমা দেৱী, ১৯২১
জন্ম ১৮৯৩
কলকাতা
মৃত্যু ১৯৬৯ (বয়স ৭৫–৭৬)
শান্তিনিকেতন
জীৱন-সংগী নিলনাথ মুখোপধ্যায়, ৰথীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰ
দেশ ভাৰতীয়
পেচা চিত্ৰশিল্প

প্ৰতিমা দেৱী (১৮৯৩-১৯৬৯) এগৰাকী ভাৰতীয় চিত্ৰশিল্পী আছিল, যি তেওঁৰ শৈল্পিক সামৰ্থ্যৰ বাবে বহুলভাৱে জনাজাত। তেওঁ ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ পুত্ৰ ৰথিন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ পত্নী আছিল। কবিগৰাকীয়ে তেওঁৰ সামৰ্থ্য বিকাশত বিশেষ আগ্ৰহ লৈছিল।

পৰিয়ালবৰ্গ

[সম্পাদনা কৰক]

তেওঁ শেষেন্দ্ৰ ভূষণ চট্টোপাধ্যায় আৰু গগনেন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰ আৰু অবনীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ ভগ্নী বিনয়নী দেৱীৰ কন্যা আছিল।[1][2]

কৰ্মজীৱন

[সম্পাদনা কৰক]
প্ৰতিমা দেৱী, আৰ্যুম আৰু অমিয় চক্ৰৱৰ্তীৰ সৈতে ৰবীন্দ্ৰনাথ, জাৰ্মানী, ১৯৩১[3]

প্ৰতিমাই চিত্ৰশিল্পী নন্দলাল বসু আৰু ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ অধীনত কলা অধ্যয়ন কৰিছিল। [1] ৰবীন্দ্ৰনাথে তেওঁক নিজৰ শৈল্পিক প্ৰতিভা অনুসৰণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল।[4] তেওঁ ১৯১৫ চনৰ পৰা ঠাকুৰ পৰিয়ালৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ইণ্ডিয়ান চছাইটি অৱ অৰিয়েণ্টেল আৰ্টত তেওঁৰ চিত্ৰকলা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল।[5] তাৰ পিছত তেওঁ পেৰিছলৈ গুচি যায়, য'ত তেওঁ ইটালিয়ান "ৱেট ফ্ৰেস্কো" পদ্ধতি অধ্যয়ন কৰে। [5]

১৯১০ চনত বিবাহৰ ঠিক পিছতে, প্ৰতিমাই তেওঁৰ স্বামীৰ সৈতে বৰ্তমান বাংলাদেশত থকা শিলাইদহৰ পাৰিবাৰিক সম্পত্তিত কিছু সময় অতিবাহিত কৰিছিল।[6] পৰৱৰ্তী সময়ত, প্ৰতিমা শান্তিনিকেতনলৈ উভতি আহে আৰু তেওঁৰ শহুৰেক আৰু স্বামীৰ পদাংক অনুসৰণ কৰে আৰু বিশ্ব ভাৰতীৰ কাৰ্যকলাপত নিজকে নিমজ্জিত কৰে।[7] প্ৰতিমা তেওঁলোকৰ দূৰৱৰ্তী ঠাইলৈ ভ্ৰমণত তেওঁলোকৰ সৈতে গৈছিল।[1] শান্তিনিকেতনত ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰে প্ৰতিষ্ঠা কৰা সংগীত আৰু নৃত্য বিদ্যালয়ত তেওঁ নৃত্য পাঠ্যক্ৰমৰ দায়িত্বত আছিল। [8] প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত ঠাকুৰৰ নৃত্য-নাটকক গঢ় দিয়া এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ হিচাপে তেওঁক কৃতিত্ব দিয়া হয়।[9] তেওঁ সহজে এটা নতুন শিল্প আয়ত্তাধীন ল'ব পাৰিছিল আৰু ইয়াক শিল্প সদন পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে অভিযোজিত কৰিব পাৰিছিল।[1]

জীৱনী

[সম্পাদনা কৰক]

প্ৰতিমা দেৱীৰ জন্ম ১৮৯৩ চনৰ ৫ নৱেম্বৰত কলিকতাত (পিছত কলকাতা) হৈছিল।[10] ৰবীন্দ্ৰনাথৰ সহপাঠী নিৰোদে নাথ মুখোপাধ্যায়ৰ পুত্ৰ নীলানাথ মুখোপাধ্যায়ৰ লগত শিশু কইনা হিচাপে তেওঁ প্ৰথম বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হয় যদিও দুমাহৰ পাছত গঙ্গাত ডুব গৈ নীলনাথৰ আকস্মিক মৃত্যু হয়। ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰে তেওঁৰ পুত্ৰ ৰথিন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ সৈতে ১৭ বছৰীয়া প্ৰতিমাৰ বিবাহৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল।[10][11] ৰথিন্দ্ৰনাথ আৰু প্ৰতিমাই ১৯২২ চনত এজনী কন্যা তুলি লৈছিল - নন্দিনী, যাক তেওঁৰ উপনাম - পুপী (ফৰাচী ভাষাত 'পুতলা') বুলি অধিক জনা যায়।[10][12] আগৰ বছৰবোৰত ৰথিন্দ্ৰনাথৰ সৈতে প্ৰতিমাৰ বিবাহ সুখী যেন লাগিছিল, কিন্তু ই জীৱনৰ পিছৰ সময়ত প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ'বলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। কিছু পৰিমাণে অহংকাৰী ৰথিন্দ্ৰনাথ, যি ঠাকুৰ পৰিয়ালৰ 'অত্যধিক প্ৰতিভাশালী আৰু সৃজনশীল ব্যক্তিৰ উজ্জ্বল বিন্যাস'ত কিছু পৰিমাণে ম্লান এক সত্তা হৈ আছিল, ১৯৫৩ চনত বিশ্ব ভাৰতী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উপাচাৰ্য পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰে আৰু শান্তিনিকেতন চিৰদিনৰ বাবে এৰি দিয়ে। প্ৰতিমা শান্তিনিকেতনতেই বাস কৰি থাকিল। অৱশ্যে, ১৯৬১ চনত ৰথিন্দ্ৰনাথৰ মৃত্যুলৈকে তেওঁলোকে চিঠিপত্ৰৰ জৰিয়তে ইজনে সিজনৰ সৈতে যোগাযোগ ৰক্ষা কৰিছিল। [6][13] প্ৰতিমাৰ ১৯৬৯ চনৰ ৯ জানুৱাৰীত মৃত্যু হয়।[2]

সতি-সন্ততি

[সম্পাদনা কৰক]

নন্দিনী ঠাকুৰ ১৯৪০ চনত বিবাহপাশত আৱদ্ধ হৈছিল। গিৰিধাৰী লালাৰ সৈতে তেওঁৰ নাতিৰ বিবাহ উপলক্ষে ৰবীন্দ্ৰনাথে সুমঙ্গালী বোধু সঞ্চিতা ৰেখো প্ৰনে গানটো ৰচনা কৰিছিল। তেওঁলোকে ৰতনপল্লীৰ ছায়ানীড়ত বাস কৰিছিল।[14][15][6] নন্দিনীৰ পুত্ৰ সুনন্দন লালাই পাঠ ভাৱনাত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিছিল আছিল আৰু তাৰ পিছত সংশ্লেষিত জৈৱিক ৰসায়নত পিএইচডি সম্পূৰ্ণ কৰিছিল। ২০১২ চনলৈকে, তেওঁলোক বাংগালোৰত থাকে।[16][17]

গ্ৰন্থ প্ৰণয়ন

[সম্পাদনা কৰক]

প্ৰতিমাই কেইবাখনো কিতাপ লিখিছিল। নিৰ্বাণ শীৰ্ষক গ্ৰন্থখনে কবিৰ জীৱনৰ অন্তিম বছৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছিল। স্মৃতিচিনহাৰত তেওঁ অবনীন্দ্ৰনাথ আৰু ৰবীন্দ্ৰনাথৰ কথা কৈছে। নৃত্যই শান্তিনিকেতনত নৃত্য পৰম্পৰাৰ এক নথিপত্ৰ তৈয়াৰ কৰিছে। চিত্ৰলেখা তেওঁৰ কবিতা আৰু অন্যান্য লিখনিৰ সংকলন।[2]

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Pratima Devi (1893-1969)". Visva-Bharati. http://www.visvabharati.ac.in/PratimaDevi.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2016-03-13. 
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Chief Editor: Subodh Chandra Sengupta, Editor: Anjali Bose (4th edition 1998 (in Bengali)). Samsad Bangali Charitabhidhan (Biographical Dictionary). Sishu Sahitya Samsad Pvt. Ltd., 32A Acharya Prafulla Chandra Road, Kolkata.. পৃষ্ঠা. Vol I, page 185. ISBN ISBN 81-85626-65-0. 
  3. ↑ Sources of information: Smarak Grantha and When two giants met - Rabindranath Tagore and Albert Einstein
  4. ↑ Tagore, Rabindranath (2011). I Won't Let You Go: Selected Poems Ed: Ketaki Kushari Dyson. Penguin Books India. ISBN 9780143416142. 
  5. ↑ 5.0 5.1 Mitter, Partha (2007). The Triumph of Modernism: India's Artists and the Avant-garde, 1922-1947. Reaktion Books. ISBN 9781861893185. 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 "কবিপুত্ৰ" (bn ভাষাত). Anandabazar Patrika. 18 February 2017. https://www.anandabazar.com/supplementary/patrika/some-unknown-facts-about-tagore-s-son-rathindranath-tagore-1.566092। আহৰণ কৰা হৈছে: 2 August 2019. 
  7. ↑ Dutt, Sarkar Munsi, Bishnupriya, Urmimala (2010). Engendering Performance: Indian Women Performers in Search of an Identity. SAGE Publications India. ISBN 9788132106128. 
  8. ↑ "Tagore's dance legacy and its relevance" (en-IN ভাষাত). The Hindu. 2011-12-26. ISSN 0971-751X. http://www.thehindu.com/books/tagores-dance-legacy-and-its-relevance/article2749999.ece. 
  9. ↑ "Tagore's dance legacy and its relevance" (en-IN ভাষাত). The Hindu. 2011-12-26. ISSN 0971-751X. http://www.thehindu.com/books/tagores-dance-legacy-and-its-relevance/article2749999.ece. 
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 "Rabindranath's Tagore's Descendants". Archived from the original on 14 March 2016. https://web.archive.org/web/20160314050217/http://uttarayan.myfreeforum.org/viewtopic.php?t=255&start=0। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 September 2021. 
  11. ↑ "Rathindranath Part I". Smarak Grantha. http://sesquicentinnial.blogspot.com/2011/11/rathindranath-thakur-1888-1961.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 August 2019. 
  12. ↑ "Nandini adopted child of Rathindranath and Pratima". Smarak Grantha. http://sesquicentinnial.blogspot.com/2012/07/nandini-adopted-child-of-rathindranath.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 July 2019. 
  13. ↑ "A Page out of a Radical’s Life". The Book Review Literary Trust. https://thebookreviewindia.org/a-page-out-of-a-radicals-life/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 July 2019. 
  14. ↑ "Lyric and background history of the song Sumangali Bodhu Sanchito". All about Rabindra Sangeet. Gitabitan.com. http://www.geetabitan.com/lyrics/S/sumongoli-bodhu-lyric.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 August 2019. 
  15. ↑ "Rabindranath Tagore at grand daughter’s marriage". Pinterest. https://www.pinterest.com/pin/314900198935939216/। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 August 2019. 
  16. ↑ "Sunandan Lala". Linkedin. https://in.linkedin.com/in/sunandan-lala-67715b36। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 July 2019. [সংযোগবিহীন উৎস]
  17. ↑ "Remembering the genius of Tagore". Deccan Herald, 1 May 2012. https://www.deccanherald.com/content/246172/remembering-genius-tagore.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 July 2019.