ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য বিদ্যালয়

ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য বিদ্যালয়
স্থাপিত	১৯৫৯; ৬৬ বছৰ  আগতে (1959)
ধৰণ	ৰাজহুৱা
মূল প্ৰতিষ্ঠান	সংগীত নাটক একাডেমী
চেয়াৰমেন	পৰেশ ৰাৱাল
সঞ্চালক	চিত্তৰঞ্জন ত্ৰিপাঠী
স্থান	নতুন দিল্লী, দিল্লীৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী ভূখণ্ড, ভাৰত
ৱেবছাইট	www.nsd.gov.in

ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য বিদ্যালয় (ইংৰাজী: National School of drama, NSD) ভাৰতৰ নতুন দিল্লীত অৱস্থিত এখন নাট্য প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠান। ভাৰত চৰকাৰৰ সাংস্কৃতিক মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনস্থ ই এটা স্বায়ত্তশাসিত সংগঠন। ১৯৫৯ চনত সংগীত নাটক অকাডেমীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এই বিদ্যালয়খন ১৯৭৫ চনত এখন স্বতন্ত্ৰ বিদ্যালয়ত পৰিণত হয়।[1] ২০০৫ চনত ইয়াক বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা হয় যদিও ২০১১ চনত ইয়াক বাতিল কৰা হয়।[2] বৰ্তমান প্ৰতিষ্ঠানত অধ্যক্ষ হৈছে পৰেশ ৰাৱাল আৰু আৰু সঞ্চালক হৈছে চিত্তৰঞ্জন ত্ৰিপাথীয়ে[3]।

ইতিহাস

বিদ্যালয়খনৰ উৎপত্তি ১৯৫৪ চনৰ এখন আলোচনা চক্ৰৰ পৰাই অনুমান কৰিব পাৰি, য’ত নাট্যৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ ধাৰণাটোৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছিল। ইয়াৰ পিছত ১৯৫৫ চনত এখন খচৰা আঁচনি প্ৰস্তুত কৰা হয় আৰু জৱাহৰলাল নেহৰুক সভাপতি হিচাপে লোৱা সংগীত নাটক অকাডেমীয়ে প্ৰতিষ্ঠানটোৰ পৰিকল্পনা অংকন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইফালে দিল্লীৰ আন ঠাইত ভাৰতীয় নাট্য সংঘই ইউনেস্ক’ৰ সহযোগত স্বতন্ত্ৰভাৱে ১৯৫৮ চনৰ ২০ জানুৱাৰীত ‘এছিয়ান থিয়েটাৰ ইনষ্টিটিউট’ (এটিআই) প্ৰতিষ্ঠা কৰে, আৰু ১৯৫৮ চনৰ জুলাই মাহত এটিআইৰ দায়িত্ব সংগীত নাটক অকাডেমীয়ে (এছএনএ) দখল কৰে। , যি ভাৰত চৰকাৰৰ সংগীত, নৃত্য আৰু নাটকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় একাডেমী।^[1][2]

পিছৰ বছৰত চৰকাৰে ইয়াক নতুনকৈ প্ৰতিষ্ঠা কৰা বিদ্যালয়খনৰ সৈতে একত্ৰিত কৰে, আৰু এইদৰে ১৯৫৯ চনৰ এপ্ৰিল মাহত সংগীত নাটক একাডেমীৰ তত্বাৱধানত এন এছ ডি স্থাপন কৰা হয়। প্ৰথম অৱস্থাত নিজামুদ্দিন পশ্চিমত অৱস্থিত এই বিদ্যালয়খনৰ নাম আছিল ‘নেশ্যনেল স্কুল অৱ ড্ৰামা এণ্ড এছিয়ান থিয়েটাৰ ইনষ্টিটিউট, যাৰ প্ৰথম বেটচ ১৯৬১ চনত উত্তীৰ্ণ হয়।

প্ৰতিষ্ঠানটোৰ পৰিচালক হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰাৰ সময়ত ইব্ৰাহিম আলকাজিয়ে (১৯৬২–১৯৭৭) এন এছ ডি স্থানান্তৰিত হোৱা কৈলাছ কলনীৰ ভাড়াঘৰৰ পিছফালে থিয়েটাৰৰ বাবে মঞ্চ নিৰ্মাণ কৰে।^[3] পিছলৈ যেতিয়া ই বৰ্তমানৰ স্থানলৈ স্থানান্তৰিত হয়, তেতিয়া তেওঁ এন এছ ডিৰ বাবে দুটা থিয়েটাৰো ডিজাইন কৰে, য'ত ২০০ আসনৰ ষ্টুডিঅ' থিয়েটাৰ আৰু মুকলি আকাশৰ তলত মেঘডুট থিয়েটাৰো আছিল।^[4][5]

১৯৭৫ চনত ই পূৰ্বৰ শিক্ষা মন্ত্ৰালয় আৰু সংস্কৃতি বিভাগৰ সাংস্কৃতিক মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত ‘ৰাষ্ট্ৰীয় নাটক বিদ্যালয়’ নামেৰে স্বায়ত্তশাসিত সংগঠনত পৰিণত হয় আৰু ১৯৭৫ চনৰ মে’ মাহত স্থানান্তৰিত হয়, বৰ্তমানৰ বাহাৱালপুৰ হাউছৰ চৌহদলৈ। কিন্তু এই ঠাইখন সাধাৰণতে কাষৰীয়া (বৰ্তমান ভাঙি পেলোৱা) মাণ্ডী হাউছৰ দ্বাৰা জনা যায়, যিটো পূৰ্বৰ মাণ্ডি ৰাজকীয় ৰাজ্যৰ ৰজাৰ পূৰ্বৰ বাসগৃহ আছিল।^[6]১৯৯৯ চনত বিদ্যালয়খনে সাধাৰণতে প্ৰতি বছৰে জানুৱাৰী মাহৰ দ্বিতীয় সপ্তাহত অনুষ্ঠিত হোৱা প্ৰথমখন ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য মহোৎসৱ ‘ভাৰত ৰং মহোৎসৱ’ৰ আয়োজন কৰে।

২০০৮ চনত এই প্ৰতিষ্ঠানটোৱে বাৰ্ষিক নাট্য উৎসৱ ভাৰত ৰং মহোৎসৱত দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ প্ৰাক্তন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সমাৱেশেৰে সোণালী জয়ন্তী উদযাপন কৰে।^[7]

বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মৰ্যাদা

২০০৫ চনৰ ১৬ মাৰ্চত ভাৰত চৰকাৰে এনএছডিক ডিমড ইউনিভাৰ্চিটিৰ মৰ্যাদা প্ৰদান কৰে।^[8][9] কিন্তু ২০১০ চনত এন এছ ডি ছ'চাইটিয়ে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বুলি গণ্য কৰা মৰ্যাদা বাতিল কৰিবলৈ কয় কাৰণ "[ই] থিয়েটাৰৰ দৰে সৃষ্টিশীল ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োজনীয় পেছাদাৰী প্ৰশিক্ষণ, স্বায়ত্তশাসন আৰু নমনীয়তাক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব পাৰে।" এইদৰে ২০১১ চনৰ অক্টোবৰ মাহত এন এছ ডিৰ অনুৰোধত এই মৰ্যাদা বাতিল কৰা হয়।^[10]

সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যসূচী

এনএছডিৰ কৰ্মচাৰী আৰু প্ৰাক্তন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত কৰ্মশালা অনুষ্ঠিত কৰা সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যসূচী ১৯৭৮ চনত স্থাপন কৰা হৈছিল আৰু তাৰ পিছৰ পৰাই সমগ্ৰ দেশতে প্ৰাপ্তবয়স্ক আৰু শিশুৰ বাবে কৰ্মশালা আৰু কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত কৰি আহিছে, য’ত নেপাল, ছিকিম, লাডাখ, আৰু ভূটানো অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে। ১৯৮০ চনত আৰম্ভ হোৱা পৰম্পৰাগত নাট্য প্ৰকল্পই নিয়মিতভাৱে পৰম্পৰাগত আৰু সমসাময়িক নাট্য পৰিবেশকৰ মাজত সৃষ্টিশীল যোগাযোগৰ অনুমতি দি আহিছে। থিয়েটাৰৰ পৰিচয় দিয়াৰ লগতে এই অনুষ্ঠানসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক তেওঁলোকৰ ব্যক্তিত্ব বিকাশ কৰাত সহায় কৰা আৰু তেওঁলোকৰ আৱেগিক দিগন্ত বহল কৰা।

সম্প্ৰসাৰণ কেন্দ্ৰসমূহ

• ছিকিম চেণ্টাৰ
• বেংগালুৰু কেন্দ্ৰ
• TIE উইংছ ত্ৰিপুৰা
• বাৰাণসী কেন্দ্ৰ

উত্তৰ-পূব সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যসূচী

ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য বিদ্যালয়ৰ সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যসূচীয়ে দিল্লীৰ বিদ্যালয়খনক দেশৰ বিভিন্ন আঞ্চলিক থিয়েটাৰৰ সৈতে সংযোগ কৰে৷

শেহতীয়াকৈ এন এছ ডিয়ে ইয়াৰ সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যসূচীৰ অংশ হিচাপে উত্তৰ-পূব ৰাজ্যসমূহত ধাৰাবাহিক নাট কৰ্মশালাৰ আয়োজন কৰিছে। কৰ্মশালাসমূহে তিনিটা পদক্ষেপৰ কাৰ্যসূচী অনুসৰণ কৰিছিল: প্ৰথমটো আছিল-নাট্য অভিজ্ঞতাৰ জটিলতাসমূহৰ প্ৰতি সকলো অংশগ্ৰহণকাৰীৰ আগ্ৰহ জগাই তোলা; দ্বিতীয়টো আছিল সেই অঞ্চলত প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰা; আৰু তৃতীয়টো আছিল অৰ্জন কৰা প্ৰশিক্ষণৰ ভিত্তিত প্ৰডাকচন প্ৰস্তুত কৰাত সহায় আৰু পথ প্ৰদৰ্শন কৰা। প্ৰডাকচন সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক আত্মবিশ্বাস, বিভিন্ন অভিজ্ঞতা, আৰু দৰ্শকৰ সংযোগ গঢ়ি তোলাৰ উদ্দেশ্যে অঞ্চলটোৰ বিভিন্ন অংশত দহটা শ্ব’ উপস্থাপন কৰাৰ সুযোগ দিয়া হৈছিল। অৱশেষত বিদ্যালয়ে এই সৃষ্টিসমূহ উপস্থাপন কৰিবলৈ এখন মঞ্চৰ ব্যৱস্থা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়, যিদৰে পূৰ্বোত্তৰ নাট্য সমাৰোহৰ জন্ম হৈছিল।

এন এছ ডিৰ সঞ্চালক

১৯৫৯ চনত প্ৰতিষ্ঠা হোৱাৰ পিছত এন এছ ডিয়ে এতিয়ালৈকে চৈধ্যগৰাকী ব্যক্তিক শিক্ষানুষ্ঠানখনৰ পৰিচালক হিচাপে লাভ কৰিছে-

সঞ্চালক	যোগদান কৰিছিল	পদ এৰিছিল
সাতু সেন	১৯৫৯	১৯৬১
Ebrahim Alkazi	1962	1977
B. V. Karanth	1977	1982
B. M. Shah	1982	1984
Mohan Maharishi	1984	1986
Ratan Thiyam	1987	1988
Kirti Jain	1988	1995
Ram Gopal Bajaj	1995	Sept 2001
Devendra Raj Ankur	2001	3 July 2007
Anuradha Kapur	July 2007	July 2013
Waman Kendre	August 2013	26 September 2018
Chittaranjan Tripathy	6 October 2023

তথ্যসূত্ৰ

1. National School of Drama ..over the past 50 years The Tribune 15 March 2009.
2. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ns নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
3. "Theatre is revelation (Interview)". The Hindu. 24 February 2008. http://www.hindu.com/mag/2008/02/24/stories/2008022450160500.htm. 
4. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ns2 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
5. National School of Drama The World Encyclopedia of Contemporary Theatre: Asia/Pacific, by Don Rubin. Published by Taylor & Francis, 2001. আই.এচ.বি.এন. 0-415-26087-6. Page 168.
6. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ns3 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
7. National School of Drama celebrates golden jubilee in style The Economic Times, 12 January 2008.
8. National School of Drama gets Deemed University StatusMinistry of Human Resource Development 16 March 2005."The Government has declared the National School of Drama, New Delhi as Deemed to be University with immediate effect."
9. NSD declared deemed university Deccan Herald 16 March 2005.
10. "The Hindu : News / National : NSD loses deemed varsity status on own request". The Hindu. 7 October 2011. http://www.thehindu.com/news/national/article2518525.ece. 

বাহ্যিক সংযোগ

• নাট্য বিদ্যালয়ৰ আধিকাৰিক ৱেবছাইট Archived 2012-12-07 at the Wayback Machine
• ভাৰত ৰং মহোৎসৱৰ আনুষ্ঠানিক ৱেবছাইত
• বিদ্যালয়ৰ প্ৰাক্তন শিক্ষাৰ্থীৰ-গতিবিধি আৰু সংগঠনসমূহ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}