Alemán d'Austria

Alemán austriacu 'Österreichisches Deutsch'
Faláu en	Austria (8,3 millones)  Italia (0,2 millones)
Familia	Indoeuropea   Xermánica    Occidental     Altoxermánicu       Alemán Austriacu
Dialeutos	Dialeutos austru-bávaros
Alfabetu	Llatín (variante xermánica escluyendo la ß)
Estatus oficial
Oficial en	Austria Trentín-Altu Adigio  (Rexón Autónoma d'Italia)
Reguláu por	Österreichisches Wörterbuch
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2
ISO 639-3
Estensión del alemán austriacu

El alemán austriacu o alemán d'Austria ye'l conxuntu de variedaes del alemán faláu en Austria y rexones estremeres d'Italia. La versión estándar del dialeutu austriacu ye recoyíu pol Ministeriu d'Educación, Arte y Cultura (Bundesministerium für Unterricht, Kunst und Kultur), nel diccionariu oficial Österreichisches Wörterbuch.

L'alemán n'Austria

El [alto] alemán ye un idioma pluricéntrico nutríu d'una cantidá de variantes dialeutales rexonales. L'alemán austriacu estándar ye una de les munches variedaes del alemán estándar, en parte similar a la división esistente ente l'español d'España y l'español d'América. L'alemán austriacu y les otres variedaes del alemán estremar en pequeñes coses (acentu prosódicu, usu de pallabres, gramática), sicasí son equivalentes y mutuamente intelixibles. El diccionariu oficial rixe la gramática y el vocabulariu, dando les regles pal idioma oficial. Amás de la variedá estándar munchos austriacos falen nel so día a día dalgún dialeutu del altu alemán, del grupu austrobávaru (eses otres variedaes son muncho más distantes del alemán estándar d'Alemaña que l'alemán estándar d'Austria).

Estándar austriacu del alemán

Una señal en Viena, "Fussgeher" (Peatones) de normal ye reemplazáu por "Fußgänger" n'Alemaña.

Como se dixo, l'alemán ye un idioma pluricéntrico, polo tanto los dialeutos del alemán falaos n'Austria nun tienen de ser confundíos cola variedá d'alemán estándar falada pola mayoría de los austriacos, que ye distintu a la falada n'Alemaña o Suiza. Distinciones en vocabulariu persisten, por casu, en términos culinarios, onde la comunicación colos alemanes ye frecuentemente dificultosa, y el llinguaxe alministrativo y llegal, en gran parte por cuenta de la esclusión d'Austria na conformanza d'un Estáu-nación alemán a finales del sieglu XIX y a les sos tradiciones particulares. Pueden atopase gran cantidá de términos del alemán austriacu en materia económico, alministrativa y llegal en: Markhardt, Heidemarie: Wörterbuch der österreichischen Rechts-, Wirtschafts- und Verwaltungsterminologie (Peter Lang, 2006).

Estándar antiguu (faláu)

El "estándar formáu", usáu mientres unos 300 años nel rexistru cultu, foi'l "Schönbrunner Deutsch", un sociolecto faláu pola familia imperial de la Casa d'Habsburgu y la nobleza del Imperiu Austrohúngaru. Estremar d'otros dialeutos en vocabulariu y pronunciación, paecíu al dialeutu inglés de la reina nel inglés. Esta variedá nun ye un estándar dende'l puntu de vista modernu, solo foi l'estándar nes clases altes.

Variedaes austro-bávares

Artículu principal: Idioma autro-bávaru

Les variedaes altoxermániques autóctones d'Austria tán dientro del grupu austrobávaru estes variedaes en gran parte fueron reemplaces pol estándar austriacu del altu alemán. Les variedaes austrobávares pela cueta son el resultáu de la evolución de la llingua coloquial falada siquier dende la Edá Media nel territoriu austriacu. Puesto que l'alemán estándar vien de dialeutos centrales del altu alemán, esisten ciertes diferencies ente les variedaes autóctones austriaques tradicionales, y l'alemán estándar. L'aumentu de la escolarización y la influyencia de la llingua estándar alemana, que dende'l sieglu XVIII traxo un mayor prestíu social, que les variedaes rexonales, movieron notablemente l'usu de les variedaes austrobávares. Xeneralmente la mayor parte de la xente na so vida cotidiana, usa un continuum de formes que van dende formes idéntiques a les del alemán estándar a formes más cercanes a les variedaes austrobávares autóctones. La falta d'educación formal, el menor prestíu de les fales autóctones, la inmigración de persones de fala alemana escontra rexones onde nun se fala la so variedá rexonal y l'intentu d'usar formes estandarizadas más reconocibles por falantes de distintes variedaes son factores qu'emburriaron al arrequexamientu y decadencia de les variedaes rexonales d'alemán.

Forma especial nel llinguaxe escritu

Österreichisches Wörterbuch, la trentena sesta edición de 1985.

Per munchos años, Austria tuvo una forma especial pal llinguaxe de los documentos oficiales del gobiernu. Esta forma ye conocida como: "Österreichische Kanzleisprache" o "Llinguaxe de la cancillería austriaca" n'español. Siendo una forma bien tradicional del idioma, probablemente derivaos de documentos de la edá media, teniendo una estructura y vocabulariu complicaos que yera xeneralmente namái acutáu pa esti tipu de documentos. Pa la mayoría de falantes (inclusive nativos), esta forma del idioma ye polo xeneral malo d'entender, conteniendo munchos términos especializaos p'asuntos diplomáticos, internos, oficiales y militares. Nun hai variaciones rexonales d'esti llinguaxe, por cuenta de que esta forma d'escritura especial yera principalmente usada pol gobiernu que tuvo por sieglos la so sede en Viena. El "Österreichische Kanzleisprache" esta agora en desusu, gracies a delles reformes alministratives que llevaron a qu'anguaño haya menos sirvientes públicos de la clase tradicional, el "Beamter". Como resultancia, l'alemán estándar esta reemplazándolo en testos gubernamentales y alministrativos.

Xunión Europea

Cuando Austria convertir nun miembru de la XE, la variedá austriaca del idioma alemán - llindáu a 23 términos d'agricultura - foi "protexíu" nel Protocolu Non 10, con respectu al usu de términos específicos austriacos de la llingua alemana nel marcu de la Xunión Europea, que forma parte del tratáu d'incorporación d'Austria a la Xunión Europea.^[1] L'alemán austriacu ye la única variedá d'un idioma pluricéntrico reconocíu so una llei internacional. Tolos fechos rellacionaos con "el Protocolu non. 10 "tán documentaos en: Markhardt, Heidemarie:" Das Österreichische Deutsch im Rahmen der de la XE ", Peter Lang, 2005.

Gramática

Verbo

N'Austria, según na Suiza alemana y el sur d'Alemaña, los verbos qu'espresen un estáu d'enclín a usar 'sein como un verbu auxiliar nel perfectu, según en verbos qu'impliquen movimientu. Verbos que tienen esta categoría inclúin sitzen (sentase), liegen (tar cháu) y, en partes de Carintia, schlafen (dormir). Polo tanto'l perfectu d'estos verbos seríen: ich bin gesessen, ich bin gelegen y ich bin geschlafen respeutivamente.^[2] Na variante del alemán que ye falada n'Alemaña, les pallabres stehen (tar de pies) y gestehen (confesar) son idéntiques nel presente perfectu: habe gestanden. La variante austriaca evita esta potencia ambigüedá (bin gestanden pa stehen, habe gestanden pa gestehen).

Amás, el pretéritu (pasáu simple) ye raramente usáu n'Austria, especialmente nel idioma faláu, sacante pa dellos verbos modales (ich sollte, ich wollte).

Exemplos de diferencies

Xeneralidaes

Exemplos de léxicu xeneral:^[3][4]

Español	Alemán d'Austria	Alemán estándar
Xineru	Jänner	Januar
Febreru	Feber	Februar
Anguaño	Heuer	Dieres Jahr
Bachilleratu	Matura	Abitur
Consultoriu médicu	Ordination	Praxis
Informe médicu	Parere	Medizinisches Gutachten
Armariu	Kasten	Schrank
Asitio	Sessel	Stuhl
Escaleres	Stiege	Treppe
Chimenea	Rauchfang	Schornstein
Antepar	Vorzimmer	Diele
Bonos díes	Grüß Gott	Guten Tag

Términos culinarios

Exemplos de términos culinarios:^[3][4]

Castellán	Alemán d'Austria	Alemán estándar
Pataques	Erdäpfel	Kartoffeln
Nata montada	Schlagobers	Schlagsahne
Carne picao	Faschiertes	Hackfleisch
Xudíes	Fisolen	Gartenbohne
Coliflor	Karfiol	Blumenkohl
Coles de Bruxeles	Kohlsprossen	Rosenkohl
Albaricoques	Marillen	Aprikosen
Tomates	Paradeiser	Tomaten
Tortita	Palatschinken	Pfannkuchen
Especie de requesón	Topfen	Quark
Rábanu picante	Kren	Meerrettich

Términos económicos y xurídicos

Exemplos de términos económicos y xudiciales:^[3]

Español	Alemán d'Austria	Alemán estándar
Númberu de protocolu	Geschäftszahl	Aktenzeichen
Rexistru mercantil	Firmenbuch	Handelsregister
Oficina	Kanzlei	Büro
Lliquidación de nómina	Lohnzettel	Gehaltsabrechnung
Mayor d'edá	großjährig	volljährig
Solicitante	Proponent	Antragsteller
Asistente de notariu	Notarsubstitut	Notatassesor
Fianza	Drangeld	Kaution
Pasante d'abogáu	Konzipient	Rechtsanwaltsanwärter
Ciudá independiente (D'otra entidá gubernamental)	Staturstadt	Kreisfreie Stadt
Distritu eleutoral	Wahlsprengel	Wahlbezirk
Tribuna de primera instancia	Bezirksgericht	Amtsgericht
Espediente	der Akt	die Akte
Daños nun edificiu	Baugebrechen	Gebäudeschaden
Interponer recursu	beeinspruchen	Einspruch einlegen
Formulariu	Drucksorte	Formular
Alguacil	Exekutor	Gerichtsvollzieher
Inmuebles	Realitäten	Inmobilien

Dialeutos

Ver tamién: Dialeutu surtirolés

• L'alemán estándar, tamién nomáu como "alto alemán" (N'alemán: Standardsprache polos filólogos, pero polo xeneral Hochdeutsch) n'Austria. La variante austriaca del alemán estándar tien munches pallabres peculiares ("austrismos"), pero la estructura gramatical de la variedá ye igual al estándar del idioma alemán falada n'Alemaña y otros países.

• Los dialeutos (N'alemán: Vorarlbergerisch), falaos na parte más occidental del Vorarlberg son dialeutos alémanicos de la mesma familia que l'alemán de Suiza.

• Tolos demás dialeutos pertenecientes al idioma austrobávaru, y que estes distribuyíos por cuasi toa Austria y que s'averen a los dialeutos falaos na mayor parte de Baviera n'Alemaña y la rexón de Trentín-Altu Adigio nel norte d'Italia.

Davezu, los últimos dialeutos son consideraos pertenecientes, o al subgrupu central o del sur de la llingua austrobávara , esti postreru incluyiría a les llingües de Tirol, Carintia y Estiria y el primeru incluyendo los dialeutos de Viena, Alta y Baxa Austria. El dialeutu faláu en Vorarlberg ye alemánicu, como por casu los dialeutos de Suiza, y non austrobávaru, como los del restu d'Austria.

Intelixibilidá mutua y acentos rexonales

Ver tamién: Llingües mutuamente intelixibles y Intelixibilidá mutua

Anque fuertes formes de los diversos dialeutos nun son de normal comprensibles pa los alemanes del norte, nun hai cuasi nenguna torga pa los falantes bávaros. Los dialeutos centrales del idioma austrobávaru son más fáciles d'entender a los falantes del alemán Estándar que los dialeutos sureños.El vienés, El dialeutu de Viena, ye más usáu, de forma risible, polos alemanes que los mesmos habitantes d'Austria. La xente de Graz, la capital d'Estiria, falen inda dellos dialeutos que nun son bien similares al estándar "estirio" y que son más fácilmente entendíos pa los pueblos d'otres partes d'Austria, pero non pa falantes de los dialeutos "estirios".

Pallabres simples nos diversos dialeutos son similares, pero la pronunciación pa caúna y ye bien fácil pa los austriacos dempués d'intercambiar delles pallabres estremar con que dialeutu se tán atopando. Sicasí, Si tratar de los dialeutos de la parte interna del valle del Tirol (Italia), de vegada en vegada inclusive pa otros falantes del Tirol ye cuasi imposible entender el dialeutu. Los falantes de distintos estado federaos d'Austria davezu pueden estremase unu del otru pol so particular acentu.

Dellos dialeutos recibieron influyencia per contautu con grupos de llingües non xermániques, Como'l dialeutu de Carintia, que nel pasáu munchos falantes yeren billingües col eslovenu, y el dialeutu de Viena, que ta influyíu pola inmigración mientres la dómina del Imperiu austrohúngaru, proveniente de lo que güei ye República Checa.

Interesantemente, les llendes xeográfiques ente los distintos acentos (isogloses) coinciden en gran midida coles llendes de los estaos federaos ya inclusive coles llendes con Baviera, anque'l bávaru tien remarcadamente un ritmu distintu de fala a pesar de la semeyanza de la llingua mesma.

Enllaces esternos

Exemplos de Schönbrunner Deutsch

• Tondokument 3. - Kaiser Karl I.
• Tondokument 2. - Kaiser Franz Joseph I.

Diccionarios

• Wörterbuch Deutsch–Österreichisch
• Das Österreichische Volkswörterbuch

Bibliografía

• Ammon, Ulrich: Die deutsche Sprache in Deutschland, Österreich und der Schweiz: Das Problem der nationalen Varietäten. de Gruyter, Berlin/New York 1995.
• Ammon, Ulrich / Hans Bickel, Jakob Ebner o. a.: Variantenwörterbuch des Deutschen. Die Standardsprache in Österreich, der Schweiz und Deutschland sowie in Liechtenstein, Luxemburg, Ostbelgien und Südtirol. Berlin/New York 2004, ISBN 3-11-016574-0.
• Grzega, Joachim: „Deutschländisch und Österreichisches Deutsch: Mehr Unterschiede als nur in Wortschatz und Aussprache.“ In: Joachim Grzega: Sprachwissenschaft ohne Fachchinesisch. Shaker, Aachen 2001, S. 7-26. ISBN 3-8265-8826-6.
• Grzega, Joachim: “On the Description of National Varieties: Examples from (German and Austrian) German and (English and American) English.” In: Linguistik Online 7 (2000).
• Grzega, Joachim: “Nonchalance als Merkmal des Österreichischen Deutsch.” In: Muttersprache 113 (2003): 242-254.
• Muhr, Rudolf / Schrodt, Richard: Österreichisches Deutsch und andere nationale Varietäten plurizentrischer Sprachen in Europa. Wien, 1997
• Muhr, Rudolf/Schrodt, Richard/Wiesinger, Peter (eds.): Österreichisches Deutsch: Linguistische, sozialpsychologische und sprachpolitische Aspekte einer nationalen Variante des Deutschen. Wien, 1995.
• Pohl, Heinz Dieter: „Österreichische Identität und österreichisches Deutsch“ aus dem „Kärntner Jahrbuch für Politik 1999“
• Wiesinger, Peter: Die deutsche Sprache in Österreich. Eine Einführung, In: Wiesinger (Hg.): Das österreichische Deutsch. Schriften zur deutschen Sprache. Band 12. (Wien, Köln, Graz, 1988, Verlag, Böhlau)

Referencies

1. «DOCUMENTS concerning the accession of the Republic of Austria, the Kingdom of Sweden, the Republic of Finland and the Kingdom of Norway to the European Union». European Commission (29 d'agostu de 1994). Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'agostu de 2011. Consultáu'l 27 de xineru de 2011. «The specific Austrian terms of the German language contained in the Austrian llegal order and listed in the Annex to this Protocol shall have the same status and may be used with the same llegal effect as the corresponding terms used in Germany listed in that Annex.»
2. Nota: ich bin geschlafen ye una forma bien pocu común, polo xeneral va oyese ich habe geschlafen; pero ich bin eingeschlafen tamién ye normal.
3. «ESTREMES LLINGÜÍSTIQUES REXONALES DEL ALEMÁN: L'ALEMÁN D'AUSTRIA» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de mayu de 2013. Consultáu'l 29 de xunetu de 2011.
4. Otto Back, Erich Benedikt, Karl Blüml, et al.: Österreichisches Wörterbuch (neue Rechtschreibung). Herausgegeben im Auftrag des Bundesministeriums für Unterricht, Kunst und Kultur. Auf der Grundlage des amtlichen Regelwerks. 41. circulation, Österreichischer Bundesverlag, Wien 2009, ISBN 978-3-209-06875-0