মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন

অক্সফামে মিংকামেনত যোগান ধৰা বিশুদ্ধ খোৱা পানী ব্যৱস্থা

মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন (ইংৰাজী: Human Rights and Climate Change) হৈছে এক ধাৰণামূলক আৰু আইনী পৰিকাঠামো যাৰ অধীনত আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰ আৰু গোলকীয় উত্তাপনৰ সৈতে তেওঁলোকৰ সম্পৰ্ক অধ্যয়ন, বিশ্লেষণ আৰু সম্বোধন কৰা হয়। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ফ্ৰেমৱৰ্ক কনভেনচন (ইউএনএফচি) আৰু মূল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মানৱ অধিকাৰ সঁজুলিৰ অধীনত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নীতিনিৰ্দেশনা দিবলৈ চৰকাৰ, ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সংগঠন, আন্তঃচৰকাৰী আৰু বেচৰকাৰী সংগঠন, মানৱ অধিকাৰ আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক অধিবক্তা আৰু শিক্ষাবিদসকলে এই পৰিকাঠামোটো ব্যৱহাৰ কৰিছে।

মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন বিশ্লেষণে সাগৰৰ স্তৰ বৃদ্ধি, মৰুভূমিকৰণ, উষ্ণতা বৃদ্ধি, চৰম বতৰৰ পৰিঘটনা আৰু বৰষুণৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগতে মানৱ অধিকাৰ বা সম্পৰ্কিত আইনী সুৰক্ষা অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পৰা পৰিঘটনাবোৰৰ সঁহাৰি স্বৰূপে চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা অভিযোজন আৰু প্ৰশমন ব্যৱস্থাকে ধৰি বিশ্বব্যাপী পাৰিপাৰ্শ্বিক পৰিঘটনাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত মানুহৰ বাবে প্ৰত্যাশিত পৰিণামৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ বাবে বহুতো আইনী পদ্ধতিয়ে জলবায়ু ন্যায়ৰ ওকালতি আৰু জলবায়ু মোকৰ্দমাৰ জৰিয়তে চৰকাৰ আৰু ব্যক্তিগত প্ৰচেষ্টাৰ দ্বাৰা নতুন বা প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপৰ বাবে ওকালতি কৰাৰ বাবে স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ, অন্যান্য সম্পৰ্কিত অধিকাৰ বা অন্যান্য আকস্মিক পাৰিপাৰ্শ্বিক আইনপদ্ধতি যেনে প্ৰকৃতিৰ অধিকাৰ আদিৰ ব্যৱহাৰ কৰে।

ইতিহাস

[সম্পাদনা কৰক]
শীলা ৱাট-ক্লাউটিয়েৰ

২০০৫ চনত ইনুইট কৰ্মী শীলা ৱাট-ক্লাউটিয়েৰে আন্তঃ-আমেৰিকান মানৱ অধিকাৰ আয়োগৰ ওচৰত "আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কাৰ্য আৰু ভুলৰ ফলত হোৱা গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱৰ ফলত হোৱা মানৱ অধিকাৰ উলংঘনৰ পৰা" সকাহ বিচাৰি এখন আবেদন দাখিল কৰিছিল।[1] আৱেদনখন নাকচ কৰা হৈছিল কিন্তু আয়োগে ২০০৭ চনত ইনুইটৰ প্ৰতিনিধিসকলৰ পৰা মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে সাক্ষ্য আমন্ত্ৰণ কৰিছিল আৰু শুনানি গ্ৰহণ কৰিছিল।[2]

সেই বছৰেই গোলকীয় জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মানৱীয় মাত্ৰাৰ ওপৰত মালে ঘোষণাপত্ৰত "স্পষ্টভাৱে (আৰু প্ৰথমবাৰৰ বাবে এক আন্তৰ্জাতিক চুক্তিত) কোৱা হৈছিল যে 'মানৱ অধিকাৰৰ সম্পূৰ্ণ উপভোগৰ বাবে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ স্পষ্ট আৰু তাৎক্ষণিক প্ৰভাৱ আছে' আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰ প্ৰণালীক বিষয়টো তৎক্ষণাৎ সমাধান কৰিবলৈ আহ্বান জনায়।"[3][4]

পৰৱৰ্তী বছৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰ পৰিষদে (এইচআৰচি) সৰ্বসন্মতিক্ৰমে প্ৰস্তাৱ ৭/২৩ গ্ৰহণ কৰে, "জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে সমগ্ৰ বিশ্বৰ লোক আৰু সম্প্ৰদায়ৰ বাবে তাৎক্ষণিক আৰু সুদূৰপ্ৰসাৰী ভাবুকি সৃষ্টি কৰিছে আৰু ই মানৱ অধিকাৰৰ সম্পূৰ্ণ উপভোগৰ বাবে প্ৰভাৱ পেলায়", আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ চাৰ্টাৰ মানৱ অধিকাৰৰ সাৰ্বজনীন ঘোষণাপত্ৰত অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তি আৰু নাগৰিক আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তিৰ উদ্ধৃতি দিয়ে।[5] এইচআৰচিয়ে ২০০৯ চনৰ ২৫ মাৰ্চৰ ১০/৪[6] আৰু ২০১১ চনৰ ৩০ ছেপ্টেম্বৰৰ ১৮/২২ সংকল্পৰ সৈতে এই বিবৃতিবোৰ পুনৰ নিশ্চিত আৰু সম্প্ৰসাৰিত কৰে।[7]

২০০৯ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰ উচ্চায়ুক্তৰ কাৰ্যালয়ে এক বিশ্লেষণাত্মক অধ্যয়ন মুকলি কৰে য'ত নিৰ্দিষ্ট অধিকাৰ আৰু জলবায়ু ব্যাঘাতৰ দ্বাৰা বিৰূপ ভাৱে প্ৰভাৱিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থকা সম্প্ৰদায় গোটসমূহ চিনাক্ত কৰা হয়।[8] প্ৰতিবেদনখনে প্ৰায় ৩০ খন ৰাষ্ট্ৰৰ লগতে দহখন ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সংস্থা আৰু আন কেইবাডজন সংগঠনৰ দাখিলৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছিল।[9] প্ৰতিবেদনখনে উচ্ছেদিত লোক, সংঘৰ্ষ আৰু নিৰাপত্তাৰ বিপদাশংকাৰ লগতে খিলঞ্জীয়া লোক, মহিলা আৰু শিশুৰ অধিকাৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱাক মুখ্য উদ্বেগ হিচাপে চিনাক্ত কৰিছে।[10]

২০১০ চনত ইউএনএফচিৰ কনফাৰেন্স অফ পাৰ্টিয়ে মেক্সিকোৰ কানকুনত অনুষ্ঠিত ২০১০ চনৰ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন সন্মিলনৰ প্ৰতিবেদনত মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মাজৰ সম্পৰ্ক চিনাক্ত কৰি এইচআৰচিৰ বক্তব্য পুনৰ প্ৰস্তুত কৰিছিল। [11] সন্মিলনৰ ফলাফল সম্পৰ্কীয় প্ৰতিবেদনত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছিল যে "পক্ষসমূহে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন সম্পৰ্কীয় সকলো কাৰ্যত মানৱ অধিকাৰক সম্পূৰ্ণ সন্মান কৰা উচিত।"[12]

শেহতীয়া বৰ্ষসমূহত মানৱ অধিকাৰ আৰু পৰিৱেশৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ এক বৰ্ধিত স্বীকৃতি দেখা গৈছে। তথাপিও তেওঁলোকৰ মাজৰ সম্পৰ্কক লৈ এতিয়াও বহুতো প্ৰশ্ন আছে। ইয়াৰ ফলস্বৰূপে ২০১২ চনত এইচআৰচিয়ে এক সুৰক্ষিত, পৰিষ্কাৰ, স্বাস্থ্যকৰ আৰু বহনক্ষম পৰিৱেশ উপভোগ ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত মানৱ অধিকাৰৰ বাধ্যবাধকতাৰ ওপৰত এক আদেশ জাৰি কৰিছিল।[13] নিযুক্ত স্বতন্ত্ৰ বিশেষজ্ঞ জন এইচ নক্সৰ প্ৰাথমিক প্ৰতিবেদনত আৰু কোৱা হৈছে যে পৰিৱেশৰ সৈতে সম্পৰ্কিত মানৱ অধিকাৰৰ দায়বদ্ধতাৰ প্ৰয়োগক অধিক ধাৰণাগত স্পষ্টতা প্ৰদান কৰাত অগ্ৰাধিকাৰ দিয়াৰ প্ৰয়োজন আছে।[14]

২০১৪ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বিশেষ সমিতিৰ সকলো ৭৮ খন ৰাষ্ট্ৰয়ে মানৱ অধিকাৰ দিৱসত এক যুটীয়া বিবৃতি জাৰি কৰি ৰাষ্ট্ৰসমূহক জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আলোচনাত মানৱ অধিকাৰ পৰিকাঠামোৰ অধীনত তেওঁলোকৰ বিদ্যমান দায়বদ্ধতাঅন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছিল। [15] ইয়াৰ ফলত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত লোকসকলৰ অধিকাৰসকলো সঁহাৰি ৰণনীতিৰ শীৰ্ষস্থানলৈ অনাৰ প্ৰভাৱ পৰে।

২০১৫ চনৰ মাৰ্চ মাহৰলৈকে মানৱ অধিকাৰ আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত এক বিশেষ প্ৰতিবেদন প্ৰস্তুত কৰা হৈছে। এক সুৰক্ষিত, পৰিষ্কাৰ, স্বাস্থ্যকৰ আৰু বহনক্ষম পৰিৱেশৰ অধিকাৰ উপভোগৰ সৈতে সম্পৰ্কিত মানৱ অধিকাৰৰ বাধ্যবাধকতাৰ ওপৰত প্ৰাক্তন স্বতন্ত্ৰ বিশেষজ্ঞৰ আদেশৰ সম্প্ৰসাৰণ স্বৰূপে এই প্ৰতিবেদন প্ৰস্তুত কৰা হৈছে।[16] পেৰিছত ২০১৫ চনৰ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন সন্মিলনলৈ আগবাঢ়ি এই বিশেষ প্ৰতিবেদকে কয় যে ভৱিষ্যতৰ চুক্তিৰ আলোচনা কৰোঁতে তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ মানৱ অধিকাৰৰ দায়বদ্ধতা জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতি উপযুক্ত দৃষ্টিভংগী সামৰি লোৱাটো নিশ্চিত কৰিব লাগে।[17]

কনফাৰেন্স অফ পাৰ্টিয়ে ২০১৫ চনৰ ১২ ডিচেম্বৰ তাৰিখে গৃহীত কৰা পেৰিছ চুক্তি হৈছে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু মানৱ অধিকাৰৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ প্ৰতি সজাগতা বৃদ্ধিৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ইংগিত।[18] পেৰিছ চুক্তিত মানৱ অধিকাৰৰ প্ৰাসংগিকতাক স্বীকৃতি দিয়া প্ৰথম জলবায়ু চুক্তি, য'ত কোৱা হৈছে:[19]

ৰাষ্ট্ৰসমূহে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, মানৱ অধিকাৰ, স্বাস্থ্যৰ অধিকাৰ, থলুৱা লোকৰ অধিকাৰ, স্থানীয় সম্প্ৰদায়, প্ৰব্ৰজনকাৰী, শিশু, বিকলাঙ্গ ব্যক্তি আৰু দুৰ্বল পৰিস্থিতিত থকা লোক আৰু বিকাশৰ অধিকাৰ, লগতে লিংগ সমতা, মহিলাৰ সৱলীকৰণ আৰু আন্তঃপ্ৰজন্মীয় সমতাৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ নিজ নিজ দায়বদ্ধতা সমাধানৰ বাবে পদক্ষেপ লোৱা উচিত।

মানৱ অধিকাৰ আইন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন

[সম্পাদনা কৰক]
মানৱ অধিকাৰ আৰু বৈষম্য-বিৰোধী বিধেয়ক ২০১২ - খচৰা

জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে কেৱল পাৰিপাৰ্শ্বিক সালসলনিক প্ৰেৰিত কৰা নাই, বৰঞ্চ সমগ্ৰ বিশ্বৰ সমাজৰ সামাজিক, অৰ্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক, সাংস্কৃতিক আৰু আইনী দিশবোৰকো প্ৰভাৱিত কৰিছে। এইচআৰচিয়ে নিশ্চিত কৰিছে যে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰত মানৱ অধিকাৰৰ বাধ্যবাধকতাবোৰৰ আন্তৰ্জাতিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি নিৰ্ধাৰণ শক্তিশালী কৰাৰ ক্ষমতা আছে।[20] ১৯৭২ চনৰ ষ্টকহম ঘোষণাপত্ৰই পৰিৱেশৰ গুণগত মানদণ্ডৰ মানৱ অধিকাৰৰ অধিক বিৱৰণৰ আধাৰ প্ৰদান কৰিছিল।[21]

পৰিৱেশৰ সুৰক্ষা সাধাৰণতে মানৱ অধিকাৰ চুক্তিত অন্তৰ্ভুক্ত নহয়। বৰঞ্চ পৰিৱেশৰ সুৰক্ষা সেই চুক্তিবোৰে সুৰক্ষিত কৰা অধিকাৰৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়; যেনে জীৱন, খাদ্য, পানী আৰু স্বাস্থ্যৰ অধিকাৰ।[22] আগবাঢ়ি গৈ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন নীতি নিৰ্ধাৰণৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত মানৱ অধিকাৰ আইনে মৌলিক মানৱ অধিকাৰৰ নিম্নতম মানদণ্ড স্থাপন কৰাত সহায় কৰিব পাৰে যাক আন্তৰ্জাতিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰশমন আৰু অভিযোজন ব্যৱস্থাত গ্ৰহণ কৰিব পাৰি।

জড়িত অধিকাৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ Petition to the Inter American Commission on Human Rights Seeking Relief from Violations Resulting from Global Warming Caused by Acts and Omissions of the United States. 7 December 2005. Archived from the original on 5 June 2013. https://web.archive.org/web/20130605210737/http://www.inuitcircumpolar.com/files/uploads/icc-files/FINALPetitionICC.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 April 2012. 
  2. ↑ Sieg, Richard (2 March 2007). "At International Commission, Inuit Want to See Change in U.S. Policy on Global Warming". Archived from the original on 1 July 2010. https://web.archive.org/web/20100701202413/http://www.vjel.org/news/NEWS100058.html. 
  3. ↑ Limon, Marc (2009). "HUMAN RIGHTS AND CLIMATE CHANGE: CONSTRUCTING A CASE FOR POLITICAL ACTION". Harvard Environmental Law Review খণ্ড 33 (2): 439–476. http://www.law.harvard.edu/students/orgs/elr/vol33_2/Limon.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 April 2012. 
  4. ↑ Malé Declaration on the Human Dimension of Global Climate Change. 14 November 2007. http://www.ciel.org/Publications/Male_Declaration_Nov07.pdf. 
  5. ↑ HRC (28 March 2008). UNHRC Resolution 7/23, Human rights and climate change. http://ap.ohchr.org/documents/E/HRC/resolutions/A_HRC_RES_7_23.pdf. 
  6. ↑ HRC (25 March 2009). UNHRC Resolution 10/4, Human rights and climate change. http://ap.ohchr.org/documents/E/HRC/resolutions/A_HRC_RES_10_4.pdf. 
  7. ↑ HRC (30 September 2011). A/HRC/RES/18/22 Human rights and climate change. http://daccess-ods.un.org/TMP/6246410.01224518.html. [সংযোগবিহীন উৎস]
  8. ↑ OHCHR (15 January 2009). Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the relationship between climate change and human rights. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G09/103/44/PDF/G0910344.pdf?OpenElement। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 April 2012. 
  9. ↑ OHCHR. "OHCHR study on the relationship between climate change and human rights: Submissions and reference documents received". http://www.ohchr.org/EN/Issues/HRAndClimateChange/Pages/Submissions.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 April 2012. 
  10. ↑ See Report. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G09/103/44/PDF/G0910344.pdf?OpenElement। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-04-25. , n.8, at 15-22.
  11. ↑ Conference of the Parties (15 March 2011). FCCC/CP/2010/7/Add.1, Report of the Conference of the Parties on its sixteenth session, held in Cancun from 29 November to 10 December 2010, Addendum, Part Two: Action taken by the Conference of the Parties at its sixteenth session. http://unfccc.int/resource/docs/2010/cop16/eng/07a01.pdf. 
  12. ↑ "Id.". Decision 1/CP.16, the Cancun Agreements: Outcome of the Work of the Ad Hoc Working Group on Long-term Cooperative Action Under the Convention. 15 March 2011. http://unfccc.int/resource/docs/2010/cop16/eng/07a01.pdf. 
  13. ↑ HRC (19 April 2012). UNHRC Resolution 19/10, Human rights and the environment. Archived from the original on 18 October 2023. https://web.archive.org/web/20231018123621/https://documents-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/G12/131/59/PDF/G1213159.pdf?OpenElement। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 May 2021. 
  14. ↑ UNHRC (24 December 2012). Report of the Independent Expert on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment. http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session22/A-HRC-22-43_en.pdf. 
  15. ↑ "OHCHR | Statement of the United Nations Special Procedures Mandate Holders on the occasion of the Human Rights Day Geneva, 10 December 2014" (en-US ভাষাত). www.ohchr.org. http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=15393&। আহৰণ কৰা হৈছে: 2017-09-05. 
  16. ↑ HRC (7 April 2015). UNHRC Resolution 28/11, Human rights and the environment. Archived from the original on 18 October 2023. https://web.archive.org/web/20231018123244/https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G15/071/78/PDF/G1507178.pdf?OpenElement। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 May 2021. 
  17. ↑ "OHCHR | COP21: "States' human rights obligations encompass climate change" – UN expert" (en-US ভাষাত). www.ohchr.org. http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16836&LangID=E। আহৰণ কৰা হৈছে: 2017-09-05. 
  18. ↑ UNHRC (1 February 2016). Report of the Special Rapporteur on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment. 
  19. ↑ UNFCCC (12 December 2015). Adoption of the Paris Agreement. https://unfccc.int/resource/docs/2015/cop21/eng/l09r01.pdf. 
  20. ↑ HRC (25 March 2009). UNHRC Resolution 10/4, Human rights and climate change. http://ap.ohchr.org/documents/E/HRC/resolutions/A_HRC_RES_10_4.pdf. 
  21. ↑ W., Birnie, Patricia (2009). International law and the environment. Boyle, Alan E., Redgwell, Catherine. (3rd সম্পাদনা). প্ৰকাশক Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780198764229. OCLC 271647969. 
  22. ↑ 1974-, McInerney-Lankford, Siobhán Alice (2011). Human rights and climate change : a review of the international legal dimensions.. Darrow, Mac., Rajamani, Lavanya., World Bank.. প্ৰকাশক Washington, D.C.: World Bank. ISBN 9780821387207. OCLC 724352139.