Acentu agudu

Acentu agudu
Tipu	acentu gráficu, tone mark ^(en) , tone mark ^(en) y símbolos IPA ^(es)
Parte de	Ǿ ^(en)

Á	á
É	é
Í	í
Ó	ó
Ú	ú

L'acentu agudu ( ´ ) ye un signo ortográficu usáu en dellos idiomes pa indicar diverses propiedaes (tales como apertura, intensidá o tonu) nesos idiomes. N'español conozse meyor como acentu ortográficu, acentu o tilde.

Apertura

L'acentu indica l'apertura de les vocales y y o en delles Llingües romániques. En catalán, francés ya italianu indica qu'eses vocales son cerraes: é pronúnciase [y] y ó pronúnciase [o]. En portugués, otra manera, é y ó son abiertes.

En polacu, l'acentu agudu usar na vocal o (ó) pa indicar qu'ésta se pronuncia más zarrada, más posterior y más arrondada: [o] en cuenta de [ɔ]. (Sicasí, l'acentu orixinalmente indicaba una vocal llarga.)

Intensidá

L'acentu agudu indica que la vocal acentuada pronunciar con mayor intensidá n'español, catalán, gallegu y portugués. Ye lo que se conoz como acentu prosódicu n'español.

En galés, la intensidá de normal recái na penúltima sílaba d'una pallabra, si ésti nun ye'l casu, l'acentu agudu usar pa indicar qué sílaba ye la que tien de pronunciase cola mayor intensidá. Amás de les vocales, el galés acepta que "w" y "y" pueden llevar l'acentu agudu (ẃ, ý) una y bones estes lletres representen un soníu vocálicu nesti idioma.

En suecu, l'acentu agudu úsase sobre la y en sílaba final de pallabra pa indicar qu'esta y pronúnciase con mayor intensidá, particularmente n'apellíos (tales como los del inventor Gustaf Dalén, el compositor Hugo Alfvén, y l'escritor Esaias Tegnér). Esti usu estiéndese tamién pa evitar tracamundios ente pallabres que d'otra manera seríen homógrafes: armen (el brazu), armén (l'exércitu);

En griegu modernu, na escritura monotónica, l'acentu agudu indica la vocal que tien de pronunciase con mayor intensidá na pallabra.

Llargor

L'acentu agudu indica una vocal llarga en checu, eslovacu, húngaru y irlandés. N'eslovacu, amás de los cinco vocales, l'acentu agudu tamién puede escribise sobre les lletres erre y ele: (ŕ, ĺ). Nesti idioma, r y l pueden ser nucleu silábicu, esto ye, cumplir la función d'una vocal, y ser pronunciaes llargues o curties como les vocales.

Tonu

N'idiomes tonales qu'usen un sistema de tonos de contorna como'l vietnamita y el mandarín, l'acentu agudu representa un tonu ascendente.

N'idiomes tonales qu'usen un sistema de tonos de rexistru como ḥausa y yoruba, l'acentu agudu representa un tonu altu.

Palatalización

En polacu l'acentu agudu usar nes consonantes c, n, s, z pa indicar palatalización, d'esta manera ć, ń, ś, ź representen una pronunciación cola llingua más elevada escontra'l cielu la boca que la consonante correspodiente ensin acentu.

En croata, macedoniu y serbiu, la lletra ć usar pa indicar el soníu [ʨ], una africada alveolu-palatal sorda.

Dixebra

N'español, holandés, danés y noruegu, l'acentu agudu úsase tamién como tilde diacrítica, que la so función ye estremar pallabres con significáu distintu que d'otra manera seríen homógrafes: N'holandés één (el numberal unu), een (l'artículu indetermináu un); en danés y noruegu én (el numberal unu), en (l'artículu indetermináu un); n'español él (pronome personal), el (artículu determináu).

N'español, l'acentu agudu úsase tamién pa estremar los alverbios interrogativu y esclamativu de los alverbios relativos: cómo/como; ónde/onde, cuándo/cuando, los alverbios interrogativu y esclamativu escribir con acentu agudu.

Énfasis

N'holandés y danés, l'acentu agudu úsase tamién pa indicar énfasis nel idioma escritu a una pallabra nuna oración, de la mesma manera que la entonación indicar nel idioma faláu.

Otros usos

En griegu antiguu, l'acentu agudu indicaba la elevación nel tonu de voz (acentu tónicu) con que tenía de pronunciase una vocal.

En islandés y feroés, l'acentu agudu usar pa representar soníos adicionales y distintos de los que representen les vocales ensin acentuar. Les lletres acentuaes considérense lletres distintes de les ensin acentuar y tienen llugar propiu nos alfabetos correspodientes. Amás de les vocales, la lletra ye tamién puede ser acentuada (ý) y pórtase igual que les vocales, esto ye, tien dos pronunciaciones distintes según tenga acentu o non y ocupa dos asities nel alfabetu. En feroés nun s'usa la y acentuada.

Nel idioma turcomanu, la lletra ý representa'l soníu [j].

Na treslliteración de testos en escritura cuneiforme, el problema de qu'un mesmu soníu representar por más d'un símbolu indicar por aciu subíndices o acentos. D'esta manera l'acentu agudu na trescripción ú representa'l segundu símbolu que se pronuncia o. (El primer símbolu representar ensin acentu y el terceru con acentu grave.)

En francés esti acentu atribúyese-y a una pallabra de manera importante por que se pronuncie una vocal, de normal la postrera d'una pallabra si acentúase. Exemplu: Parlé ( faláu ) Úsase amás pa estremar la pallabra nesti casu "Parle" ( falo, fala ). Ye l'acentu más utilizáu en francés y puede ser atribuyíu nuna pallabres hasta tres veces. Exemplu: Préféré ( preferíu ).

Ver tamién

• Normes d'acentuación
• Acentu prosódicu

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Acentu agudu.