সৰলা দেৱী

সৰলা দেৱী
স্থানীয় নাম	ସରଳା ଦେବୀ
জন্ম	১৯ আগষ্ট, ১৯০৪ নাৰিলো গাওঁ, উৰিষ্যা বিভাগ, বেংগল প্ৰেচিডেন্সি, ব্ৰিটিছ ভাৰত
মৃত্যু	৪ অক্টোবৰ, ১৯৮৬ (৮২ বছৰ)
ৰাষ্ট্ৰীয়তা	ভাৰতীয়
ৰাজনৈতিক দল	ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ
দাম্পত্যসঙ্গী	ভাগীৰথী মহাপাত্ৰ (বি. ১৯১৭)
সন্তান	১
আত্মীয়-স্বজন	বালমুকুন্দা কানুংগো (খুৰা) নিৰ্মলা দেৱী, পুৰস্কাৰ প্ৰাপ্ত কবি (ভগ্নী) ৰায় বাহাদুৰ দুৰ্গা চৰণ দাস, আইএএছ (ভায়েক) নিত্যানন্দ কানুংগো (ভাতৃ) বিধু ভূষান দাস (ভতিজা) জগদীশ চন্দ্ৰ কানুংগো, চিত্ৰশিল্পী (ভতিজা) ঔপালী অপেৰাজিতা (ভতিজা জী)

সৰলা দেৱী (ইংৰাজী: Sarala Devi, ১৯ আগষ্ট ১৯০৪ – ৪ অক্টোবৰ ১৯৮৬) এগৰাকী ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামী, নাৰীবাদী, সমাজকৰ্মী, ৰাজনীতিবিদ আৰু সাহিত্যিক। তেওঁ ১৯২১ চনত অসহযোগ আন্দোলনত যোগদান কৰা প্ৰথম ওড়িয়া মহিলা আৰু ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ প্ৰথম ওড়িয়া মহিলা প্ৰতিনিধি আছিল। ১৯৩৬ চনৰ ১ এপ্ৰিলত ওড়িশা বিধান সভালৈ নিৰ্বাচিত হোৱা তেওঁ প্ৰথম গৰাকী মহিলা হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল। তেওঁ ওড়িশা বিধান সভাৰ প্ৰথম মহিলা অধ্যক্ষ, কটক সমবায় বেংকৰ প্ৰথম মহিলা সঞ্চালক আৰু উৎকল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰথম মহিলা চিনেট সদস্য আছিল। তেওঁ ৰাষ্ট্ৰপতি সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণৰ শিক্ষা আয়োগত ওড়িশা একমাত্ৰ প্ৰতিনিধি আছিল।^[1]

প্ৰাৰম্ভিক জীৱন

১৯০৪ চনৰ ১৯ আগষ্টত বালিকুদাৰ ওচৰৰ নাৰিলো গাঁৱত সৰলা দেৱীৰ জন্ম হৈছিল। বেংগল প্ৰেচিডেন্সিৰ উৰিষ্যা বিভাগৰ (বৰ্তমান ওড়িশাৰ জগতসিংপুৰ জিলা) অতি ধনী, অভিজাত জমিদাৰ পৰিয়ালত তেওঁৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ পিতৃ দেৱান বসুদেৱ কানুংগো আৰু তেওঁৰ মাতৃ পদ্মাৱতী দেৱী। তেওঁক তেওঁৰ দেউতাকৰ ডাঙৰ ভায়েক বালমুকুন্দ কানুংগো পেছাত এজন উপ সংগ্ৰাহকে তুলি লৈছিল আৰু ডাঙৰ-দীঘল কৰিছিল। [1] [2] [3] [4] [5] [6] সৰলাই বাঙ্কিত প্ৰাথমিক শিক্ষা লাভ কৰিছিল য'ত তেওঁৰ খুৰাক নিযুক্ত আছিল। সেই সময়ত মহিলাসকলৰ উচ্চ শিক্ষাৰ কোনো সুবিধা নাছিল। সেয়েহে তেওঁৰ খুৰাকে ঘৰুৱা শিক্ষকৰ সহায়ত তেওঁক শিক্ষিত কৰিছিল। সৰলাই তেওঁৰ শিক্ষকৰ পৰা বাংলা, সংস্কৃত, ওড়িয়া আৰু মৌলিক ইংৰাজী শিকিছিল। সৰলায়ে খুৰাকৰ সৈতে ১৩ বছৰ বয়সলৈকে বাস কৰিছিল।^[2]

জগতসিংপুৰৰ অন্তৰ্গত চত্ৰ গাঁৱৰ ভাগীৰথী মহাপাত্ৰৰ সৈতে সৰলা দেৱীৰ বিবাহ সম্পন্ন হৈছিল। সৰলা জমিদাৰ পৰিয়ালৰ বোৱাৰী হৈ পৰিছিল কিন্তু তেওঁৰ মনত অহংকাৰ নাছিল।

ৰাজহুৱা জীৱন

বাঙ্কিত থাকোঁতে বাঙ্কিৰ ৰাণী চুকা দেৱীৰ স্বাধীনতা আন্দোলনত যোগদান কৰাৰ কাহিনীৰ দ্বাৰা সৰলা অনুপ্ৰাণিত হৈছিল। তেওঁ তেওঁৰ বৃহৎ গহনা সংগ্ৰহৰ এক বৃহৎ অংশ আৰু ভূমিৰ বিশাল অংশ ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ আন্দোলনৰ বাবে দান কৰিছিল। তেওঁ ১৯১৭ চনত প্ৰখ্যাত অধিবক্তা ভাগীৰথী মহাপাত্ৰক বিয়া কৰায়। ভাগীৰথীয়ে ১৯১৮ চনত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছত যোগদান কৰিছিল। মহাত্মা গান্ধীৰ প্ৰথম ওড়িশা ভ্ৰমণৰ পিছত ১৯২১ চনত সৰলাই কংগ্ৰেছত যোগদান কৰিছিল। তেওঁ ওড়িশা বিধান সভাৰ প্ৰথম মহিলা সদস্য আৰু লগতে ইয়াৰ প্ৰথম মহিলা অধ্যক্ষ আছিল। তেওঁ মহাত্মা গান্ধী, জৱাহৰলাল নেহৰু, দুৰ্গাবাঈ দেশমুখ, আচাৰ্য কৃপালানী, কমলাদেৱী চট্টোপাধ্যায় আৰু সৰোজিনী নাইডুৰ অতি ঘনিষ্ঠ আছিল।^[3] তেওঁ ১৯৪৩ চনৰ পৰা ১৯৪৬ চনলৈ কটকত উৎকল সাহিত্য সমাজৰ সম্পাদক আছিল।^[4]

মহিলা সংগঠনত ভূমিকা

সৰলা দেৱী, ৰমা দেৱী, শৈলবালা দাস, ৰেবা ৰায় আৰু কুন্তলা কুমাৰীৰ দৰে বিশিষ্ট মহিলা নেত্ৰীসকলৰ গান্ধীজীৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল। তেওঁলোকে মহিলাসকলৰ সামূহিক উন্নতিৰ বাবে চেষ্টা কৰিছিল। তেওঁলোকে সাহিত্য, শিক্ষা আৰু সভাৰ জৰিয়তে মহিলাসকলে সন্মুখীন হোৱা বিভিন্ন সমস্যাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছিল। সৰলা দেৱীয়ে ওড়িশাৰ মহিলাসকলক একত্ৰিত কৰিবলৈ "উৎকল মহিলা সন্মিলন" নামৰ এক সংগঠন গঠন কৰিছিল। পিছলৈ উৎকল মহিলা সন্মিলনে নিখিল ভাৰতীয় মহিলা সংঘৰ শাখা হিচাপে কাম কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল। ইয়াৰ সফলতাই তেওঁক অধিক গঠনমূলক কাম কৰিবলৈ বিশেষভাৱে উৎসাহিত কৰিছিল। তেওঁ ওড়িশাৰ মহিলা আৰু তেওঁলোকৰ সমস্যাৰ বিষয়ে বিভিন্ন আলোচনীত প্ৰবন্ধ লিখিছিল। ১৯২৪ চনত কটক মহিলা সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ পিছত তেওঁ কটক স্বৰাজ্য আশ্ৰমৰ মহিলা সভা আৰু সংগঠনত যোগদান কৰে। তেওঁ বুজি পাইছিল যে মহিলাৰ বিকাশেই দেশৰ উন্নতিৰ একমাত্ৰ উপায়।^[5]

কৃষক আন্দোলনত ভূমিকা

দেশৰ স্বাধীনতা আন্দোলনৰ সময়ত প্ৰিন্সলী ষ্টেট সমূহৰ ৰজা আৰু জমিদাৰসকল ইংৰাজসকলৰ শক্তিশালী সমৰ্থক আছিল। জমিদাৰসকলে কৃষকসকলক শোষণ আৰু অত্যাচাৰ কৰি আছিল। সেইকাৰণে কংগ্ৰেছ দলৰ ভিতৰত এটা প্ৰগতিশীল গোটে "উৎকল কংগ্ৰেছ কমিউনিষ্ট সংঘ" নামৰ এটা নতুন সংগঠন গঠন কৰিছিল। নৱকৃষ্ণ চৌধুৰী, সুৰেন্দ্ৰ নাথ দ্বিবেদী, ভাগৱতী চৰণ পানীগ্ৰাহী আৰু মালতী চৌধুৰী সংগঠনটোৰ বিশিষ্ট প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল। তেওঁলোক সকলো কাৰ্লমাৰ্ক্সৰ সাম্যবাদী ধাৰণাৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল। তেওঁলোকে দেশৰ ৰাজনৈতিক স্বাধীনতাৰ সৈতে জনসাধাৰণৰ অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা কেনেকৈ আহিব পাৰে তাত নিয়োজিত আছিল। তেওঁলোকে কৃষকসকলক জমিদাৰ আৰু মহাজনৰ শোষণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰিবলৈ কৃষকসকলক একত্ৰিত কৰিছিল। সৰলা দেৱীয়ে কংগ্ৰেছৰ সাম্যবাদী কৰ্মীসকলৰ সৈতে কৃষকসকলক সংগঠিত কৰিছিল। ১৯৩৭ চনৰ মে' মাহত ডেলাঙত এখন কৃষক সভা অনুষ্ঠিত হৈছিল। সভাত তেওঁ লোকসকলক জমিদাৰসকলৰ অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ আহ্বান জনায়। তেওঁ চৰকাৰক বিধান সভাৰ ভিতৰত বানপীড়িত কৃষকসকলৰ পৰা কৰ সংগ্ৰহ বন্ধ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিছিল। তেওঁ চৰকাৰক মানুহক বানপানীৰ পৰা প্ৰতিহত কৰিবলৈ স্থায়ী ব্যৱস্থা ল'বলৈ দাবী জনাইছিল। সৰলা দেৱীয়ে বিধান সভাৰ ভিতৰত আৰু বাহিৰত এই শোষণৰ বিৰুদ্ধে মাত মাতিছিল।^[6]

সাহিত্য কৰ্ম

সৰলা দেৱীয়ে সৰুৰে পৰা সাহিত্যৰ সাধনা আৰম্ভ কৰিছিল। সেই যুগত কেইবছৰমানৰ বাবে "এটেণ্ডেণ্ট" নামৰ এখন মাহেকীয়া আলোচনী প্ৰকাশিত হৈছিল। শ্ৰীমতী বসন্ত কুমাৰী দেৱী এই আলোচনীখনৰ সম্পাদক আছিল। আলোচনীখনে সৰোজিনী দেৱী, কোকিল দেৱী, প্ৰমীলা সুন্দৰী, ৰাম সুন্দৰী, কাঞ্চন মণিৰ জৰিয়তে বহুতো বিশিষ্ট মহিলাৰ ৰচনা প্ৰকাশ কৰিছিল। সৰলা দেৱীৰ ৰচনা ১৯২৫ আৰু ১৯২৭ৰ মাজত মুদ্ৰণ কৰা "এটেণ্ডেণ্ট"ত প্ৰকাশ পাইছিল। তাৰে ভিতৰত আছে "ৰোগী সম্ৰাজ্ঞী - শৈৱ", "কল্পিত মৃত্যু" আৰু "অপেক্ষা।" তেওঁৰ সাহিত্যিক প্ৰতিভা ১৫ বছৰ বয়সৰ পৰাতেওঁৰ লিখনিৰ পৰা প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল। তেওঁ সৃষ্টিশীল সাহিত্যিক প্ৰতিভাৰে পৰিপূৰ্ণ আছিল। "অলকা"ৰ পৰা "চৰকাৰ", "নৱ ভাৰত" আদিলৈকে তেওঁৰ লিখনি উৰিষ্যাৰ বিশিষ্ট আলোচনীত প্ৰকাশিত হৈছিল। মানুহক সজাগ কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা উপলব্ধি কৰি মানুহে শিক্ষাৰ উদ্দেশ্যে গাওঁবাসীৰ কথা মহিলাৰ আইনী অধিকাৰ আদিৰ বিষয়ে তেওঁ সৰু সৰু কিতাপ লিখিছিল। তেওঁ "হিন্দুস্তান গ্ৰন্থামলা" নামৰ এটা সংগঠন স্থাপন কৰি ইয়াৰ সম্পাদক হৈছিল। মহিলাসকলৰ বিত্তীয় অৱস্থা সম্পৰ্কে তেওঁৰ গৱেষণা, ভাষণ আৰু লিখনিয়ে সেই সময়ত সমাজৰ মাজত এক আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰিছিল। তেওঁ "সবিতা" নামৰ এখন আলোচনী সম্পাদনা কৰি আছিল আৰু ইয়াৰ ওপৰত তেওঁৰ মতামতও প্ৰকাশ কৰিছিল। ১৯৩৫ চনত ইয়াক "ভাৰতীয় মহিলা সমস্যা" বুলি কোৱা হৈছিল। তেওঁৰ এখন প্ৰবন্ধ গ্ৰন্থ আৰু নাৰী জগত নামৰ এখন প্ৰবন্ধ গ্ৰন্থই হিন্দুস্তান সাহিত্য মন্দিৰ প্ৰকাশ কৰিছিল। ই বিভিন্ন দেশত সংঘটিত হোৱা মহিলাৰ জাগৰণৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছিল। ১৯৫৮ চনত কটক প্ৰকাশন গৃহে তেওঁৰ এখন কিতাপ বিশ্ব বিপ্লৱ প্ৰকাশ কৰে। ই চমুকৈ বিশ্ব আৰু ভাৰতৰ বিপ্লৱী মহিলাসকলৰ জীৱন কাহিনী প্ৰকাশ কৰিছিল। ইয়াৰ উপৰিও, "ৰায় ৰামানন্দ", "সৰলা মহাভাৰতত নাৰী চৰিত্ৰ", বাসন্তী প্ৰভৃতিয়ে গ্ৰন্থ আৰু উপন্যাসসমূহত বিশেষ অৱদান আগবঢ়াইছিল।^[7]

উল্লেখযোগ্য ৰচনা

• 'উৎকলৰ মহিলা সমস্যা', ১৯৩৪
• 'মহিলাৰ দাবী', ১৯৩৪
• 'ভাৰতীয় মহিলাৰ সমস্যা', ১৯৩৫
• 'ৰবীন্দ্ৰ পূজা
• 'বীৰ ৰমণী', ১৯৪৯
• 'বিশ্ব বিপ্লৱ', ১৯৩০
• 'বাসন্তী'
• 'ৰায় ৰামানন্দ'
• 'ভিলেজ টক'

অন্তিম জীৱন

সৰলা দেৱী প্ৰায় ন বছৰ বিধান সভাত প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল আৰু বিভিন্ন প্ৰগতিশীল আইন গৃহীত কৰাত সহায় কৰিছিল। তেওঁ কেইদিনমানৰ বাবে বিধান সভাত কংগ্ৰেছ দলৰ মুখ্য হুইপ আছিল। তেওঁ নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু আৰু পণ্ডিত জৱাহৰলাল নেহৰুৰ দ্বাৰা গঠিত ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিকল্পনা সমিতিৰ সদস্য আছিল আৰু ওড়িশাৰ কল্যাণৰ বাবে কেইবাটাও প্ৰস্তাৱ কাৰ্যকৰী কৰিছিল। ১৯৪১ চনত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত কংগ্ৰেছে ব্যক্তিগত সত্যাগ্ৰহ আৰম্ভ কৰিছিল। গান্ধীজীয়ে ওড়িশাৰ সৰলা দেৱীক তেওঁৰ প্ৰথম সত্যাগ্ৰহী হিচাপে বাছনি কৰিছিল। তেওঁ যুদ্ধ বিৰোধী শ্লোগানৰ সৈতে ছয় মাহ সেৱা আগবঢ়াইছিল। তেওঁ ১৯৫৫ চনৰ সীমান্ত আন্দোলন আৰু ১৯৫৮ চনৰ ছাত্ৰ আন্দোলনত পোনপটীয়াকৈ অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। ১৯৮৬ চনৰ ৪ অক্টোবৰত ৮২ বছৰ বয়সত সৰলা দেৱীৰ মৃত্যু হয়।^[8]

তথ্য উৎস

1. Mohanty, Sachidananda. "Sarala Devi: The Biplababi of Orissa". Manushi. http://www.manushi-india.org/pdfs_issues/PDF%20file%20109/3.%20Sarala%20Devi.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
2. "Sarala Devi: A centenary tribute". The Hindu. 7 November 2004. http://www.thehindu.com/lr/2004/11/07/stories/2004110700400600.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
3. Giri, Pradeep Kumar (August 2016). "The Role of Odia Women in Salt Satyagraha : Sarala Devi". Government of Orissa. http://www.orissa.gov.in/e-magazine/Orissareview/2016/August/engpdf/85-89.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
4. Ratha, Prabodha Kumar (August 2013). "Sarala Devi : the Socio-Political Reformer of Odisha". Government of Odisha. http://odisha.gov.in/e-magazine/Orissareview/2013/aug-sept/engpdf/24-26.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
5. Prabhukalyan, Mohapatra (January 2008). "Oriya Women in National Movement". Government of Odisha. http://odisha.gov.in/e-magazine/Orissareview/2008/jan-2008/engpdf/10-12.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
6. Mohanty, Sachidananda. "Sarala Devi: The Biplababi of Orissa". Manushi. Archived from the original on 20 December 2016. https://web.archive.org/web/20161220151743/http://www.manushi.in/docs/683.%20Sarala%20Devi.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
7. Dhyanimudra, Kanungo (August 2014). "Sarala Devi as a Freedom Fighter". Government of Odisha. http://odisha.gov.in/e-magazine/Orissareview/2014/August/engpdf/43-45.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 
8. Jena, Bijaya Lakhmi (January 2014). "Sarala Devi, An Inspiration for Women". Government of Odisha. http://odisha.gov.in/e-magazine/Orissareview/2014/Jan/engpdf/77-80.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 December 2016. 

বাহ্যিক সংযোগ