মাৰ্কোছ সৈন্য

মাৰ্কোছ

মাৰ্কোছ প্ৰতীক
সক্ৰিয়তা February 1987  – present[1]
দেশ  ভাৰত
শাখা  ভাৰতীয় নৌসেনা
প্ৰকাৰ স্পেচিয়েল ফ’ৰ্চ
আকাৰ Unknown
Headquarters INS Karna, বিশাখাপট্টনম, ভাৰত
আন নাম মগৰমাচ্ছ (The Crocodiles),[2]
Dadhiwala Fauj (The bearded army)[3] [4]
মূলমন্ত্ৰ "The few, The Fearless"[5][3]
বাৰ্ষিকী 14 February
যুদ্ধসমূহ অপাৰেচন কেকটাচ
অপাৰেচন লিচ্ছ
অপাৰেচন পৱন
কাৰ্গিল যুদ্ধ
অপাৰেচন ব্লেক টৰেণ্ড’
অপৰেচন চাইক্ল’ন
Counter-insurgency operations in Kashmir
অধিচিহ্ণ
মাৰ্কোছ বেজ

মেৰাইন কমাণ্ডো, সংক্ষেপে MARCOS আৰু আনুষ্ঠানিকভাবে মেৰিন কমাণ্ডো ফোৰ্স(MCF) বোলা হয়, এক ভাৰতীয় নৌবাহিনীৰ বিশেষ বাহিনী।[5][1] ভাৰতীয় নৌবাহিনীৰ মতে, MARCOS-ৰ মূল নাম আছিল ভাৰতীয় মেৰাইন স্পেচিয়েল ফোৰ্স, যি পিছলৈ মেৰাইন কমাণ্ডো বাহিনীলৈ পৰিৱৰ্তন হয় যাতে ভাৰতীয় নৌ-বাহিনীৰ মতে "ব্যক্তিত্বৰ এটি উপাদান" দিয়া হয়। ইয়াৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ 'MARCOS' পিছত সৃষ্টি হৈছিল।[6]

MARCOS১৯৮৭ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰীত প্ৰতিষ্ঠিত হৈছিল। MARCOSএ সকলো ধৰণৰ পৰিৱেশত কাম কৰিবলৈ সক্ষম; সাগৰ, আকাশ আৰু স্থল।[1][7] এই বাহিনীটো ধীৰে ধীৰে পেছাদাৰিত্বৰ বাবে আৰু অধিক অভিজ্ঞতা আৰু আন্তৰ্জাতিক খ্যাতি অৰ্জন কৰিছে।[1][8] MARCOS নিয়মিতভাবে জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ ঝিলাম নদী আৰু ৬৫ বৰ্গ কিলোমিটাৰ (16,000 একৰ)নিৰ্মল পানীৰ হ্ৰদৰ মাজেৰে বিশেষৰূপৰ সামুদ্ৰিক অভিযান পৰিচালনা কৰে আৰু এই অঞ্চলত বিদ্ৰোহ বিৰোধী অভিযান পৰিচালনা কৰে।[9][7] কিছুমান মাৰ্কোছ ইউনিট ত্ৰি-সেৱা সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ বিশেষ অপাৰেশন বিভাগৰ এটি অংশ।[10]

ইতিহাস

[সম্পাদনা কৰক]
মেৰাইন কমাণ্ডোৰ মূৰ্তি, বিশাখা সংগ্ৰহালয়

১৯৫৫ চনত ভাৰতীয় সেনাই ব্ৰিটিছৰ বিশেষ নৌকা সেৱাৰ সহায়ত কোচিনত ডাইভিং স্কুল স্থাপন কৰি যুদ্ধ ডুবাৰুসকলক বিস্ফোৰক নিষ্কাশন, ক্লিয়াৰেন্স, আৰু সালভেজ ডাইভিং আদি দক্ষতা শিকোৱা আৰম্ভ কৰে। ১৯৭১ চনৰ ভাৰত-পাকিস্তান যুদ্ধৰ সময়ত ডুবাৰু সৈন্যসকলে নিজৰ আকাংক্ষিত ফলাফল লাভ কৰাত ব্যৰ্থ হয়, কাৰণ তেওঁলোকক বিধ্বংসী অভিযানৰ বাবে পৰ্যাপ্ত প্ৰশিক্ষণ দিয়া হোৱা নাছিল।[11][12]

যুদ্ধ ডুবাৰু সৈন্যসকলে বাংলাদেশৰ পৰা অহা বিদ্ৰোহীসকলক পানীৰ তলতে ধ্বংস কৰি পেলোৱাৰ মৌলিক প্ৰশিক্ষণো শিকাইছিল, যিসকলক তাৰ পিছত যুদ্ধৰ সময়ত মিছনলৈ পঠিওৱা হৈছিল যদিও পাকিস্তানৰ সামৰিক প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ কোনো বিশেষ ক্ষতি কৰা নাছিল। ভাৰতীয় নৌসেনাই ভাৰতীয় সেনাক কক্সবজাৰত থকা পাকিস্তানী সামৰিক ঘাটিৰ বিৰুদ্ধে অৱতৰণ অভিযানত সহায় কৰিছিল। যুদ্ধ শেষ হোৱাৰ পিছত সেনাবাহিনীৰ ইউনিটসমূহক প্ৰায়ে উভচৰ অনুশীলনত নিয়োগ কৰা হৈছিল। ১৯৮৩ চনত ৩৪০ নং সেনা স্বতন্ত্ৰ ব্ৰিগেড নামৰ ভাৰতীয় সেনা দলটোক উভচৰ আক্ৰমণকাৰী ইউনিটলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হয় আৰু পিছৰ বছৰবোৰত ধাৰাবাহিকভাৱে যৌথ বিমান-উভচৰ অনুশীলন চলোৱা হয়।[12]

১৯৮৬ চনৰ এপ্ৰিল মাহত ভাৰতীয় নৌসেনাই এটা বিশেষ বাহিনীৰ ইউনিট গঠনৰ পৰিকল্পনা আৰম্ভ কৰে যিয়ে সামুদ্ৰিক পৰিৱেশত অভিযান চলাব পাৰিব, গোপনীয়তাৰে চলাব পাৰিব আৰু সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযান চলাব পাৰিব। ১৯৫৫ চনত সৃষ্টি হোৱা ডাইভিং ইউনিটৰ তিনিজন স্বেচ্ছাসেৱী বিষয়াক নিৰ্বাচিত কৰি ক’ৰ’নাড’ত আমেৰিকাৰ নৌসেনাৰ ছিলৰ(SEAL) সৈতে প্ৰশিক্ষণ পাঠ্যক্ৰম গ্ৰহণ কৰিবলৈ দিয়া হয়। পিছত তেওঁলোকে বিশেষ নৌকা সেৱাৰ সৈতে প্ৰশিক্ষণ বিনিময়ত নামি পৰে। ১৯৮৭ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত ভাৰতীয় সামুদ্ৰিক বিশেষ বাহিনীয়ে(IMSF) আনুষ্ঠানিকভাৱে স্বীকৃতি লাভ কৰে আৰু এই তিনিওজন বিষয়াই ইয়াৰ প্ৰথম সদস্য।[12][11] ১৯৯১ চনত আই এম এছ এফৰ নাম সলনি কৰি ‘মেৰাইন কমাণ্ডো ফৰ্চ’ ৰখা হয়।[13] ​

কাৰ্যকলাপ আৰু অপাৰেচন

[সম্পাদনা কৰক]

মাৰ্কোছে সকলো ধৰণৰ ভূখণ্ডত অভিযান চলাবলৈ সক্ষম যদিও সামুদ্ৰিক অভিযানত তেওঁলোক বিশেষজ্ঞ। এই বাহিনীটোৱে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ বিশেষ বাহিনীৰ সৈতে অসংখ্য যৌথ অনুশীলন হাতত লৈছে। ২০১২ চনলৈকে মাৰ্কোছত প্ৰায় ২০০০জন কৰ্মী আছিল যদিও সঠিক সংখ্যা গোপনীয় হৈ আছে। মাৰ্কোছে গ্ৰহণ কৰা কাৰ্যকলাপসমূহ সাধাৰণতে গোপনীয় হৈয়েই থাকে; কিছুমান সকলোৱে জনা অপাৰেচন হ'ল:[14][15]

নাম চন টোকা
অপাৰেচন পৱন ১৯৮৭ ভাৰতীয় সামুদ্ৰিক বিশেষ বাহিনী, যাক তেতিয়া মাৰ্কোছ বুলি জনা যায়, ভাৰতীয় শান্তি ৰক্ষা বাহিনীৰ এটা অংশ হিচাপে শ্ৰীলংকাৰ জাফনা আৰু ট্ৰিংকোমালিৰ বন্দৰসমূহ দখল কৰাত সহায় কৰিছিল।[13][12][16] ২১ অক্টোবৰত মাৰ্কোছে গুৰু নগৰত থকা লিবাৰেচন টাইগাৰছ অৱ তামিল ইলাম চমুকৈ,এলটিটিই ৰ ঘাটিৰ বিৰুদ্ধে সফল উভচৰ অভিযান চলায়।[17] মাৰ্কোছে ৰছীৰে টানি যুদ্ধৰ বোজা লৈ ১২ কিলোমিটাৰ (৭.৫ মাইল) সাঁতুৰি নিজৰ লক্ষ্যস্থানলৈ গৈছিল। তেওঁলোকে ধৰা নপৰাকৈয়ে বিস্ফোৰকেৰে এলটিটিই বন্দৰত ৰিগ কৰিছিল। তেওঁলোকে বিস্ফোৰকেৰে বিস্ফোৰণ কৰি বন্দৰটো ধ্বংস কৰাৰ পিছত এলটিটিই উগ্ৰপন্থীয়ে তেওঁলোকৰ ওপৰত গুলীচালনা আৰম্ভ কৰে। বন্দুকৰ যুঁজৰ পিছত মাৰ্কোছে উত্তৰত গুলী চলাই সাঁতুৰি নিৰাপদ স্থানলৈ যায় আৰু কোনো লোকৰ মৃত্যু হোৱা নাছিল।[15][3][18][4] এই অভিযানত ১৮ জনীয়া মাৰ্কোছৰ এটা দল জড়িত আছিল। এই দলটোৰ নেতৃত্ব দিছিল আমেৰিকাৰ নৌসেনাৰ ছিলৰ প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত বিষয়া লেফটেনেণ্ট আৰবিন্দ সিঙে। এই অভিযানৰ বাবে তেওঁক মহা বীৰ চক্ৰৰে সন্মানিত কৰা হয়।[8]
অপাৰেচন কেকটাচ ১৯৮৮ ভাৰতীয় নৌসেনাৰ দলৰ অংশ হিচাপে মাৰ্কোছে মালদ্বীপৰ ৰাষ্ট্ৰপতি মৌমুন আব্দুল গায়মৰ গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰক ঘন অভ্যুত্থানৰ পৰা ৰক্ষা কৰিছিল। ভাৰতৰ সফল সামৰিক সাহায্যত এই বাহিনীটোৱে সহায়ক ভূমিকা পালন কৰিছিল, PLOTE আৰু ENDLF ৰ পৰা শ্ৰীলংকাৰ উগ্ৰপন্থীয়ে কৰা অভ্যুত্থানৰ চেষ্টা বিফল কৰাত সহায় কৰিছিল। অপহৃত জাহাজ এম ভি প্ৰগ্ৰেছ লাইটত ২৩জন পণবন্দী লৈ ৪৭ জনীয়া ভাড়াতীয়া সৈনিকৰ এটা দলে সাগৰৰ মাজেৰে পলায়নৰ চেষ্টা কৰে। কোচিত থকা নৌসেনাৰ ঘাটিৰ পৰা চলি থকা ছিকিং হেলিকপ্টাৰ আৰু এলাইজ বিমান কঢ়িয়াই অনাত বহু ভূমিকা পালন কৰা ফ্ৰিগেট আইএনএছ গোদাবৰীৰ সৈতে এমচিএফক সেৱাত হেঁচা দিয়া হয়। গোদাবৰীয়ে হাইজেক কৰা জাহাজখনৰ পিছে পিছে দুদিন ধৰি জাহাজখনৰ মূল গাঁথনিত মাজে মাজে গুলীচালনা কৰে। এলাইজ এণ্টি ছাবমেৰিন বিমানে জাহাজখনৰ ওচৰত দুটা ডেপথ চাৰ্জ নিক্ষেপ কৰাৰ ফলত উগ্ৰপন্থীসকলে ওপৰৰ ডেকত উপস্থিত হৈ আত্মসমৰ্পণ কৰে। কলম্বোৰ বাহিৰৰ ৰতমালানা বিমানবন্দৰৰ পৰা কাম কৰা মাৰ্কোছৰ এটা দলে শ্ৰীলংকা সেনাৰ কিছু সহায়ত জাহাজখনত উঠি উগ্ৰপন্থীসকলৰ আত্মসমৰ্পণ কৰোৱায় আৰু নিজৰ জিম্মাত লৈ যায়।[16]
অপাৰেচন টাছা ১৯৯১ অপাৰেচন পৱন শেষ হোৱাৰ পিছত আৰম্ভ হোৱা অপাৰেচন টাছা আছিল তামিলনাডু উপকূলত উপকূলীয় নিৰাপত্তাৰক্ষী অভিযান আৰু তাত এলটিটিইৰ অভিযান বিফল কৰা হৈছিল।[13][19]
অপাৰেচন জবৰদস্ত ১৯৯২ মাৰ্কোছৰ জোৱানসকলে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু গোলাবাৰুদ সৰবৰাহ কৰা এলটিটিইৰ এখন জাহাজক আটক কৰে।[19]
UNOSOM II ১৯৯৩ ছোমালিয়াত থকা ভাৰতীয় দলটোৰ সমৰ্থনত মোগাদিছুৰ ওচৰত মাৰ্কোছক নিয়োগ কৰা হৈছিল। দলটোৱে নৌসেনাৰ টাস্ক ফ’ৰ্চক মেৰিটাইম স্পেচিয়েল অপাৰেচনৰ সহায় আগবঢ়ায়।[14][19][20]
অপাৰেচন ৰক্ষক চলি আছে জম্মু আৰু কাশ্মীৰত বিদ্ৰোহ বিৰোধী (COIN) অভিযান: ঝিলাম নদী আৰু উলুৰ হ্ৰদত বছৰটোৰ ভিতৰত মাৰ্কোছৰ দুটাৰ পৰা চাৰিটা দল নিয়োজিত কৰা হয়। উগ্ৰপন্থীয়ে এই ২৫০ কিলোমিটাৰ বৰ্গফুটৰ (৯৭ বৰ্গমাইল) হ্ৰদ[19] ব্যৱহাৰ কৰি শ্ৰীনগৰত উপস্থিত হৈছিল, যাৰ ফলত তেওঁলোকে পাহাৰৰ মাজেৰে ১০০ কিলোমিটাৰ(৬২ মাইল) যাত্ৰা কৰিবলগীয়া হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা পৰিছিল। ১৯৯৫ চনত মাৰ্কোছৰ এটা দল হ্ৰদটোত মোতায়েন কৰা হয় আৰু কেইসপ্তাহমানৰ ভিতৰতে হ্ৰদটোত উগ্ৰপন্থী কাৰ্যকলাপ বন্ধ হৈ যায়।[19] মাৰ্কোছৰ কিছুমান কৰ্মীও এই অঞ্চলত সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযান চলাই থকা সেনা বিশেষ বাহিনীৰ ইউনিটৰ সৈতে জড়িত।[16] মাৰ্কোছে ইজৰাইলী আণ্ডাৰকাভাৰ বিশেষ যুদ্ধ ইউনিট “মিষ্টা'আৰভিম’’ৰ দৰেই কৌশল ব্যৱহাৰ কৰে, দাড়ি ৰাখে আৰু 'ফেৰেন'(কাশ্মীৰী চুট) পিন্ধে, যাৰ ফলত তেওঁলোকক স্থানীয় লোকৰ পৰা বেলেগ বুলি ধৰিব নোৱাৰি।[21] অপাৰেচন ৰক্ষকৰ সময়ত মাৰ্কোছে এনে অভিযান হাতত লৈছে য’ত তেওঁলোকে গুৰুতৰভাৱে অস্ত্ৰধাৰী উগ্ৰপন্থীক হত্যা কৰিছে। এই অভিযানসমূহৰ ভিতৰত নিকটৱৰ্তী যুদ্ধ আৰু তীব্ৰ বন্দুকযুদ্ধ আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।[22] ২০১৭ চনলৈকে ৩০ জনীয়া মাৰ্কোছৰ এটা দল স্থায়ীভাৱে উলুৰ হ্ৰদত নিয়োজিত হৈছিল। মাৰ্কোছে ভাৰতীয় সেনাক ঝিলাম নদীৰ দ্বীপসমূহৰ পৰা উগ্ৰপন্থীক নিৰ্মূল কৰাত সহায় কৰিছে, য'ত উগ্ৰপন্থীয়ে বাগিচাসমূহক আত্মগোপনৰ স্থান হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল।[23]
কাৰ্গিল যুদ্ধ ১৯৯৯ কাৰ্গিল যুদ্ধৰ সময়ত ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে মাৰ্কোছ জড়িত আছিল।[15][19]
য়েমেনত অপাৰেচন ৰাহত ২০১৫ চনৰ মাৰ্চ মাহত ভাৰতীয় নৌসেনাই যুদ্ধবিধ্বস্ত য়েমেনৰ পৰা হাজাৰ হাজাৰ সাধাৰণ নাগৰিকক উদ্ধাৰৰ বাবে এই অভিযান হাতত লৈছিল। চৌদি আৰৱৰ নেতৃত্বত মিত্ৰজোটে চলাই থকা তীব্ৰ যুদ্ধ আৰু বিমান আক্ৰমণৰ মাজতে মাৰ্কোছক সাধাৰণ নাগৰিকৰ নিৰাপদ যাতায়াত নিশ্চিত কৰাৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছিল। এই অভিযানৰ সময়ত ভাৰতীয় আৰু বিদেশী নাগৰিক উভয়কে উদ্ধাৰ কৰা হয়।[24]
অপাৰেচন ব্লেক টৰ্ণেড’ ২০০৮ ২০০৮ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰত ২০০৮ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত মুম্বাইৰ ট্ৰাইডেণ্ট আৰু তাজ হোটেলত হোৱা আক্ৰমণৰ সময়ত হোৱা সন্ত্ৰাসবাদীৰ ওপৰত মাৰ্কোছে ভয়ংকৰ প্ৰতি-আক্ৰমণ চলায়।[25]
এণ্টি-পাইৰেচী ২০০৮ এডেন উপসাগৰত প্ৰথমবাৰৰ বাবে কৰা অভিযানত মাৰ্কোছে ২০০৮ চনৰ ১১ নৱেম্বৰত ভাৰতীয় বণিক জাহাজ এম ভি জগ অৰ্ণভ জলদস্যুৱে দখল কৰাৰ প্ৰচেষ্টাক বিফল কৰে।[26]
বজ্ৰ প্ৰহাৰ ২০০৩ মাৰ্কোছে মিজোৰামত আমেৰিকাৰ বিশেষ অভিযান বাহিনীৰ সৈতে এক্সাৰচাইজ 'বেলেন্স ইৰ'কুইছ' ০৩-১/বজ্ৰা প্ৰহাৰ নামৰ যৌথ প্ৰশিক্ষণ অনুশীলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।[27]
এণ্টি পাইৰেচী ২০০৮ ২০০৮ চনৰ ১৩ ডিচেম্বৰত ভাৰতীয় নৌসেনাৰ যুদ্ধজাহাজ "আই এন এছ মহীশূৰ" (ডি ৬০)ৰ পৰা চলি থকা মাৰ্কোছ ইউনিটে ছোমালি উপকূলৰ ওচৰত ইথিওপিয়াৰ জাহাজ “এম ভি গিব’’ৰ অপহৰণৰ প্ৰচেষ্টা বিফল কৰে। তেত্ৰিশজন জলদস্যু গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়।[28]
এণ্টি পাইৰেচী ২০১১ ২০১১ চনৰ ১৬ জুলাইত আই এন এছ গোদাবৰী আৰু মাৰ্কোছে এডেন উপসাগৰত গ্ৰীক জাহাজ এম ভি এলিনাকোছত কৰা পাইৰেচিৰ প্ৰচেষ্টা বিফল কৰে।[29]
এণ্টি পাইৰেচী ২০১৩ ২০১৩ চনৰ ১২ আগষ্টত ভাৰতীয় নৌসেনাই আৰব সাগৰত অফ-কোৰ্চত থকা ইৰাণৰ এখন মালবাহী জাহাজ নাফিছ-১ দেখা পায়। ১৪ আগষ্টলৈকে জাহাজখনৰ ওপৰত চোৰাংচোৱাৰ নজৰ চলি থাকে, তেতিয়া হেলিকপ্টাৰ আৰু INS Mysore (D60)ৰ পৰা পোৱা সহায়ৰ জৰিয়তে জাহাজখনক বাধা দিবলৈ নটা শক্তিশালী মাৰ্কোছ ইউনিট নিয়োগ কৰা হয়। কমাণ্ডোসকলে হাইজেকাৰক আটক কৰে। ইৰাণৰ জাহাজখন ইৰাণৰ চাহ বাহাৰৰ পৰা যাত্ৰা কৰা বুলি জানিব পৰা গৈছে। নৌসেনাৰ চোৰাংচোৱা সংস্থাৰ বাতৰি অনুসৰি এই জাহাজখনৰ জৰিয়তে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু নিষিদ্ধ সামগ্ৰী সৰবৰাহ কৰা হৈছিল। বিমানখনত উদ্ধাৰ হোৱা স্বয়ংক্ৰিয় আক্ৰমণাত্মক অস্ত্ৰৰ ভঁৰাল জব্দ কৰা হয়।[30]
এণ্টি পাইৰেচী ২০১৭ ১৬ মে’ত মাৰ্কোছে এডেন উপসাগৰৰ ওচৰৰ লাইবেৰিয়াৰ এখন জাহাজৰ পৰা ফোনত অহা সম্ভাব্য দুৰ্যোগৰ খবৰৰ সঁহাৰি জনাই পাইৰেচিৰ প্ৰচেষ্টা বিফল কৰে।[31]
এণ্টি পাইৰেচী ২০১৭ ৬ অক্টোবৰত মাৰ্কোছে এডেন উপসাগৰত জলদস্যুই অতিকাৰ কৰা ভাৰতীয় মাল পৰিবাহী জাহাজ উদ্ধাৰ কৰে।[32]
শ্বেইখ লতিফাৰ উদ্ধাৰ ২০১৮ ২০১৮ চনৰ ৪ মাৰ্চত ভাৰতীয় বিশেষ বাহিনীয়ে—মাৰ্কছ বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে—ভাৰতৰ উপকূলৰ ওচৰত ডুবাইৰ ৰাজকুমাৰী শ্বেইখ লতিফাক ধৰি সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ কৰ্তৃপক্ষৰ হাতত গতাই দিয়ে।[33][34]
চীন ভাৰতৰ সংঘৰ্ষ ২০২০ ২০২০ চনৰ অক্টোবৰ মাহত হিন্দুস্তান টাইমছে প্ৰকাশ কৰিছিল যে, চীনৰ সেনাৰ বিৰুদ্ধে ভাৰতীয় সেনাৰ সমান্তৰালভাৱে পূব লাডাখত মাৰ্কোছ নিয়োগ কৰা হৈছে।[35] পৰৱৰ্তী প্ৰতিবেদন অনুসৰি, মাৰ্কোছ পাংগং ছ' হ্ৰদৰ ওচৰত উপস্থিত হৈছে, য'ত তেওঁলোকে অতি সোনকালে নাও ব্যৱহাৰ কৰি অভিযান চলাব।[36]
এণ্টি পাইৰেচী ২০২৪ ২০২৪ চনৰ ৫ জানুৱাৰীত আৰব সাগৰত থকা “আইএনএছ চেন্নাই’’ৰ খবৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মাৰ্কোছে অপহৃত জাহাজ এমভি লীলা নৰ্ফকৰ পৰা ২১জন ক্ৰু সদস্যক উদ্ধাৰ কৰে।[37]

দায়িত্ব

[সম্পাদনা কৰক]
এমভি অ'চেন ভেল'ৰত এটা চিমুলেটেড ভিবিএছএছ অনুশীলন সম্পন্ন কৰি থকা মাৰ্কোছ
HAL ধ্ৰুৱ MKIII আৰু কমাণ্ড’ই হেইলব’ৰ্ণ অপাৰেচনত

বিশেষ বাহিনী হিচাপে মাৰ্কোছৰ কৌশলপূৰ্ণ অভিযান চলোৱাৰ বাবে দায়বদ্ধ।[1] মাৰ্কো অভিযান সাধাৰণতে নৌসেনাৰ সহযোগত কৰা হয় যদিও মাৰ্কো অন্যান্য ক্ষেত্ৰতো নিয়োজিত হয়।[7][6] সময়ৰ লগে লগে মাৰ্কোছৰ দায়িত্বভাৰ বৃদ্ধি ঘটিছে।[3] মাৰ্কোছৰ কিছুমান কৰ্তব্যৰ ভিতৰত আছে:-[6][38][18][3][1]

  • উভচৰ কাৰ্য-কলাপত সহায় আগবঢ়োৱা।
  • বিশেষ চোৰাংচোৱাগিৰি আৰু উভচৰ গোপন অভিযান।
  • বিবদমান ভূখণ্ডৰ ভিতৰত গোপন অভিযান, ডাইভিং অভিযান আৰু বিশেষ অভিযান।
  • প্ৰত্যক্ষ কাৰ্য।
  • পণবন্দী উদ্ধাৰ অভিযান।
  • সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযান।
  • অসমতাপূৰ্ণ যুদ্ধ।
  • বিদেশী অভ্যন্তৰীণ প্ৰতিৰক্ষা

তদুপৰি, মাৰ্কোছে ভাৰতীয় বায়ুসেনাক বায়ু শত্ৰু প্ৰতিৰক্ষা দমন (SEAD) অভিযানতো সহায় কৰিব পাৰে।[39]

ঘাটি

[সম্পাদনা কৰক]

বৰ্তমান এমচিএফে(MCF) মুম্বাই, বিশাখাপট্টনম, গোৱা, কোচি আৰু প'ৰ্ট ব্লেয়াৰৰ নৌসেনাৰ ঘাটিৰ বাহিৰত কাম কৰে।[21] বৰ্তমানৰ নৌসেনাৰ বিশেষ যুদ্ধ প্ৰশিক্ষণ আৰু কৌশলী প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰটো ন ন সুবিধাৰে গোৱাৰ পূৰ্বৰ নৌসেনা একাডেমীত স্থাপন কৰিবলৈ স্থানান্তৰিত কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে।[40]

মুম্বাইত অৱস্থিত আই এন এছ অভিমন্যু আছিল মাৰ্কোছ গঠন হোৱা প্ৰথম ঘাটি। মহাভাৰত মহাকাব্যৰ এটা চৰিত্ৰ অভিমন্যুৰ নামেৰে ইয়াৰ নামকৰণ কৰা হৈছে। এই ঘাটিটো পশ্চিম নৌসেনাৰ কমাণ্ডৰ অংশ আছিল। ১৯৭৪ চনত ইয়াক প্ৰথমে সৃষ্টি কৰা হৈছিল আৰু ১৯৮০ চনৰ ১ মে'ত ইয়াক আৰম্ভ কৰা হৈছিল। ১৯৮৭ চনত ভাৰতীয় সামুদ্ৰিক বিশেষ বাহিনী (IMSF) তাত অৱস্থিত আছিল।[3][6] ২০১৬ চনৰ ১২ জুলাইত বিশাখাপট্টনমৰ ওচৰত নৌসেনা ঘাটি “আই এন এছ কৰ্ণ’’ক ইউনিটটোৰ গেৰিছন আৰু স্থায়ী ঘাটি হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয়।[41]

নিৰ্বাচন আৰু প্ৰশিক্ষণ

[সম্পাদনা কৰক]

মাৰ্কোছৰ সকলো কৰ্মী ভাৰতীয় নৌসেনাৰ পৰা নিৰ্বাচিত হয়। প্ৰাৰ্থীৰ ২০ বছৰ বয়সৰ পৰাই তেওঁলোকক কঠোৰ বাছনি প্ৰক্ৰিয়া আৰু প্ৰশিক্ষণৰ মাজেৰে নিৰ্বাচন কৰা হয়। নিৰ্বাচনৰ মানদণ্ড অত্যন্ত উচ্চ। প্ৰশিক্ষণ এক অবিৰত প্ৰক্ৰিয়া। আমেৰিকা আৰু ব্ৰিটিছ বিশেষ বাহিনীয়ে প্ৰাৰম্ভিক প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচী স্থাপন কৰাত সহায় কৰিছিল, যিটো এতিয়া নতুনকৈ নিযুক্তি পোৱাসকলৰ বাবে চাৰে-সাতৰ পৰা আঠ মাহৰ পাঠ্যক্ৰমৰে গঠিত। এই প্ৰশিক্ষণ ৰেজিমেণ্টত বিমানবন্দৰ অভিযান, যুদ্ধ ডুবাৰু পাঠ্যক্ৰম, সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী, অপহৰণ বিৰোধী, পাইৰেচি বিৰোধী অভিযান, প্ৰত্যক্ষ কাৰ্য্য, অনুপ্ৰৱেশ আৰু প্ৰৱেশৰ কৌশল, বিশেষ চোৰাংচোৱাগিৰি আৰু অগতানুগতিক যুদ্ধ আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। বেছিভাগ প্ৰশিক্ষণ আই এন এছ অভিমন্যুত অনুষ্ঠিত হয়, যিটো মাৰ্কোছৰ ঘৰুৱা নিজা ঘাটি।

সকলো মাৰ্কোছ কৰ্মী ফ্ৰীফল যোগ্যতাসম্পন্ন (HALO/HAHO)। দুই-একে কচমছ চিই-২এফ/এক্স১০০ দুজনীয়া চাবমেৰিন চলাবলৈও যোগ্যতা অৰ্জন কৰে।[13] মাৰ্কোছে ভাৰতীয় সেনাৰ বিশেষ বাহিনীৰ বিষয়াসকলৰ সৈতে ভাৰতীয় বিশেষ বাহিনী প্ৰশিক্ষণ বিদ্যালয়, নাহান আৰু সেনাৰ অন্যান্য বিদ্যালয়ত পেৰা এছ এফক অগতানুগতিক যুদ্ধৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ দিয়ে। ইয়াৰ ভিতৰত কৰ্ণাটকৰ বেলগাঁৱত জুনিয়ৰ লিডাৰ্ছ কমাণ্ডো ট্ৰেইনিং কেম্প, অৰুণাচল প্ৰদেশৰ টাৱাঙত উচ্চ শিখৰৰ পৰ্বত যুদ্ধৰ বাবে পৰ্বত ঘাটক স্কুল, ৰাজস্থানৰ মৰুভূমি যুদ্ধ বিদ্যালয়, কাশ্মীৰৰ সোণামৰ্গত থকা হাই এলটিটুড ৱাৰফেয়াৰ স্কুল (HAWS), আৰু মিজোৰামৰ ভাইৰেংটেত থকা বিদ্ৰোহ বিৰোধিতা আৰু জংগল যুদ্ধ বিদ্যালয় (CIJWS)[5] প্ৰশিক্ষণ লয়। এই বিদ্যালয়সমূহত নিয়মিতভাৱে আন দেশৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীকো অন্তৰ্ভুক্তি প্ৰদান কৰা হয়। তাৰ পিছত মাৰ্কোছক নৌসেনাৰ ভিতৰৰ সংস্থাসমূহত প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয়। ​ প্ৰাক-প্ৰশিক্ষণ বাছনি প্ৰক্ৰিয়া দুটা ভাগত গঠিত। মাৰ্কোছত যোগদান কৰিব বিচৰা ভাৰতীয় নৌসেনাৰ জোৱানসকলে তিনিদিনীয়া শাৰীৰিক ফিটনেছ আৰু যোগ্যতা পৰীক্ষাত অৱতীৰ্ণ হ’ব লাগে। এই প্ৰক্ৰিয়াৰ ভিতৰত ৮০% আবেদনকাৰীক স্ক্ৰীন আউট কৰা হয়। 'hells week' নামেৰে জনাজাত আৰু এটা পৰীক্ষণ প্ৰক্ৰিয়া আমেৰিকাৰ নৌসেনাৰ ছিল নিৰ্বাচন আৰু প্ৰশিক্ষণৰ সমপৰ্যায়ৰ, য’ত শাৰীৰিক কণ্ডিচনিং প্ৰশিক্ষণৰ সময় (৭ সপ্তাহ) হয়।[42] এই প্ৰশিক্ষণত থাকে উচ্চ মাত্ৰাৰ শাৰীৰিক ব্যায়াম আৰু নিদ্ৰাৰ নিয়ন্ত্ৰণ। এই প্ৰক্ৰিয়াৰ পিছতহে প্ৰকৃত প্ৰশিক্ষণ আৰম্ভ হয়।[43][44] [45] নামভৰ্তি কৰা প্ৰাৰ্থীৰ প্ৰায় ৮০-৮৫% স্বেচ্ছাসেৱকে মাৰ্কোছ হিচাপে সম্পূৰ্ণৰূপে যোগ্যতা অৰ্জন কৰিব নোৱাৰে।[3]

কোচিত মাৰ্কোছৰ ডাইভিং প্ৰশিক্ষণ

মাৰ্কোছ প্ৰশিক্ষণৰ মুঠ সময়সীমা সাতৰ পৰা আঠ মাহ।[46] নিযুক্তিপ্ৰাপ্তসকলে বিদ্ৰোহ বিৰোধী আৰু সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযানত নামি ক্ষেত্ৰ অভিযানৰ জৰিয়তে যুদ্ধৰ প্ৰশিক্ষণ লাভ কৰে আৰু যিকোনো ধৰণৰ পৰিৱেশত পণবন্দী উদ্ধাৰ, নগৰীয়া যুদ্ধ আৰু পাইৰেচিৰ দৰে পৰিস্থিতিত কাম কৰিবলৈ প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয়।[13] আটাইতকৈ বেছি কঠোৰ প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচী হ'ল "death crawl"—২৫ কিলোগ্ৰাম (৫৫ পাউণ্ড) গধুৰ ভৰ্তি মোনা উৰুত লৈ ওখ বোকাৰ ঢিপৰ মাজেৰে ৮০০ মিটাৰ(২,৬০০ ফুট) দৈৰ্ঘ্যৰ পথ অতিক্ৰম আৰু ২.৫ কিলোমিটাৰ (১.৬ মাইল) বাধাপ্ৰাপ্ত পথ যোৱাৰ পিছত বেছিভাগ সৈনিকেই বিফল হয়। ইয়াৰ পিছত যেতিয়া প্ৰশিক্ষাৰ্থীজন ক্লান্ত আৰু টোপনিয়ে হেঁচি ধৰে, তেতিয়া তেওঁ ২৫ ফুট দূৰৈত এটা লক্ষ্য গুলীয়াব লাগে, য’ত তাৰ কাষতে এজন সংগী থিয় হৈ থাকিব লাগিব[3] মাৰ্কোছক কটাৰী, ক্ৰছব’, স্নাইপাৰ ৰাইফল, হেণ্ডগান, এছাল্ট ৰাইফল, চাবমেচিনগান আৰু খালী হাতকে ধৰি প্ৰতিটো ধৰণৰ অস্ত্ৰ আৰু যন্ত্ৰৰ প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয়। পাকৈত ডুবাৰু হোৱাৰ বাবে এওঁলোকে পানীৰ তলতে সাঁতুৰি প্ৰতিপক্ষৰ পাৰত উপনীত হ’ব লাগে।

আন আন প্ৰশিক্ষণবোৰৰ ভিতৰত আছে,[3]

মাৰ্কোছ সম্পূৰ্ণ যুদ্ধ বোজাৰ সৈতে সাগৰত পেৰা-ড্ৰপিং কৰিবলৈ সক্ষম
  • মুক্ত আৰু বন্ধ চাৰ্কিট ডাইভিং
  • উন্নত অস্ত্ৰ দক্ষতা, ধ্বংস কৰা, সহনশীল প্ৰশিক্ষণ আৰু যুদ্ধ কলাকে ধৰি মৌলিক কমাণ্ডো দক্ষতা।
  • বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰশিক্ষণ
  • চোৰাংচোৱা প্ৰশিক্ষণ
  • ডুবন্ত জাহাজৰ পৰিচালনা
  • অফশ্ব’ৰ কাৰ্য্যকলাপ
  • সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযান
  • ছাবমেৰিনৰ পৰা চলোৱা অভিযান
  • স্কাইডাইভিং
  • বিভিন্ন বিশেষ দক্ষতা যেনে ভাষা প্ৰশিক্ষণ, সন্নিৱিষ্ট পদ্ধতি ইত্যাদি।
  • বিস্ফোৰক অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ নিষ্কাশন কৌশল।

তদুপৰি, সম্পূৰ্ণ যুদ্ধ বোজা লৈ মুকলি পানীত পেৰাচুট চলাবলৈও প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয়।[21] ২০১৩ চনত মাৰ্কোছে এটা ডাঙৰ duck-drop ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰে যিটো ইলিউশ্বিন ইল-৭৬ বিমানত লগোৱা হয়। প্ৰতিটো ব্যৱস্থাত দুখন নাওত ৩২জন কমাণ্ডো, তেওঁলোকৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু নাওৰ বাবে ইন্ধন ৰখাব পাৰি।[47] বিমানৰ পৰা পেৰা-ড্ৰপ কৰাৰ পিছত কমাণ্ডোসকলে দহ মিনিটৰ ভিতৰত ইনফ্লেটেবল মটৰচালিত নাও একত্ৰিত কৰিব পাৰে আৰু দ্ৰুতভাৱে বিপদত পৰা জাহাজসমূহৰ ওচৰ পাব পাৰে। এনে উদ্ধাৰ অভিযানত নিয়োগ কৰা কমাণ্ডোসকলে এঘণ্টাৰ ভিতৰতে উদ্ধাৰ কাৰ্য কৰিব পাৰে।[48] মাৰ্কোছে স্থল যুদ্ধৰ বাবেও প্ৰস্তুতি চলাইছে আৰু সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ সময়ত দ্ৰুত সঁহাৰি নিশ্চিত কৰিবলৈ অফশ্ব'ৰ ইনষ্টলেচনৰ থ্ৰীডি ভাৰ্চুৱেল মডেলৰ ওপৰত অনুশীলন আৰম্ভ কৰিছে। ২৬/১১ আক্ৰমণৰ দৰে আক্ৰমণৰ বাবে ভালদৰে প্ৰস্তুত হ’বলৈ কম্পিউটাৰৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত এই কাৰ্যসূচীত মেৰাইন কমাণ্ডোসকলে নিয়মীয়াকৈ প্ৰশিক্ষণ গ্ৰহণ কৰে।[49]

মাৰ্কোছ প্ৰশিক্ষণৰ গড় ড্ৰপ-আউটৰ হাৰ ৮০%তকৈ অধিক। মুম্বাইৰ আই এন এছ অভিমন্যুত [13] অপাৰেচনেল কোম্পানীটোৰ নিজা সংযুক্ত প্ৰশিক্ষণৰ সুবিধা আছে, [13]যি পিছলৈ নৌসেনাৰ বিশেষ যুদ্ধ কৌশলী প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰে। কম্বেট ডাইভিং প্ৰশিক্ষণৰ বাবে কমাণ্ডোসকলক কোচিৰ নেভাল ডাইভিং স্কুললৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়। নৌসেনাৰ বিশেষ যুদ্ধ কৌশলী প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰটো কেৰালাৰ পূৰ্বৰ নৌসেনা একাডেমীৰ সুবিধাৰ বাবে স্থানান্তৰ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে, য’ত জংঘল যুদ্ধ আৰু বিদ্ৰোহ বিৰোধী অভিযানত গুৰুত্ব দিয়া হ’ব। মিজোৰামত ভাৰতীয় সেনাৰ চিআইজেডব্লিউএছৰ আৰ্হিত নিৰ্মাণ হ’ব এই নতুন সুবিধা।[43][44]

তথ্য সূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 "Chief of the Naval Staff commissions INS karna – Marine Commandos get a new Base at Visakhapatnam". Press Information Bureau, Government of India. 12 July 2016. https://pib.gov.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=146997। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 September 2019. 
  2. ↑ "Marine Commandos, kings of all special forces". in.com. 28 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. https://web.archive.org/web/20081201062732/http://ibnlive.in.com/news/marine-commandos-kings-of-all-special-forces/79320-3.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 July 2016. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 "Indian Navy Marine Commandos (MARCOS)" (en-GB ভাষাত). Boot Camp & Military Fitness Institute. 10 February 2017. https://bootcampmilitaryfitnessinstitute.com/elite-special-forces/indian-elite-special-forces/indian-navy-marine-commandos-marcos/। আহৰণ কৰা হৈছে: 30 August 2019. 
  4. ↑ 4.0 4.1 "15 Reasons The Indian Navy MARCOS Are The Best in the World" (en ভাষাত). India Times. 2 May 2015. http://www.indiatimes.com/culture/who-we-are/15-reasons-the-indian-navy-marcos-are-the-best-in-the-world-232296.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 September 2019. 
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Bhattacharjee, Sumit (2 February 2016). "IFR: MARCOS to showcase their might" (en-IN ভাষাত). The Hindu. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/ifr-marcos-to-showcase-their-might/article8180883.ece. 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 "INS Abhimanyu | Indian Navy". www.indiannavy.nic.in. https://www.indiannavy.nic.in/content/ins-abhimanyu। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 September 2019. 
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 "INS Abhimanyu". Indian Navy. http://indiannavy.nic.in/about-indian-navy/ins-abhimanyu। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 September 2013. 
  8. ↑ 8.0 8.1 "Combat experience with Indian Navy Marine Commandos". The Island. 11 December 2020. https://island.lk/combat-experience-with-indian-navy-marine-commandos/। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 December 2020. 
  9. ↑ "With added emphasis on Special Forces, the army is set to change the face of war" (en-US ভাষাত). Force. 18 March 2019. http://forceindia.net/the-maroon-beret/। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 September 2019. 
  10. ↑ "Major General A K Dhingra appointed as the first Special Operations Division Commander". The Economic Times. 15 May 2019. Archived from the original on 19 July 2019. https://web.archive.org/web/20190719040201/https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/major-general-a-k-dhingra-appointed-as-the-first-special-operations-division-commander/articleshow/69339545.cms?from=mdr. 
  11. ↑ 11.0 11.1 Ryan, Mike; Mann, Chris; Stilwell, Alexander (2003). The Encyclopedia of the World's Special Forces: Tactics, History, Strategy, Weapons. Spellmount. ISBN 9781862272316. https://books.google.com/books?id=eBNrNgAACAAJ. "Indian combat diving began in 1955, when a diving school, under British SBS instruction, was established at Cochin. However, the divers produced were in effect salvage and clearance specialists, and, when used for sabotage operations in the 1971 Indo-Pakistan War, they were largely unsuccessful. It was not until 1986 that steps were taken to form a proper naval commando element capable of undertaking a range of missions, from beach reconnaissance to maritime counter-terrorism. Volunteers from the diving unit were sent to train with the US Navy SEALs at Coronado, and a series of exchanges followed with the SBS. The result of this training in maritime special forces practice led to the formation of the Indian Marine Special Forces in February 1987." 
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 "Marine Commandos: India's Flexible Elite, Archived". Jane's Intelligence Review. 1 May 1996. http://articles.janes.com/articles/Janes-Intelligence-Review-96/MARINE-COMMANDOS-INDIA-S-FLEXIBLE-ELITE.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 July 2012. 
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 "Marine Commando Force". Specialoperations.com. Archived from the original on 5 July 2012. https://web.archive.org/web/20120705041432/http://www.specialoperations.com/Foreign/India/MCF.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 July 2012. 
  14. ↑ 14.0 14.1 "Indian Marine Commandos MARCOS celebrate 25 glorious years". Frontier India. 31 May 2012. Archived from the original on 2 June 2012. https://web.archive.org/web/20120602040111/http://frontierindia.net/indiandefence/indian-marine-commandos-marcos-celebrate-25-glorious-years/. 
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Hiranandani, G.M. (2009). Transition to Eminence: The Indian Navy 1976–1990. প্ৰকাশক Delhi: Lancer. ISBN 978-8170622666. https://www.indiannavy.nic.in/sites/default/files/Transition-to-Eminence-07Apr16.pdf. 
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 "Crocodiles of Wullar". Bharat Rakshak. Archived from the original on 8 October 2013. https://web.archive.org/web/20131008144813/http://bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Special/166-Crocodiles-Of-Wullar.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 July 2012. 
  17. ↑ India. Marine Commando Force Archived 5 July 2012 at the Wayback Machine Special Operations.Com
  18. ↑ 18.0 18.1 "Major Lessons from Operation Pawan for Future Regional Stability Operations". Journal of Defence Studies, Institute for Defence Studies and Analyses খণ্ড 6: 29–52. 3 July 2012. Archived from the original on 22 February 2024. https://web.archive.org/web/20240222134507/https://www.idsa.in/jds/6_3_2012_MajorLessonsfromOperationPawanforFutureRegionalStabilityOperations_SKalyanaraman। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 February 2024. 
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 Hiranandani, Vice Adm (Retd) GM (24 March 2014). "Navy's Marine Commandos". Indian Defence Review (Book Excerpt: Transition to Guardianship: The Indian Navy 1991–2000). http://www.indiandefencereview.com/spotlights/navys-marine-commandos/। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 September 2014. 
  20. ↑ "Marine commandos celebrate silver jubilee". First Post. 31 May 2012. http://www.firstpost.com/fwire/marine-commandos-celebrate-silver-jubilee-328099.html. 
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 wap2 "MARCOS  – Pride of India". funonthenet.com. http://www.funonthenet.in/forums/index.php?topic=133298.0; wap2। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 July 2012. [সংযোগবিহীন উৎস]
  22. ↑ "Gallantry medals to naval personnel on Independence day 2019". Press Information Bureau, Government of India. https://pib.gov.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=192636। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 February 2020. 
  23. ↑ "Now, MARCOS helping Army flush out terrorists in Kashmir". India Today. 18 July 2017. https://www.indiatoday.in/india/story/kashmir-marcos-army-wular-lake-terrorists-1025049-2017-07-18। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 January 2020. 
  24. ↑ "Gallantry Awards (Navy)". Ministry of DefencePress Information Bureau, Government of India. 14 August 2015. https://pib.gov.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=126047। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 February 2020. 
  25. ↑ "MARCOS  – Bravehearts who rescued Mumbai's hostages". The Hindu (Chennai, India). 28 November 2008. Archived from the original on 1 December 2008. https://web.archive.org/web/20081201100611/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/001200811281760.htm. 
  26. ↑ Pandit, Rajat (11 November 2008). "Navy foils Indian ship's hijack attempt off Aden". The Times of India. Archived from the original on 22 October 2012. https://web.archive.org/web/20121022074439/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2008-11-11/india/27942549_1_merchant-vessel-indian-frigate-indian-warship. 
  27. ↑ MARCOS joint exercises "Vajra Prahar" Archived 19 April 2006 at the Wayback Machine Hindu Vivek Kendra news article
  28. ↑ "India plays globo cop off Somali coast as Western navies play safe". Bharat Rakshak. Archived from the original on 23 December 2008. https://web.archive.org/web/20081223160718/http://www.bharat-rakshak.com/NEWS/newsrf.php?newsid=10510. 
  29. ↑ "INS Godavari Foils Piracy Attempt" (Press release). Indian Navy. 19 July 2011. http://indiannavy.nic.in/sites/default/files/PRel_110719_Godavari-Foils-Piracy.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 November 2014. 
  30. ↑ "Indian Marine commandos apprehend hijacked vessel MV Nafis-1 290 nm off Mumbai". Frontier India. 15 August 2011. Archived from the original on 1 April 2012. https://web.archive.org/web/20120401230209/http://frontierindia.net/indiandefence/indian-marine-commandos-apprehend-hijacked-vessel-mv-nafis-1-290-nm-off-mumbai/. 
  31. ↑ "How Indian Navy foiled piracy attempt in Gulf of Aden – Job well done". The Economic Times. 18 May 2017. https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/how-indian-navy-foiled-piracy-attempt-in-gulf-of-aden/a-distress-call/slideshow/58735418.cms। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 September 2019. 
  32. ↑ "Indian Navy's Special Commandos Save Ship From Pirates in Gulf of Aden". NDTV. 6 October 2017. https://www.ndtv.com/india-news/indian-navy-vessel-thwarts-pirate-attack-on-indian-ship-in-gulf-of-aden-1759561। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 September 2019. 
  33. ↑ "The failed escape: Sheikha Latifa's doomed flight from Dubai". Reuters. 6 March 2020. https://www.reuters.com/article/us-britain-dubai-court-escape/the-failed-escape-sheikha-latifas-doomed-flight-from-dubai-idUSKBN20S24D। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 March 2020. 
  34. ↑ "Govt keeps mum after UK judge talks of 'capture' of Dubai princess by Indian commandos". ThePrint. 7 March 2020. https://theprint.in/india/govt-keeps-mum-after-uk-judge-talks-of-capture-of-dubai-princess-by-indian-commandos/377400/। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 March 2020. 
  35. ↑ "Gen Rawat asks tri-services to curb peace-time activities in deference to deployed troops in Ladakh". Hindustan Times. 26 October 2020. https://www.hindustantimes.com/india-news/gen-rawat-asks-tri-services-to-curb-peace-time-activities-in-deference-to-deployed-troops-in-ladakh/story-TGSzOq5AxnQYe9878sGUrN.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 October 2020. 
  36. ↑ "India-China faceoff: Indian Navy's MARCOS deployed near Ladakh's Pangong lake" (en ভাষাত). Hindustan Times. 28 November 2020. https://www.hindustantimes.com/india-news/india-china-faceoff-indian-navy-s-marcos-deployed-near-ladakh-s-pangong-lake/story-UHg6IOBjuYfEGNqZ5EaZYM.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 November 2020. 
  37. ↑ "Indian navy commandos board hijacked ship clear it of hijackers". https://www.rediff.com/news/report/indian-navy-commandos-board-hijacked-ship-clear-it-of-hijackers/20240105.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 January 2024. 
  38. ↑ "Meet the 7 mighty commando forces of India". The Economic Times. 10 June 2015. https://economictimes.indiatimes.com/infrastructure/meet-the-7-mighty-commando-forces-of-india/slideshow/47611234.cms। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 October 2019. 
  39. ↑ Menon, Murli (24 July 2020). "Augmenting air defence in Ladakh with Navy" (en ভাষাত). The Tribune. https://www.tribuneindia.com/news/comment/augmenting-air-defence-in-ladakh-with-navy-117152। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 August 2020. "Naval maritime commandos (MARCOS) or the Army special forces could thus find employability within the IAF’s counter-air, counter-terror or suppression of enemy air defence (SEAD) campaigns." 
  40. ↑ "Special Elite Forces Of Indian Defence Forces: Indian Army, Indian Navy And Indian Airforce. That Will Make You Proud". https://hoslaacademy.blogspot.com/2015/08/special-elite-forces-of-indian-defence.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 January 2024. 
  41. ↑ Subrahmanyam, G. S. (12 July 2016). "Admiral Lanba commissions Marine Commandos unit 'INS Karna'". The Hindu. http://www.thehindu.com/news/national/admiral-lanba-commissions-marine-commandos-unit-ins-karna/article8839250.ece. 
  42. ↑ "16 Impressive Things Indian Navy Marine Commandos Do in Training That Deserve Our Respect". Storypick. 7 April 2016. http://www.storypick.com/indian-navy-marcos/। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 October 2016. 
  43. ↑ 43.0 43.1 "MARCOS  – The uber elite forces of the Indian Navy". navioline.com. Archived from the original on 27 April 2012. https://web.archive.org/web/20120427113207/http://www.navioline.com/marcos-the-uber-elite-forces-of-the-indian-navy.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 July 2016. 
  44. ↑ 44.0 44.1 "India's best commandos fight terrorists". Rediff.com. http://www.rediff.com/news/2008/nov/27-indias-best-commandos-fight-terrorists.htm. 
  45. ↑ "15 Reasons The Indian Navy MARCOS Are The Best in the World". India times. 2 May 2015. http://m.indiatimes.com/culture/who-we-are/15-reasons-the-indian-navy-marcos-are-the-best-in-the-world-232296.html. 
  46. ↑ "नेवी के जांबाज़ मार्कोस". ndtv.com. http://www.ndtv.com/video/player/news/video-story/215663। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 July 2016. 
  47. ↑ "Navy's Marcos get 'duck drops'". asianage.com. http://archive.asianage.com/india/navy-s-marcos-get-duck-drops-673। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 July 2016. 
  48. ↑ "Indian marine commandos need 60 minutes to target". Deccan Chronicle. 6 February 2013. Archived from the original on 9 February 2013. https://web.archive.org/web/20130209202814/http://www.deccanchronicle.com/130206/news-current-affairs/article/indian-marine-comm%C2%ADandos-need-60-minutes-target. 
  49. ↑ "Marcos begin counter-terror training on east coast". 7 January 2011. Archived from the original on 24 September 2015. https://web.archive.org/web/20150924203525/http://www.highbeam.com/doc/1P3-2232767161.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 July 2016.