মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী

মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী
লেখক	মোহনদাস কৰমচান্দ গান্ধী
শিৰোনাম	સત્યના પ્રયોગો અથવા આત્મકથા
অনুবাদক	মহাদেৱ দেশাই (ইংৰাজী অনুবাদ) অমিয় কুমাৰ দাস (অসমীয়া অনুবাদ)
দেশ	ভাৰত
ভাষা	গুজৰাটী
আই.এচ.বি.এন.	৮১-৭২২৯-০০৮-X

মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী (ইংৰাজী: The Story of My Experiments with Truth, গুজৰাটী: સત્યના પ્રયોગો અથવા આત્મકથા) মোহনদাস কৰমচান্দ গান্ধীৰ আত্মজীৱনী। ইয়াত শৈশৱৰপৰা ১৯২১ চনলৈকে তেওঁৰ জীৱনৰ ঘটনাৱলী প্ৰকাশ হৈছে। এইখন সাপ্তাহিককৈ লিখা হৈছিল আৰু তেওঁৰ কাকত নৱজীৱনত ১৯২৫ চনৰপৰা ১৯২৯ চনলৈ প্ৰকাশ হৈছিল। ইয়াৰ ইংৰাজী অনুবাদ তেওঁৰ অন্যখন কাকত ইয়ং ইণ্ডিয়াত প্ৰকাশ পাইছিল। স্বামী আনন্দ আৰু গান্ধীৰ অন্য ঘনিষ্ঠ সহযোগী সকলে যেতিয়া তেওঁৰ সমজুৱা কাম-কাজসমূহৰ আঁৰৰ কাহিনী ব্যক্ত কৰিবলৈ জোৰ কৰিলে, তেতিয়া গান্ধীজীয়ে আত্মজীৱনী লিখা আৰম্ভ কৰিলে। ১৯৯৮ চনত, বিশ্ব আধ্যাত্মিক আৰু ধাৰ্মিক পৰিষদে কিতাপখন বিংশ শতিকাৰ ১০০খন আধ্যাত্মিক কিতাপৰ এখন বুলি অভিহিত কৰে।^[1] এই কিতাপখন অন্যান্য ভাষাৰ লগতে অসমীয়া ভাষাতো অনূদিত হৈছে৷ অমিয় কুমাৰ দাসৰ দ্বাৰা অনূদিত “মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী’’ নামৰ কিতাপখন প্ৰকাশ কৰিছে অসম প্ৰকাশন পৰিষদে৷^[2]

কিতাপখন আৰম্ভ হৈছে- তেওঁৰ জন্ম আৰু মাক-দেউতাক, বাল্যকাল, শৈশৱ, পত্নী আৰু মাক-দেউতাকৰ সৈতে সম্পৰ্ক, স্কুলৰ অভিজ্ঞতা, লণ্ডনত তেওঁৰ পঢ়া-শুনা আৰু ভ্ৰমণ, ইংৰাজ ভদ্ৰলোকৰ দৰে হোৱাৰ চেষ্টা, দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ তেওঁৰ যাত্ৰা, বৰ্ণবাদৰ কুসংস্কাৰৰ অভিজ্ঞতা, ধৰ্ম সম্পৰ্কে তেওঁৰ সন্ধান, আফ্ৰিকাত সমজুৱা কাম, ভাৰতলৈ ঘূৰি অহা আৰু ৰাজনৈতিক জাগৰণ আৰু সামাজিক উন্নতিৰ বাবে তেওঁৰ অবিচলিত কৰ্ম আদিৰে।^[3] ১৯১৫ চনৰ কংগ্ৰেছৰ নাগপুৰ অধিবেশনৰ বৰ্ণনাৰ পিছতে কিতাপখন হঠাৎ শেষ হয়।^[4]

আলোচনা

এই আত্মকথাখন আকৰ্ষণীয়, সৰল আৰু প্ৰবচন ধৰ্মী ভাষা আৰু পাৰদৰ্শী সৎ কথকতাৰ বাবে বিখ্যাত। ১৯৯৮ চনৰ এটি সাক্ষাৎকাৰত, গুজৰাটী লেখক হৰিবল্লভ ভায়ানীয়ে এই আত্মজীৱনীখনক গোৱৰ্ধনাৰাম ত্ৰিপাঠীৰ সৰস্বতীচন্দ্ৰ উপন্যাসখনৰ সৈতে যোৱা ৫০ বছৰত গুজৰাটত সৃষ্ট সাহিত্যকৰ্মৰ ভিতৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি উল্লেখ কৰিছে।^[5]গান্ধীৰ জীৱন আৰু বিচাৰধাৰা সম্পৰ্কে ব্যাখ্যা কৰিবলৈ এই আত্মজীৱনীখন এক মহত্ত্বপূৰ্ণ দস্তাবেজ।

প্ৰভাৱ

গান্ধীয়ে নিজৰ আত্মজীৱনীত উল্লেখ কৰিছে যে লিও টলষ্টয়ৰ দ্য কিংডম অব গড ইজ ৱিদিন ইউ, জন ৰাস্কিনৰ আনটু ডিজ লাষ্ট আৰু কবি শ্ৰীমদ ৰাজচন্দ্ৰই তেওঁক প্ৰভাৱিত কৰিছিল।^[6][7]

কিতাপখনৰ সাৰাংশ

মহাত্মা গান্ধীৰ আত্মজীৱনীত পাঁচটা বহল অধ্যায়ত বিভক্ত। এই অধ্যায়সমূহে তেওঁৰ জীৱন যাত্ৰাৰ এক বিস্তৃত আভাস দিয়ে।

প্ৰথম অধ্যায় বা খণ্ড

প্ৰথম অধ্যায় ২৫টা অংশত বিভক্ত। ^[8]

1. জন্ম আৰু পিতৃ-মাতৃ
2. শৈশৱ
3. বাল্য বিবাহ
4. স্বামীৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰা
5. হাই স্কুলত
6. এটা ট্ৰেজেডী
7. এটা ট্ৰেজেডী (অব্যাহত)
8. চুৰি কৰা আৰু প্ৰায়শ্চিত্ত কৰা
9. মোৰ দেউতাৰ মৃত্যু আৰু মোৰ দ্বৈত লাজ
10. ধৰ্ম্মৰ আভাস
11. ইংলেণ্ডৰ বাবে প্ৰস্তুতি
12. আউটকাষ্ট
13. লণ্ডনত শেষত
14. মোৰ পছন্দ
15. ইংলিছ জেন্টলমেন ৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰা
16. পৰিৱৰ্তনসমূহ
17. ডায়েটেটিক্সত পৰীক্ষা
18. লাজ মোৰ ঢাল এটা আত্মজীৱনী বা সত্যৰ সৈতে মোৰ পৰীক্ষা
19. অসত্যৰ কেঙ্কাৰ
20. ধৰ্ম্মৰ সৈতে পৰিচয়
21. निर्बल के र्ल राम
22. নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ
23. মহান প্ৰদৰ্শনী
24. 'কল কৰা হৈছে'-কিন্তু তেতিয়া?
25. মোৰ অসহায়তা

প্ৰথম অধ্যায়ত গান্ধীয়ে তেওঁৰ শৈশৱৰ ঘটনা, মাংস খোৱা, ধূমপান, সুৰাপান, চুৰি আৰু পৰৱৰ্তী প্ৰায়শ্চিত্তৰ সৈতে তেওঁৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰিছে। ^[9] প্ৰথমে তেওঁ ককাকৰ পৰা আৰম্ভ কৰি তেওঁৰ বংশৰ সাৰাংশ দাঙি ধৰে। তেওঁ জন্ম আৰু পিতৃ-মাতৃৰ পৰা আৰম্ভ কৰে, তাৰ পিছত শৈশৱ আৰু বাল্যবিবাহৰ অভিজ্ঞতাৰ বিৱৰণ দিয়ে। তেওঁ বনিয়া পৰিয়ালত জন্ম আৰু তেওঁৰ পিতৃ আছিল কাবা গান্ধী। কাবা গান্ধীয়ে চাৰিবাৰ বিবাহপাশত আবদ্ধ হৈছিল, প্ৰতিবাৰেই মৃত্যুৰ ফলত পত্নীক হেৰুৱাইছিল। তেওঁৰ আছিল প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় বিবাহৰ দ্বাৰা দুগৰাকী কন্যা। তেওঁৰ শেষ পত্নী পুতলিবাইয়ে এটি কন্যা সন্তান আৰু তিনিজন পুত্ৰ জন্ম দিছিল। কণিষ্ঠ পুত্ৰ আছিল মোহনদাস গান্ধী।^[10] ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে তেওঁ নিজৰ শিক্ষা আৰু এটা কৰুণ কাণ্ডৰ বিশদ বিৱৰণ দিয়ে। গান্ধীয়ে চুৰি আৰু প্ৰায়শ্চিত্তৰ খণ্ডবোৰৰ ওপৰত চিন্তা কৰে আৰু পিতৃৰ মৃত্যুৰ যন্ত্ৰণা আৰু তেওঁৰ দুগুণ লাজৰ ভাৱৰ অংশীদাৰ। আখ্যানটোৱে ধৰ্মৰ সৈতে তেওঁৰ প্ৰাৰম্ভিক মুখামুখি আৰু ইংলেণ্ডত পঢ়াৰ প্ৰস্তুতিৰ বিষয়ে অন্বেষণ কৰে, য’ত তেওঁ এজন বহিষ্কৃত হোৱাৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহ নেভিগেট কৰে আৰু ইংৰাজ ভদ্ৰলোকৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিবলৈ শিকে। গান্ধীয়ে ডায়েটেটিক্সৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা আৰু লাজ-লাজক ঢাল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰাৰ বিষয়েও আলোচনা কৰা হৈছে। আত্মজীৱনীৰ এই শিতানত পাঠকে গান্ধীৰ ব্যক্তিগত সংগ্ৰাম, নৈতিক বিকাশ, সত্য আৰু ধৰ্মৰ বিৱৰ্তনশীল বুজাবুজিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি লাভ কৰে, যাৰ ফলত তেওঁৰ মহাত্মা হোৱাৰ উল্লেখযোগ্য যাত্ৰা আৰম্ভ হয়। আত্মজীৱনীৰ এই শিতানত পাঠকে গান্ধীৰ ব্যক্তিগত সংগ্ৰাম, নৈতিক বিকাশ, সত্য আৰু ধৰ্মৰ বিৱৰ্তনশীল বুজাবুজিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি লাভ কৰিব পাৰে।এই আৰম্ভনিয়েই তেওঁৰ "মহাত্মা" হোৱাৰ উল্লেখযোগ্য যাত্ৰা আৰম্ভ হয়। গান্ধীয়ে তেওঁৰ বাল্য বিবাহৰ বিষয়ে কিতাপখনৰ এই অংশত প্ৰতিবেদন দিছিল।গান্ধীয়ে ১৩ বছৰ বয়সত বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈছিল। ^[11] তেওঁৰ কথাত, "তেৰ বছৰ বয়সত মোৰ বিবাহ ইয়াত লিপিবদ্ধ কৰাটো মোৰ বেদনাদায়ক কৰ্তব্য... এনে ধৰণৰ কম-বয়সীয়া বিবাহৰ সমৰ্থনত মই কোনো নৈতিক যুক্তি দেখিবলৈ নাপাওঁ।" এই অংশত নথিভুক্ত আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনা হ'ল গান্ধীৰ পিতৃ কৰমচান্দ (কাবা) গান্ধীৰ মৃত্যু। গান্ধীয়ে সত্যৰ বাবে তেওঁৰ পৰীক্ষাৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ কিতাপখন লিখিছিল। বিদ্যালয়ত শাৰীৰিক প্ৰশিক্ষণৰ প্ৰতি তেওঁৰ ঘৃণা, বিশেষকৈ জিমনাষ্টিকৰ বিষয়েও এই অংশত লিখা হৈছে।.^[12]

দ্বিতীয় অধ্যায়

আত্মজীৱনীখনৰ ২য় খণ্ডত ২৯টা খণ্ড আছিল ^[13]

1. সত্যচন্দভাই
2. মই কেনেকৈ জীৱন আৰম্ভ কৰিলোঁ
3. প্ৰথম গোচৰ
4. প্ৰথম শ্বক
5. দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ বাবে প্ৰস্তুতি
6. নাটালত উপস্থিত হোৱা
7. কিছুমান অভিজ্ঞতা
8. প্ৰিট’ৰিয়ালৈ যোৱাৰ পথত
9. অধিক কষ্ট
10. প্ৰিট’ৰিয়াত প্ৰথম দিন
11. খ্ৰীষ্টান যোগাযোগ
12. ভাৰতীয়ৰ সৈতে স্পৰ্শ বিচৰা
13. ‘কুলি’ হোৱাটো কি?
14. গোচৰৰ বাবে প্ৰস্তুতি
15. ধৰ্মীয় কিম্বন
16. মানুহে প্ৰস্তাৱ দিয়ে, ঈশ্বৰে নিষ্কাশন কৰে
17. নাটালত বসতি স্থাপন কৰা
18. ৰঙৰ বাৰ
19. নাটাল ইণ্ডিয়ান কংগ্ৰেছ
20. বালাসুন্দৰাম
21. ৩ পাউণ্ডৰ কৰ
22. ধৰ্মসমূহৰ তুলনামূলক অধ্যয়ন
23. এজন গৃহস্থ হিচাপে
24. ঘৰলৈ যোৱা
25. ভাৰতত
26. দুটা আবেগ
27. বম্বে সভা
28. পুনা আৰু মাদ্ৰাজ
29. ‘শীঘ্ৰে ঘূৰি আহিব’

কিতাপখনৰ দ্বিতীয় খণ্ডত তেওঁ কেপ কলনী অঞ্চলৰ বিভিন্ন জাতিৰ লোকৰ মাজত উত্তেজনাৰ অভিজ্ঞতাৰ বিৱৰণ দিয়ে। দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ কেপ কলনীত ব্ৰিটিছৰ আধিপত্য আছিল। ডাচ্চ বংশোদ্ভূত শ্বেতাংগ সকলে ১৯ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে কেপ কলনিৰ পৰা উত্তৰলৈ প্ৰব্ৰজন কৰি দুটা স্বাধীন গণৰাজ্য স্থাপন কৰিছিল। গান্ধীয়ে আফ্ৰিকাত থাকোতে বৰ্ণবৈষম্যৰ সন্মুখীন হোৱাৰ অভিজ্ঞতাৰ লগতে আফ্ৰিকা গণৰাজ্য আৰু কেপ কলনিৰ মাজৰ বিৰোধী সম্পৰ্কৰ বিৱৰণ দিছিল। ভাৰতীয়সকলে কেইবা দশক ধৰি দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ কফি আৰু চেনী খেতিৰ কাম কৰিবলৈ প্ৰব্ৰজন কৰি আহিছিল, আৰু যদিও তেওঁলোকে কৃষ্ণাঙ্গ জনসংখ্যাৰ দৰে বৈষম্যৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰা নাছিল, বহুতো বৈষম্যমূলক আইন প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত ভাৰতীয় প্ৰব্ৰজনকাৰীসকল দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ নাগৰিকলৈ কাৰ্যকৰীভাৱে ৰূপান্তৰিত হৈছিল। আফ্ৰিকাত দীৰ্ঘদিনীয়া প্ৰবাসৰ সময়ছোৱাত গান্ধীয়ে বাৰে বাৰে অপমানৰ দংশন অনুভৱ কৰিছিল। গান্ধীক ৰেলৰ পৰা পেলাই দিয়া মেৰিটজবাৰ্গৰ ঘটনাটো ন্যায্যভাৱে বিখ্যাত হৈ পৰিছে। নীতিগতভাৱে গান্ধীয়ে যেতিয়া প্ৰথম শ্ৰেণীৰ ডবাটোৰ পৰা ওলাই যাবলৈ অস্বীকাৰ কৰিলে, তেতিয়া তেওঁক ৰেলৰ পৰা ওলিয়াই দিয়া হৈছিল।^[14]

তৃতীয় অধ্যায়

আত্মজীৱনীখনৰ ৩য় অধ্যায়ত ২৩টা খণ্ড আছে। ^[13]

1. ধুমুহাৰ গুঞ্জন
2. ধুমুহা
3. পৰীক্ষাটো
4. ধুমুহাৰ পিছৰ শান্তি
5. শিশুৰ শিক্ষা
6. সেৱাৰ আত্মা
7. ব্ৰহ্মচাৰ্য – I
8. ব্ৰহ্মচাৰ্য – II
9. সৰল জীৱন
10. বোৱাৰ যুদ্ধ
11. অনাময় সংস্কাৰ আৰু দুৰ্ভিক্ষৰ পৰা সকাহ
12. ভাৰতলৈ উভতি অহা
13. ভাৰতত আকৌ
14. কেৰাণী আৰু বাহক
15. কংগ্ৰেছত
16. লৰ্ড কাৰ্জনৰ ডাৰবাৰ
17. গোখলেৰ লগত এমাহ – I
18. গোখলেৰ সৈতে এমাহ – II
19. গোখলেৰ সৈতে এমাহ – III
20. বেনাৰসত
21. বম্বেত বসতি স্থাপন কৰিলে?
22. ইয়াৰ বিচাৰৰ ওপৰত বিশ্বাস
23. আকৌ দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ

১৮৯৬ চনত গান্ধীয়ে অলপ দিনৰৰ বাবে ভাৰতলৈ পত্নী আৰু সন্তানৰ ওচৰলৈ উভতি আহে। ভাৰতত তেওঁ দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ ভাৰতীয়ৰ দুৰ্দশাৰ ওপৰত গ্ৰীণ পমফ্লেট নামেৰে জনাজাত এখন পমফ্লেট প্ৰকাশ কৰে। প্ৰথমবাৰৰ বাবে গান্ধীয়ে উপলব্ধি কৰিছিল যে ভাৰতীয়সকলে তেওঁৰ কৰ্মৰাজিক প্ৰশংসা কৰিবলৈ ধৰিছে । জনসাধাৰণৰ মাজত তেওঁ নিজৰ জনপ্ৰিয়তা অনুভৱ কৰিছিল, যেতিয়া তেওঁ মাদ্ৰাজ ভ্ৰমণ কৰিছিল। যদিও তেওঁৰ সহভাৰতীয়সকলে তেওঁক হাতচাপৰি আৰু প্ৰশংসাৰে বৃহৎ জনসমাগমেৰে আদৰি লৈছিল, তথাপিও ১৮৯৬ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত তেওঁ পৰিয়ালৰ সৈতে জাহাজেৰে দক্ষিণ আফ্ৰিকালৈ উভতি যায়।

তথ্যসূত্ৰ

1. "Spiritual books of the century". USA Today. 2 December 1999. https://www.usatoday.com/life/enter/books/book372.htm. 
2. দাস, অমিয় কুমাৰ (অনুবাদ) (১৯৮৪). মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী. অসম প্ৰকাশন পৰিষদ. 
3. Joshi, Ramanlal (1997). "Satyana Prayogo Athwa Atmakatha (Experiments with Truth or Autobiography)". In George, K. M.. Masterpieces of Indian Literature. 1. প্ৰকাশক New Delhi: National Book Trust. পৃষ্ঠা. 358–359. ISBN 81-237-1978-7. https://books.google.com/books?id=dXFOAAAAYAAJ. 
4. Mehta, Chandrakant (1992). "Satyana Prayogo Athva Atmakatha". In Lal, Mohan. Encyclopaedia of Indian Literature: Sasay to Zorgot. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 3869. ISBN 978-81-260-1221-3. 
5. Suhrud, Tridip; Bhayani, Harivallabh (September–October 1998). "Harivallabh Bhayani: In Conversation with Tridip Suhrud". Indian Literature (New Delhi: Sahitya Akademi) খণ্ড 42 (5): 187. 
6. Singh, Purnima (2004). Indian cultural nationalism (Ed. 1st. সম্পাদনা). প্ৰকাশক New Delhi: India First Foundation. পৃষ্ঠা. 290. ISBN 978-81-89072-03-2. https://books.google.com/books?id=coDXAAAAMAAJ&q. 
7. editor, Wendy Doniger, consulting (1999). Merriam-Webster's encyclopedia of world religions; Wendy Doniger, consulting editor.. প্ৰকাশক Springfield, Mass.: Merriam-Webster. পৃষ্ঠা. 1181. ISBN 978-0-87779-044-0. https://books.google.com/books?id=ZP_f9icf2roC&pg=PA973&dq. 
8. Gandhi, M. K., & Desai, M. (1976). An autobiography or the story of my experiments with truth (p. 157). Ahmedabad: Navajivan.
9. Men of Turmoil – Biographies by Leading Authorities of the Dominating Personalities of Our Day. Hesperides Press. 2007. পৃষ্ঠা. 384. ISBN 978-1-4067-3625-0. https://books.google.com/books?id=MT8pbR2r4rAC&pg=PA62. 
10. Gandhi, Mohandas K. "My experiments with Truth." Cf. also (1959): 404-406.
11. Desai, M. K. Gandhi. Transl. from the original Gujarati by Mahadev (1987). An autobiography : or the story of my experiments with truth (reprint. সম্পাদনা). প্ৰকাশক London [u.a.]: Penguin Books. পৃষ্ঠা. 454. ISBN 978-0-14-006626-5. http://wikilivres.ca/wiki/An_Autobiography_or_The_Story_of_my_Experiments_with_Truth#Translator.27s_Preface. 
12. Rudolph, Susanne Hoeber; R, Lloyd I. (1983). Gandhi : the traditional roots of charisma ([Pbk. ed.]. সম্পাদনা). প্ৰকাশক Chicago: University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 95. ISBN 978-0-226-73136-0. https://books.google.com/books?id=g3Ac_HEZkcMC. 
13. Gandhi, M. K., & Desai, M. (1976). An autobiography or the story of my experiments with truth (p. 157). Ahmedabad: Navajivan
14. Narrain, Arvind (1 April 2013). " """MY EXPERIMENTS WITH LAW": GANDHI'S EXPLORATION OF LAW'S POTENTIAL". NUJS Law Review. http://www.nujslawreview.org/pdf/articles/2013_2/04_arvind_narrain.pdf"। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 January 2015. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}

বাহ্যিক সংযোগ

• মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী গুগুল বুকচ্‌ত
• মোৰ সত্য অন্বেষণৰ কাহিনী গুগুল বুকচ্‌ত (critical edition)
• নেশ্যনেল ইনষ্টিটিউট অৱ টেকন'লজি কালিকুট, কঝিকৰে: Nalanda Digital Lib.
• An Autobiography or The Story of my Experiments with Truth, সম্পূৰ্ণ পাঠ
• অনলাইনত পঢ়ক The Story of My Experiments with Truth - Gandhi Heritage Portal