Aglaja Veteranyi

Aglaja Veteranyi
Vida
Nacimientu Bucarest, 17 de mayu de 1962
Nacionalidá Suiza
Bandera de Rumanía Rumanía
Muerte Zúrich[1], 3 de febreru de 2002 (39 años)
Sepultura Cementerio de Manegg (es) Traducir
Causa de la muerte afogamientu
Familia
Padre Tandarica
Estudios
Llingües falaes rumanu
castellanu
alemán de Suiza[2]
Oficiu actriz, escritora, poeta, actriz de teatru
Premios
IMDb nm3647785
Cambiar los datos en Wikidata

Aglaja Veteranyi (17 de mayu de 1962, Bucarest – 3 de febreru de 2002, Zúrich), foi una actriz de teatru y escritora suiza d'orixe rumanu.

Na so niñez percorrió Europa cola so familia d'artistes de circu itinerante. Ella ye conocida pola so novela ¿Por qué cuez el neñu na polenta? En 2002 suicidóse afogándose nel llagu de Zúrich.

Biografía

[editar | editar la fonte]

Nació nuna familia rumana d'artistes de circu.[3] El so padre, Alexandru Veterany (1926-1995), trabayaba como payasu[3] y quería qu'Aglaja convertir n'estrella de cine.[3] La so madre yera trapecista (cada nueche colgar de la so llarga melena sobre la pista).[3] Mientres tola so infancia, la so tía ocupó'l llugar de la so madre.[4] En 1967 la familia fuxó de Rumanía. Nos años siguientes Aglaja Veteranyi viose obligada a actuar como artista y baillarina. En 1977, con quince años d'edá, abandonó a la so familia ya instalóse sola en Suiza. Anque debíu al frecuente cambéu de llugares onde viviera apoderaba'l rumanu y l'español, los sos padres nunca lu habíen unviáu a una escuela regular, polo que yera analfabeta.

El padre de Aglaja Veteranyi, Alexandru (1926-1995), foi un payasu reconocíu n'Arxentina.

Formóse como actriz na escuela de teatru de la Comunidá de Zúrich (onde más tarde tamién daría clases). Yá adulta aprendió de manera autodidacta l'idioma alemán faláu y escritu.

Dende 1982, Veteranyi vivió en Zúrich como actriz y escritora independiente. Tres una sólida formación teatral, convertir n'actriz y escritora.[3] Llogró la nacionalidá suiza.[3] Ente 1988 y agostu de 2001 fíxose cargu ―xunto con Christian Seiler― de la direición de la Schauspiel Gemeinschaft Zürich (escuela comuñal de teatru de Zúrich), güei llamada Schauspiel Schule Zürich. Publicó numberosos artículos en revistes y antoloxíes y participó en diversos proyeutos de teatru. Al pie de René Oberholzer fundó'l grupu lliterariu esperimental Die Wortpumpe (el surtidor de pallabres). En 1996, con Jens Nielsen creó'l grupu de teatru Die Engelmaschine (la máquina del ánxel).[3] Publicó numberosos testos n'antoloxíes, revistes y periódicos.[3] La so primer novela foi Por qué cuez el neñu na polenta.[3]

Foi miembru del Centru PEN suizu-alemán.

Dende la seronda de 2001, Aglaja Veteranyi entró nuna crisis mental, que la llevó a afogase nel llagu de Zúrich en febreru de 2002.

Aglaja Veteranyi escribió noveles, poemes y obres de teatru. Especialmente los sos testos autobiográficos, nos que procesó la so difícil infancia, fueron bien emponderaos pola crítica lliteraria. La so novela Das Regal der letzten Atemzüge (‘la estantería de los últimos aliendos') quedó ensin terminar y foi publicada póstumamente.

Premios

[editar | editar la fonte]
  • 1998: beca de Residencia del Senáu de Berlín
  • 2000: premiu Artísticu de Lliteratura de Berlín
  • 2000: premiu Adelbert von Chamisso[5]
  • Premiu de Lliteratura de la ciudá de Zúrich

Obra

[editar | editar la fonte]
  • Ein Totentanz: Geschenke (‘Una danza de la muerte: regalos'); con grabaos de Jean-Jacques Volz. Zúrich: Peter Petrej, 1999.
  • Warum das Kind in der Polenta kocht (‘¿Por qué'l neñu fierve na polenta'). Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt, 1999, ISBN 3-421-05216-6.
    • Múnich: Taschenbuch-Verlag, 2001. ISBN 3-423-12908-5.
    • Warum das Kind in der Polenta kocht. Edición con xilografíes de Katrin Stangl. Leipzig: Academia d'Artes Visuales, 2004.

Traducciones

[editar | editar la fonte]
      • Al español (2001): Por qué cuez el neñu na polenta. Traducción: Stefan Schläfli. 192 p. ISBN 84-89618-78-X.[3]
      • Al rumanu (2003).
      • Al húngaru (2003).
      • Al eslovacu (2004).
      • Al francés (2004).
      • Al inglés (2012)[6][7]
    • Versiones pa teatru:
      • Ilka Schönbein: Mein eigen Fleisch und Blut (Chair de ma chair: ‘carne de la mio carne').
      • Nadine Schwitter: Warum das Kind in der Polenta kocht (‘¿Por qué'l neñu fierve na polenta?') StadtTheater Berna y Deutsches Schauspielhaus en Hamburgo (2010) y Teatru Bonn (2013).[8][9][10]
  • Das Regal der letzten Atemzüge (‘La estantería de los últimos sollutos'). Stuttgart y Múnich: Deutsche Verlags-Anstalt, 2002. ISBN 3-421-05377-4. Múnich: Deutscher Taschenbuch-Verlag, 2004. ISBN 3-423-13217-5.[11][12]
    • Traducciones:
      • Al rumanu (2003).
      • Al eslovacu (2006).
  • Vom geräumten Meer, dean gemieteten Socken und Frau Butter. Mit einem Nachwort von Werner Morlang (‘Dende'l mar estenu, los calcetos arrendaos y la Sra. Mantega. Con epílogu de Werner Morlang'). Múnich: Deutsche Verlags-Anstalt, 2004. ISBN 3-421-05832-6. Múnich: Deutscher Taschenbuch-Verlag, 2012. ISBN 3-423-14066-6
    • Traducciones:
      • Al polacu (2005).

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Bussmann, Rudolf; y Zingg, Martín (ed.): «Aglaja Veteranyi weiterschreiben» (‘Aglaja Veteranyi sigue escribiendo'). Con contribuciones de Mónica Cantieni, Guy Krneta, Gabriele Markus, Mariella Mehr, Michael Mettler, Werner Morlang y Jens Nielsen. Na revista lliteraria suiza Drehpunkt, Schweizer Literaturzeitschrift, nᵘ 114, ochobre de 2002. Basilea: Lenos Verlag, 2002.[13][14]
  • Gieser, Laura: «Heimatlose Weltliteratur? Zum Werk von Aglaja Veteranyi» (‘¿lliteratura mundial de persones en situación de cai? Avera del trabayu de Aglaja Veteranyi'). Na revista alemana Xermánica, nᵘ 38, 2006. ISBN 2-913857-17-5.[15]
  • Kondric Horvat, Vesna: «Vesna Kondrič Horvat: Familienbilder als Zeitbilder bei Franco Supino und Aglaja Veteranyi» (‘les semeyes familiares como imáxenes del tiempu, con Franco Supino y Aglaja Veteranyi'), páxs. 281-292. En Beatrice Sandberg (ed.): Familienbilder als Zeitbilder. Erzählte Zeitgeschichte(n) bei Schweizer Autoren vom 18. Jahrhundert bis zur Gegenwart (‘les semeyes familiares como imáxenes del tiempu; historia del tiempu d'autores suizos ente'l sieglu XVIII y el presente'). Berlín: Frank & Timme, 2010. ISBN 978-3-86596-288-1.
  • Neudecker, Nina: «Ich weiss nicht, was eine Muttersprache ist. Porträt und Texte von Aglaja Veteranyi» (‘nun sé lo que ye una llingua materna; semeya y testos de Aglaja Veteranyi'). Na revista Schweizer Monatshefte, premiu Focus Chamisso, edición 938, febreru de 2005.
  • René Oberholzer: «“Meine Heimat ist die deutsche Sprache”. Zur Heimat und Heimatlosigkeit der Aglaja Veteranyi» (‘la mio casa ye l'idioma alemán; en casa y na falta de casa de Aglaja Veteranyi'); páxs. 130-135. Ensayu. Na revista de lliteratura y cultura Driesch - Zeitschrift für Literatur & Kultur, nᵘ 10. Drösing: Driesch Verlag, 2012. ISSN 2.078-6.433.
  • Katja Suren: «“Am liebsten habe ich Geschichten mit Menschen, die essen oder gekocht werden”. Zur vermeintlich einigenden Kraft des Essens bei Natascha Wodin und Aglaja Veteranyi» (‘gústenme les hestories de persones que son cocinaes o comíes; sobre la fuercia supuestamente unificadora de comer en Natasha Wodin y Aglaja Veteranyi'), páxs. 171-184. En: Claudia Lillge y Anne-Rose Meyer (eds.): Interkulturelle Mahlzeiten. Kulinarische Begegnungen und Kommunikation in der Literatur (‘comíes interculturales; xuntes culinaries y la comunicación na lliteratura'). Bielefeld: Transcript-Verlag, 2008, ISBN 978-3-89942-881-0.[16]
  • Katja Suren: Ein Engel verkleidete sich als Engel und blieb unerkannt: Rhetoriken des Kindlichen bei Natascha Wodin, Herta Müller und Aglaja Veterany (‘un ánxel amarutar d'ánxel y pasó desapercibíu: la retórica del neñu en Natascha Wodin, Herta Müller y Aglaia Veteranyi'), disertación. Universidá Paderborn, 2010.[17]

Cine

[editar | editar la fonte]
  • Metzger, Ludwig (2003): Hier Himmel – Aglaja Veteranyi (‘equí'l cielu: Aglaja Veteranyi‘). Semeya de cine de SFDRS y WDR, pola canal 3sat, 2003.[18]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 31 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  2. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Ficha bibliográfica del llibru «Por qué cuez el neñu na polenta» Archiváu 2013-05-26 en Wayback Machine, publicáu nel sitiu web de la editorial Lengua de Trapo.
  4. ↑ «A Speech for Aglaja Veteranyi», obituariu lleíu'l 16 de febreru de 2002 nel Neumarkt Theater pol so amigu, el críticu Werner Morlang.
  5. ↑ Bosch, Robert (2010): «Aglaja Veteranyi: Adelbert-von-Chamisso-Förderpreis 2000» Archiváu 2012-11-01 en Wayback Machine, Mitteilung samt Schrift- und Leseproben; avientu de 2010.
  6. ↑ Morlang, Werner: «A Speech for Aglaja Veteranyi», artículu n'inglés (traducíu del alemán) publicáu en Context, nᵘ 23, nel sitiu web Dalkey Archive.
  7. ↑ «Why the Child Is Cooking in the Polenta. Swiss Literature Series», artículu nel sitiu web Dalkey Archive.
  8. ↑ «Warum das Kind in der Polenta kocht», artículu sobre la obra de teatru publicáu nel sitiu web Theater Bonn (Alemaña).
  9. ↑ Programación d'obres de teatru n'Alemaña Archiváu 2016-01-04 en Wayback Machine, publicada nel sitiu web Schauspielhaus (Alemaña).
  10. ↑ «Warum das Kind in der Polenta kocht», artículu sobre la obra nel sitiu web Schauspielhaus (Alemaña).
  11. ↑ «Der Himmel ist eine Garderobe: Aglaia Veteranyis nachgelassener Roman "Das Regal der letzten Atemzüge"» Archiváu 2008-10-25 en Wayback Machine, artículu n'alemán publicáu nel sitiu web Lyrikwelt (Alemaña).
  12. ↑ «Aglaja Veteranyi: "Das Regal der letzten Atemzüge"», artículu n'alemán publicáu nel sitiu web Sandammeer.
  13. ↑ «Aglaja Veteranyi. Erscheinungsdatum: Oktober 2002», artículu n'alemán nel sitiu web Dreh-Punkt.
  14. ↑ «Rede für Aglaja», artículu n'alemán nel sitiu web Cultur Actif (Suiza).
  15. ↑ Gieser, Laura: «Heimatlose Weltliteratur? Zum Werk von Aglaja Veteranyi. Littérature apatride et mondiale ? À propos de l'œuvre littéraire d'Aglaja Veteranyi», artículu en francés na revista Xermánica.
  16. ↑ «Claudia Lillge / Anne-Rose Meyer (Hg.). Interkulturelle Mahlzeiten. Kulinarische Begegnungen und Kommunikation in der Literatur», artículu n'alemán nel sitiu web Transcript Verlag (Alemaña).
  17. ↑ «Promotionsverfahren seit dem Wintersemester 2004/05» Archiváu 2016-01-14 en Wayback Machine, llista publicadad nel sitiwo web de la Universidá Paderborn.
  18. ↑ «3sat. Fernsehpreis „Literavision“ 2004:/ Auszeichnung für dean Dokumentarfilm „Hier Himmel – Aglaja Veteranyi“», artículu del 14 de mayu de 2004 nel sitiu web Presse Portal (Alemaña).