Angkor Wat


Angkor Wat
 Patrimoniu de la Humanidá UNESCO
អង្គរវត្ត (km)
templo budista (es) Traducir, xacimientu arqueolóxicu, mandir (es) Traducir y atraición turística
Llocalización
PaísBandera de Camboya Camboya
Provincia (es) Traducir Provincia de Siem Riep (es) Traducir
Coordenaes 13°24′45″N 103°52′00″E / 13.4125°N 103.8667°E / 13.4125; 103.8667
Angkor Wat alcuéntrase en Camboya
Angkor Wat
Angkor Wat
Angkor Wat (Camboya)
Altitú 65 m
Historia y usu
Aperturasieglu XII
Relixón Hinduismu
Arquiteutura
Arquiteutu/a Suryavarman II
Estilu arquiteutura camboyana
arquiteutura dravídica
Patrimoniu de la Humanidá
Referencia 668-001
Rexón Asia y Oceania
Inscripción )
Cambiar los datos en Wikidata
Angkor
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
Templu d'Angkor Wat.
Llugar  Camboya
Criterios Cultural: i, ii, iii, iv
Referencia 668
Inscripción 1992 (XVI Sesión)
En peligru 1992-2004
Área Asia y Oceanía
Cambiar los datos en Wikidata

Angkor Wat (en khmer Ângkôr Vôtt /ɑŋkɔr vɔt/), escritu tamién n'ocasiones Angkor Vat, ye'l templu más grande y tamién el meyor calteníu de los qu'integren l'asentamientu d'Angkor. Ta consideráu como la mayor estructura relixosa enxamás construyida,[1] y unu de les ayalgues arqueolóxiques más importantes del mundu.

Allugáu 5,5 km al norte de l'actual Siem Riep, na provincia homónima de Camboya, Angkor Wat forma parte del complexu de templos construyíos na zona d'Angkor, l'antigua capital del Imperiu khmer mientres la so dómina de rellumanza, ente los sieglos IX y XV. Angkor toma una estensión en redol a los 200 km², anque recién investigaciones falen d'una posible estensión de 3.000 km² y una población d'hasta mediu millón d'habitantes, lo que lo convertiría nel mayor asentamientu preindustrial de la humanidá.[2]

Dende la so construcción a principios del sieglu XII y hasta'l treslláu de la sede real al cercanu Bayón, a finales del mesmu sieglu, Angkor Wat foi'l centru políticu y relixosu del imperiu. La solar —ente que los sos murios calcular que vivíen 20.000 persones—,[3] cumplía les funciones de templu principal, y allugaba amás el palaciu real.

Dedicáu primeramente al dios Vishnú,[4] arquitectónicamente el templu combina la tipoloxía hinduista del templu-monte —representando'l Monte Meru, morada de los dioses— cola tipoloxía de galeríes propia de periodos posteriores. El templu consta de trés recintos rectangulares concéntricos d'altor creciente, arrodiaos per un llagu perimetral de 3,6 km de llargor y d'un anchor de 200 m. Na solar interior álcense cinco torres en forma de lotu, algamando la torre central un altor de 42 m sobre'l santuariu,[5] y 65 m sobre'l nivel del suelu.[6]

La pallabra Angkor vien del camboyanu នគរ Nokor, y de la mesma de la voz sánscrita नगर Nagara que significa "capital", ente que la pallabra Wat ye d'orixe khmer y traduzse como "templu". El nome d'Angkor Wat ye seya que non posterior a la so creación, pos orixinalmente recibió'l nome de Preah Pisnulok; nome póstumu del so fundador Suryavarman II.[7]

Angkor Wat convirtióse nun símbolu de Camboya, hasta'l puntu de figurar na bandera del so país. El 14 d'avientu de 1992 foi declaráu pola Unesco Patrimoniu de la Humanidá.[8]

Historia

[editar | editar la fonte]
Allugamientu.
Angkor Wat na bandera de Camboya.

Angkor Wat ye'l máximu esponente de l'arquiteutura del Imperiu khmer, que los sos primeros templos remontar al sieglu VI.[9] El promotor d'esti xigantescu monte-templo foi Suryavarman II, quien reinó dende l'añu 1113 hasta'l 1150 d. C. Suryavarman II algamó'l poder n'asesinando al entós rei Dharanindravarman, saltando sobre él mientres el monarca pasiaba nel so elefante, polo que dellos historiadores cunten que les colosales dimensiones d'esti templu tán motivaes en parte pol deséu de compensar l'aparente ilegitimidad del so reináu.[10]

Según cuenta la lleenda, el rei quixo allugar el templu nun llugar del presto de los dioses, polo cual soltó un güe na llanura y resolvió construyir el templu ellí onde se baltara.[1] Sía cierta la lleenda o non, Suryavarman II estableció'l templu xunto a l'antigua ciudá de Yashodharapura[11] (qu'en sánscritu significa "ciudá sagrada"),[12] allugada a escasos quilómetros de l'actual ciudá de Siem Riep, y al igual que los sos predecesores, dispunxo'l palaciu dientro de la solar cercada del complexu. Los trabayos nel templu atayar a la muerte del rei y nun fueron siguíos, polo que la construcción del complexu duró namái 37 años.[9]

En 1177 Angkor foi escalada polos Cham, un pueblu allugáu nel actual Vietnam[13] y enemigu tradicional de los jemer. Pocos años dempués, col advenimiento del rei Jayavarman VII espulsar a los invasores y ampliáronse les fronteres del imperiu. Esti importante rei, que'l so reináu estender dende'l 1181 hasta'l 1220 d. C.,[14] abandonó l'hinduismu y convirtióse al budismu de la caña Mahāyāna,[13] estableciendo la nueva capital nel cercanu Angkor Thom, con Bayon como nuevu templu.

A finales del sieglu XIII, el rei Jayavarman VIII retornó a les creencies hinduistes, destruyendo parte del legáu de Jayavarman VII y ameyorando dellos templos hinduistes, incluyíu Angkor Wat.[15] A Jayavarman VIII asocedió-y Srindravarman en 1295: esti nuevu rei, que nos años anteriores fuera ordenáu monxu budista en Sri Lanka, camudó nuevamente la relixón del imperiu escontra'l budismu, anque adoptando esta vegada les creencies de la caña Theravāda.[16] Ente los sieglos XIV y XV, l'Imperiu khmer vio llegar dende Sri Lanka a los primeros monxos budistes Theravadas, que tresformaríen los templos pa la nueva relixón. Foi nesi tiempu cuando'l templu d'Angkor Wat remocicar p'afaese al cultu budista Theravāda,[15] fechos qu'asocedieron poco enantes del abandonu final d'Angkor.

Los monxos d'Angkor Wat fueron los únicos que permanecieron mientres los sieglos del abandonu.

A pesar de la decadencia del imperiu y del abandonu de los templos mientres los sieglos siguientes, los monxos budistes permanecieron en Angkor Wat hasta que los franceses redescubrir. Nes galeríes del Preah Poan —una galería cruciforme que sirve d'entrada a la tercer solar del templu atoparon estatues de Buda de madera, piedra y metal. Dalgunes d'estes escultures tán dataes ente los sieglos XVI y XVIII, lo que confirma que'l templu d'Angkor, al contrariu qu'otros de la zona, nunca foi abandonáu. Tamién l'apaición d'inscripciones n'idiomes como'l birmanu o xaponés[4] dexen inferir la repercusión que tuvo'l templu fuera de les fronteres camboyanes.

Nun se conocen con certidume les razones poles que Angkor foi abandonada: una de les más probables foi la decadencia del Imperiu khmer, principalmente por causa de les incursiones mongoles (1283)[13] y siameses (ente 1369 y 1431),[17] que evidenciaron la escesiva cercanía de la capital al respective de los invasores, polo que los gobernantes pudieron determinar la busca d'un sitiu más seguru al sur del llagu Tonlé Sap, nes zones cercanes a les actuales ciudaes de Phnom Penh y Udong. Amás, la cercanía d'estos nuevos allugamientos al delta y al Mar de la China dotába-yos d'una meyor situación estratéxica pal comerciu y l'intercambiu marítimu, tan importante nuna rexón onde'l tresporte per tierra práuticamente atayábase na dómina d'agües. Arguméntase tamién la posibilidá d'epidemies o fames (motivaes quiciabes pola pequeña Edá de Xelu esperimentada na Edá Media),[18] qu'obligaren a la monarquía a mover el so tronu escontra'l sur. Sía que non, Angkor foi abandonada nel añu 1432, y la nueva capital establecida en Lovek, cerca de l'actual Phnom Penh.

Sicasí, Angkor foi nuevamente habitada na segunda metá del sieglu XVI: nel añu 1550, el rei Ang Chan (1516–1566) treslladóse a Angkor Thom, anque caltuvo la capital en Lovek, y unos años dempués, en 1576, el rei Satha treslladó nuevamente la corte a Angkor.[19] De resultes d'ello realizáronse diverses xeres de restauración en Angkor Wat, de les que queda constancia nuna inscripción del añu 1577.[19] Sicasí, esta nueva ocupación d'Angkor duró pocu, pos en 1594 el siameses conquistaron el débil imperiu camboyanu, y Angkor foi abandonada definitivamente.[13]

Descubrimientu n'occidente

[editar | editar la fonte]
Fotografia d'Angkor, tomada en 1866 por Emile Gsell.

Tres el so abandonu a finales del sieglu XVI, Angkor foi soterrada pola selva, cola única esceición del templu d'Angkor Wat, que permaneció habitáu por monxos budistes.

Inda persiste la lleenda de que Angkor Wat cayó nel olvidu hasta que foi redescubierto a finales del sieglu XIX pol naturalista francés Henri Mouhot, quien s'atopó col templu por fuercia mientres cazaba caparines.[20][1] Esta historia ye un mitu, pos Mouhot nun foi'l primer occidental en visitar el templu, y ésti nunca foi dafechu abandonáu, permaneciendo na memoria coleutiva del pueblu jemer ya inclusive trescendiendo les fronteres del so imperiu. La primer visita documentada d'un occidental a Angkor Wat asocedió nel añu 1586, y foi realizada pol flaire capuchín portugués António da Madalena.[21] Les impresiones del flaire fueron recoyíes por un funcionariu ya historiador portugués llamáu Diogo do Couto,[22][23] quien les dexaría por escritu:[21][24]

"...uma construção de tal manera extraordinária que não é possível descreve-la por escritu, especialmente é distinta de qualquer outro edifício no mundo. Possui torres, decoração e todos os refinamentos qu'o génio humano pode conceber"
Diogo do Couto
El planu más antiguu calteníu d'Angkor Wat (sieglu XVII).

Tres esta visita, otros pioneros europeos, especialmente españoles y portugueses,[22] siguieron visitando les ruines, anque ensin llograr demasiada repercusión pública.[25] Tamién hai constancia d'una carta de 1668 na qu'un flaire francés de nome Chevreul menta'l llugar. El templu tamién recibió visites d'oriente: el mapa más antiguu d'Angkor Wat ta fecháu ente 1623 y 1636, y ye obra d'un pelegrín xaponés[23] de nome Kenryo Shimano.[26]

En 1857, el misioneru francés Charles Emile Bouillevaux foi'l primeru en dexar constancia "moderna" de la visita d'un occidental a Angkor Wat, al publicar nel so llibru Viaxe a Indochina 1848–1856, los Annam y Camboya, una curtia reseña sobre la visita realizada al templu nel añu 1850.[23] Pero nun foi sinón hasta unos años dempués, en 1860, cuando un compatriota so, el naturalista y esplorador Henri Mouhot, consiguió por fin atraer l'atención popular escontra Angkor. Tres un viaxe financiáu pola Royal Geographical Society y la Zoological Society of London,[1] los dibuxos y l'apasionada descripción del templu rexistraos nos cuadiernos de viaxe d'esti naturalista fueron publicaos póstumamente en París en 1868, col nome de "Voyage dans les royaumes de Siam, de Cambodge et de Laos"[1] (Viaxe a los reinos de Siam, Camboya y Laos). Nes sos observaciones, el francés aponderaba la guapura y magnificencia del templu:

Unu d'esos templos rival del de Salomón, y alzáu por dalgún antiguu Miguel Ángel—, podría ocupar un honorable llugar ente los nuesos edificios más bellos. Ye mayor que cualesquier de los nuesos legaos de Grecia y Roma, y presenta un murniu contraste col estáu de barbarie en qu'agora se topa sumida la nación
Henri Mouhot

Nel añu 1863, ente la visita de Mouhot y la publicación de los sos cuadiernos de viaxe, Camboya convertir en proteutoráu francés, y dellos grupos d'esploradores llegaron a Angkor: unu de los primeros foi'l fotógrafu escocés John Thomson, quien trabayó tamién pa la Royal Geographical Society, y qu'en lleendo les cróniques de Mouhot decidió visitar Angkor. En 1866 realizó una serie de cincuenta fotografies, especialmente d'Angkor Wat, que se publicar un añu dempués.[27] Estes semeyes, xunto col Llibru de Mouhot, llanzaron definitivamente a la fama'l templu d'Angkor Wat, mientres el númberu de viaxeros y esploradores qu'aportaben en Angkor siguió n'aumentu.

Restauración

[editar | editar la fonte]
Vista aérea del complexu anguaño.

En 1898 fundóse la École Française d'Extrême-Orient col propósitu d'estudiar el patrimoniu artísticu de la Indochina baxu dominiu francés. En 1907 Siam (actual Tailandia) dexó dellos territorios a Camboya, ente los que s'atopa la zona d'Angkor. Arriendes d'esti fechu'l caltenimientu de los monumentos pasó a ser responsabilidá de la École, que tan solo un añu dempués empecipió los llabores de caltenimientu.[25] La xera encamentar a un militar y alministrativu francés llamáu Jean Commaille, quien ente 1908 y 1910 decidió concentrar los esfuercios en Angkor Wat.[28] Tres l'asesinatu de Commaille en 1916, asocedió-y nel puestu l'arquiteutu Henri Marchal, yá un verdaderu téunicu, quien llevó a Angkor el métodu de l'anastilosis, aprendíu de los holandeses mientres un viaxe a Xava nos años 30. Marchal foi asocedíu por Maurice Glaize en 1937 y por otros más tarde,[29] hasta que los trabayos de restauración de la École fueron atayaos nos años 70 pola devastadora revolución de los Jemeres Coloraos.[13]

En 1993, un añu dempués de la declaración d'Angkor como Patrimoniu de la humanidá, y arriendes d'una conferencia intergubernamental en Tokiu, establecióse un Comité de Coordinación Internacional pa restaurar y caltener el patrimoniu d'Angkor, presidíu por xaponeses y franceses. Paralelamente, el gobiernu camboyanu creó la APSARA (Autoridá pa la xestión y proteición d'Angkor y la rexón de Siem Reap) coles mires de llograr l'estatus permanente de Patrimoniu de la humanidá per parte de la UNESCO; un estatus que se consiguió nel añu 1995.[30]

Diversos equipos de dellos países intervinieron o inda siguen los llabores de restauración nel templu: un equipu alemán encargar de restaurar los relieves d'apsaras; un equipu italianu encargar del llagu, y dellos equipos xaponeses realizaron distintes intervenciones, destacando les restauraciones de la esquina norte del muro oeste (empecipiada en 1995)[31] y de la biblioteca norte.[32]

Al igual que n'otros templos d'Angkor, la mayoría de los llabores de restauración llevar a cabu per aciu el métodu de la "reintegración" o anastilosis;[17] un procesu de reconstrucción consistente en reasitiar les pieces orixinales derruidas, o en dellos casos inclusive n'ellaborar nuevamente les pieces faltantes —siempres y cuando esista información abonda pa faelo fielmente—. Otra téunica utilizada consiste en desmontar pieza per pieza'l monumentu pa dar en la so llimpieza y/o al so afitamientu, pa darréu restituyilo al so estáu orixinal.

Una de les biblioteques. A pesar del so nome, nun hai certidume sobre la función orixinal d'estos edificios.

Pero los llabores de restauración non siempres fueron les más fayadices: ente 1986 y 1992 el Serviciu arqueolóxicu de la India caltuvo un proyeutu pa retirar tola vexetación, mofu y liquen topaos nes piedres.[33] Nesta llimpieza l'equipu indiu emplegó dellos productos químicos dañibles al mediu plazu pa la piedra, lo que-yos valió les crítiques de dellos arqueólogos occidentales.[34] Nos años siguientes, l'equipu alemán encargáu de les apsarās atopó muestres d'esti deterioru en dalgunos de los baxorrelieves.[35] Amás, apocayá sollertóse sobre la presencia d'una bacteria que podría tar acelerando la degradación de la superficie de les piedres, y que la so proliferación podría debese a l'ausencia d'unos minúsculos liquen esaniciaos mientres los llabores de llimpieza y restauración.[36]

Tampoco les primeres intervenciones franceses nel templu tuvieron exentes de crítiques: delles de les actuaciones más antigües, efectuaes sobre monumentos que la so integridá estructural taba amenazada, resolviéronse apresuradamente y ensin los medios fayadizos. Como resultancia, anguaño pueden trate pilastres reforzaes con abrazaderes metáliques ferruñoses, emplastes de formigón rellenando o inclusive arrodiando pilastres estropiaes, o barres d'aceru embutíu na piedra;[34] unes intervenciones procedentes de la dómina de Henri Marchal, y xeneralmente esculpaes como un "mal menor".[29] Sicasí, una de les intervenciones franceses más criticaes foi la reconstrucción d'un antiguu artesonado de madera emplegando formigón en llugar del material orixinal, una obra realizada na galería sur del templu en tiempos más recién. Al paecer, el techu de madera orixinal sumió na década de los 70, utilizáu poles guerrilles de los jemeres coloraos pa faer lumbre.[34] Nun fueron éstos los únicos daños contemporáneos que sufrió'l templu: tamién un proyeutil perdíu norteamericanu destruyó por fuercia unu de los pabellones.[37] Sicasí, los mayores daños proceden del pillaje y el contrabandu d'antigüedaes que careció'l templu nes últimes décades, especialmente mientres los 90.[38] Afortunadamente la concienciación popular y la creciente vixilancia, tantu per parte gubernamental como pola UNESCO, paecen tar ameyorando ostensiblemente la situación.[39]

Arquiteutura

[editar | editar la fonte]
Maqueta del templu central.

Dende un puntu de vista estilísticu, el templu encuádrase dientro del llamáu "estilu angkoriano",[40] que ye la etapa artística más madura y refinada na evolución de l'arquiteutura khmer y tamién la postrera d'influyencia puramente hinduista.

Los templos khmeres nun se concebíen como llugares pa la xunta de los fieles sinón que sirvíen de morada pa los dioses, polo que namái la élite relixosa y política del país tenía accesu a les solares centrales.[17] Angkor Wat presenta amás la particularidá de ser un templu que la so finalidá última yera sirvir de tumba pal rei. Esti planteamientu de los templos khmeres causa que les sos zones más sagraes escarezan de grandes entraes o espacios ceremoniales, y que por contra se centre l'atención na perceición esterior del templu. Tanto les terraces como les torres d'Angkor Wat tán diseñaes pa ser percibíes armoniosamente dende l'esterior, y los sos altores y modulación tienen en cuenta los efeutos de la perspeutiva. Nos prasat empléguense estratexes como la d'amenorgar pasu ente pasu l'altor de les socesives terraces o'l tamañu de los detalles na torre a midida que la construcción álzase: esto produz nel observador la sensación d'atopase ante una construcción más alta de lo que realmente ye.[41] Tamién la rellación ente la distancia y altor de les torres d'Angkor Wat ta calculada pa presentar una escenificación homoxénea dende la entrada del templu, ensin que los elementos más cercanos lleguen a despintar a los más alloñaos.[42]

Angkor Wat materializa l'esquema "clásicu" del templu-monte khmer de la etapa angkoriana, consistente nun prasat (templu piramidal) central arrodiáu de dellos patios concéntricos d'altor descendente y forma cuadrangular (pos el cuadráu simbolizaba la perfeición),[43] y remataos nes sos esquines con nuevos templos menores. Completen el conxuntu dos biblioteques exentes en simetría cola exa central, siendo tou ello finalmente circunvalado por un nuevu muriu y un llagu.[44] Esta configuración recrea un microcosmos del universu hindú: el so gran llagu perimetral remembra los océanos, ente que les distintes solares concéntriques simbolicen los distintos altores del Monte Meru. Los Prasats o torres piramidales asemeyen los picos de los montes, siendo'l prasat central el mesmu monte Meru y los demás los montes que lu arredolen.[45] El mesmu percorríu, coles sos socesives xubíes al traviés d'empinadísimas escaleres, representa l'ascensión al monte.[46]

La construcción, de 1.500 x 1.300 m de llau, ocupa una estensión rectangular d'aproximao 200 hectárees, incluyendo un llagu perimetral de 190 m d'anchor. El complexu puede estremase en dos zones estremaes: la gran solar esterior delimitado pol muriu perimetral, y la plataforma central sobre la que s'alcen el conxuntu de trés recintos concéntricos, y que constitúin el "templu" en sí.

Solar esterior

[editar | editar la fonte]
Planta xeneral d'Angkor Wat.

La solar esterior, arrodiáu pel llagu, tien unes dimensiones de 1025 x 800 m, ocupando 82 hectárees.[4] El perímetru del llagu, que tien un llargor total de 5,5 km, ta gradiáu con delles fileres de piedra.[4] Dos pasareles de 12 m d'anchor y afataes con una balaustrada cola típica forma de Naga (culiebra mítica con aspeutu de cobra y 5 o 7 cabeces),[47] crucien el llagu al este y al oeste, dexando la entrada y salida al templu.

La solar ta cerráu por un muriu de laterita de 5 m d'altor[6] sobre'l que s'asitia un pórticu de 235 m de llargor que tien un corredor con columnes na so parte esterior. Nel pórticu destaquen tres torres marcando dos tales entraes: la principal consiste nuna gopura o pabellón d'entrada, precedida por un pequeñu antoxana, flanqueada por dos entraes menores, habilitaes al paecer pa dexar el pasu de los elefantes y carruaxes.[4][48]

Quiciabes por ser un templu funerariu pal rei, o quiciabes por tar dedicáu al dios Vishnú (acomuñáu al cuadrante oeste del universu),[11] Angkor Wat, al contrariu que'l restu de templos, empobinar escontra l'oeste.[6] Por esti motivu, la direición de les hestories narraes nos relieves del templu han de lleese nel sentíu contrariu a les manes del reló.[4]

Dende la entrada oeste hasta los trés recintos concéntricos del templu central desenvuélvese un camín eleváu de 10 m d'anchor y 352 m de llargor,[9] tamién flanqueado con nagas. Cada 50 m la balaustrada atayar con dos escaleres simétriques que dexen baxar el metro y mediu que dixebra'l camín del suelu. Nel ampliu terrén d'esta primer solar allugábase'l palaciu real y agospiábase la población permanente del templu, pero por cuenta de lo perecedero de les estructures nes qu'habitaben, anguaño apenes queden muertes, amás de los dos edificios de piedra exentos que cumplíen la función de biblioteques, asitiaos tamién de forma simétrica al camín central. Los dos grandes llagos rectangulares d'aproximao 50 m d'anchor qu'apaecen a la fin d'esti percorríu central fueron construyíos con fecha posterior al templu orixinal.[49] Anguaño'l terrén alluga amás un pequeñu asentamientu de monxos budistes y otru pequeñu pobláu nel llau opuestu del templu, toos ellos de construcción muncho más recién y ensin interés arquiteutónicu.

El camín desagua nuna terraza de planta cruciforme con dos niveles, y esta de la mesma conduz a la gran plataforma de 258 x 332 m sobre la que s'asitia'l templu central.

Templu central

[editar | editar la fonte]
Templu central o Bakan.

El nucleu d'Angkor Wat, o'l templu principal, denominar Bakan.[4] Ésti sufrió un tresformamientu a finales del sieglu XVI p'afaese a los requisitos de les estupes budistes.[4] El templu sofita sobre una gran plataforma, y ta estremáu en trés recintos d'altor creciente, delimitados por corredores columnados y con pabellones nos estremos: la tercer solar, o solar esterior, escarez de torres, y los sos relieves tán dedicaos al rei constructor del templu, Suryavarman II. Les solares segundu y terceru sí tienen torres sobre los sos pabellones. La solar segunda escarez de baxorrelieves, ente que los relieves del primeru tán dedicaos al dios Vishnú.[9]

Anque les solares son concéntricos, nun son totalmente simétricos: entrando pel este esiste más espaciu ente'l segundu y tercer solar (el más esterior). Nesti llau abrieron trés entraes en llugar de la única entrada practicada nel restu d'orientaciones. Tres galeríes comuniquen la tercer solar col segundu, siguiendo caúna de los trés entraes del llau este. Una galería coneuta perpendicularmente los trés galeríes pol so puntu mediu, creando una estructura cruciforme denomada Preah Poan.[4] Ente les galeríes del Preah Poan apaecen cuatro fosos que orixinalmente taben anubiertos y yeren utilizaos con fines rituales.[50] Nos sieglos posteriores, esta zona del templu adquirió especial relevancia, al sirvir como llugar d'almacenamientu pa ensame d'estatues de buda, recibiendo'l nome de "galería de los mil budas".[50] La gran mayoría d'estes estatues fueron escalaes, o retiraes por motivos de seguridá a principios de los años 70.[51] Al norte y sur del Preah Poan apaecen dos nueves biblioteques exentes.

Escaleres d'accesu a la primer solar.

Aportar al segundu recintu xubiendo unes empinaes escaleres, que según la iconografía hindú simbolicen l'ascensu al monte de los dioses. Nel segundu recintu, de 115 x 100 m, tamién apaecen dos nueves biblioteques más pequeñes. Esti segundu recintu o nivel yá nun yera accesible pal pueblu,[52] polo que la so arquiteutura camuda: los murios esteriores son ciegos, y la galería namái s'abrir al interior per aciu ventanes trevesaes por columnes de complexu relieve. Dientro del segundu recintu apaez la plataforma de la solar central, alzada ente 11 y 13 metros según les distintes fontes, y a la que s'apuerta per aciu empinadísimas escaleres con rimaes en redol a los 70º,[52] salvu nel llau oeste, siguiendo la direición principal, onde la rimada ye de 50º.[5]

La primer solar, accesible namái pal rei y el sumu sacerdote, ye un cuadráu de 60 metros de llau que contién, dispuestos en quincuncio, los 5 Prasat o templos piramidales que representen los picos del Monte Meru.[53] Los cinco templetes tán coneutaos ente sigo per aciu nuevos corredores que xeneren cuatro patios, similares a los del Preah Poan. El prasat central ye mayor que los demás, y na so base alluga un ampliu nichu de 4,6 m de llau onde s'agospiaba una estatua de Vishnú.[54] El nichu disponía orixinalmente d'apertures a los cuatro puntos cardinales, pero tres la reconversión al cultu budista, treslladóse la estatua y cegáronse les puertes pa esculpir nelles imáxenes de Buda.

En 1908 abrióse una de los cuatro entraes del prasat central, y en 1934 afayóse un foso de 25 m de fondura, sol llugar onde tenía de folgar la estatua de Vishnú. El foso guardaba namái dos fueyes d'oru y cuatro más pequeñes xunto con dos zafiles blancos,[53] polo que se cree que l'ayalga foi escaláu con anterioridá.[55]

Decoración

[editar | editar la fonte]
Apsaras esculpíes nuna de les biblioteques.

La mayor parte de les parés del templu tán decoraes con frisos en baxorrelieve de gran tamañu y bien bona factura.

Los baxorrelieves de la solar esterior, qu'afaten el corredor con columnes perimetral (o quiciabes, meyor dichu, pa que'l so visionado habilitóse'l corredor perimetral), tienen dos metros d'altor, y ocupen una estensión total de más de 1.000 m².[4][56] Partir nordeste de la solar esterior quedó ensin esculpir a la muerte de Suryavarman II, siendo rematada nel sieglu XVI con baxorrelieves d'inferior calidá artística.[4] Cola esceición del muro sur, dedicáu al rei, los relieves narren hestories de los llibros épicos hindús Ramayana y Mahabharata, y siquier dende'l sieglu XVI tuvieron policromados, ya inclusive pudieron recibir dalgún tipu de barniz proteutor.[57] Anguaño namái s'aprecien restos parciales de color en zones puntuales: conozse la esistencia de siquier trés colores: colloráu, negru y doráu.[58]

Ente los motivos esculpíos destaca la bayura de figures femenines: delles fontes falen de devatas, o dioses femenines hindús, de les que contabilicen 1.500 en tol templu,[49] y otres de apsaras o baillarines celestiales, contabilizando unes 2.000.[59]

Práuticamente tola superficie del templu ta afatada: nes zones onde nun apaecen baxorrelieves escúlpense formes y adornos arquiteutónicos y xeométricos de gran complexidá, y al igual qu'asocedió n'otros llugares del mundu, el talláu en piedra importó parte del so repertoriu formal de los materiales tradicionales: ye común reparar cómo nos teyaos de les galeríes, la piedra escúlpese asonsañando les teyes cerámiques,[60] y tamién les puertes y ventanes de piedra asonsañaben les formes xeneraes polos sos equivalentes en madera. Nel repertoriu formal del templu apaecen tamién motivos florales, llindaos a decorar esquines.[61]

Baxorrelieves esteriores

[editar | editar la fonte]
Galería d'unu de los frisos esteriores.
Ravana lluchando na batalla de Lanka.

Los baxorrelieves de la solar esterior estremar n'ocho enormes escenes principales (dos escenes por muriu) y delles escenes menores, allugaes nos pabellones de les esquines. Percorríes dende la entrada principal y en sentíu antihorario, les escenes principales denominar:[62]

  • Batalla de Kurukshetra.
Esti frisu de 49 m describe un pasaxe del llibru Mahábharata nel que se narra la tarrecible batalla final de Kurukshetra ente los clanes rivales Pandavas y Kauravas. L'exércitu Kaurava avanza dende la izquierda y el Pandava pela derecha, y a midida que atópense nel centru empezar a desenvolver la batalla.
  • Procesión histórica.
Frisu de 94 m qu'amuesa un desfile del rei constructor del templu, Suryavarman II, xunto coles sos tropes. Créese qu'esti relieve foi esculpíu pocu dempués de la so muerte.[4]
  • Cielos ya infiernos.
Nos sos 64 m, amuesa la escena del xuiciu de Yama, el dios de la muerte hindú, dixebrando los merecedores del cielu o del infiernu, según escenes de los 37 cielos y los 32 infiernos de la relixón hindú.[4]
  • Batíu del océanu de lleche.
Un frisu de 49 m que escenifica l'exóticu pasaxe del Batíu del océanu de lleche; una escena del Bhagavata-Purana na que los dioses y los asuras xunir pa bater el míticu "océanu de lleche" (kshirodadhi), utilizando pa ello un monte y a Vasuki, la reina de les nagas, como cuerda pa faela xirar. El relieve amuesa cómo una vegada que, en batiendo l'océanu mientres miles d'años, apaez una copa llena de amrita o néctar de la inmortalidá, los dioses y los asuras empiecen a engarrar por ella.
Amuesa a Vishnú lluchando contra un exércitu d'asuras. Ye un relieve más tardíu y d'inferior calidá artística.
  • Victoria de Krishna sobre'l asura Bana.
Escena de 66 m, y tamién d'inferior calidá, qu'amuesa la batalla de Krishna y un asura de mil brazos llamáu Bana, al que Krishna corta toos menos dos.
  • Batalla de devas y asuras.
Frisu de 94 metros onde figuren cuasi tolos dioses del panteón hindú lluchando contra un exércitu d'asuras nuna batalla ensin determinar.
  • Batalla de Lanka.
Amuesa'l clímax del llibru Ramayana, nel que'l dios Caña (encarnación de Vishnú), ayudáu por un exércitu de monos, derrota al demoniu Ravana y rescata a la so esposa Sita.

Construcción

[editar | editar la fonte]
Cajeado llabráu en piedra nel templu de Phimeanakas.

Anque'l muriu esterior foi construyíu con laterita,[11] y delles fontes falen tamién d'usos esporádicos de limonita,[61] el templu ta edificáu cuasi na so totalidá en piedra arenisca. Los bloques, que llegaben a pesar 4 tonelaes,[63] yeren tresportaos por canales dende una cantera asitiada a 40 km al nordeste del templu. Calcúlase que'l volume de piedra utilizáu (5 millones de tonelaes) ye equivalente al emplegáu pa la construcción de la pirámide de Kefrén, en Guiza, lo que tuvo que riquir de miles de trabayadores. Un inxenieru contemporaneu envaloró que la construcción d'Angkor Wat anguaño riquiría 300 años,[64] ente que'l templu real construyir en menos de 40.

Les pieces d'arenisca yeren curioso llabraes pa encaxar perfectamente, pos na mayor parte de la construcción nun s'emplegó nengún tipu de morteru,[6] utilizándose n'ocasiones inclusive sistemes de machihembrado del tipu caxa y espiga p'ameyorar la trabazón ente les pieces. Nos puntos onde se fixo usu de pastes d'unión pudieron emplegase resines.[17] Los jemeres conocíen los morteros, qu'iguaben con un amiestu de cal, azucre de palma, y cazumbre de lianas;[63] una téunica heredada de sieglos anteriores, cuando usaben lladriyos pa construyir los sos templos. Sicasí los morteros cayeron en desusu a partir del sieglu X, y apenes s'utilizaron en Angkor Wat.

Emplegóse laterita nos cimientos, plataformes y nos murios esteriores de zarramientu. Estes piedres cortar en tamaños que bazcuyaben ente 30x40x60 cm y 40x50x80 cm, magar s'atoparon pieces d'hasta 2 m de llargor.[63] Puesto que l'acabáu de la laterita ye descomanadamente toscu, los buecos practicaos en murios d'esti material rematar con arenisca. Munchos arqueólogos tán convencíos de que los panales de laterita que tán güei al descubiertu tuvieron de tar guarníos con estuco, y probablemente tamién pintaos.[65]

Tamién s'hai documentáu l'empléu de madera en dellos techos del templu, según teyes cerámiques y de plomu.[65]

Como norma habitual, los baxorrelieves que decoren les parés del templu nun s'añedir con posterioridá, sinón que s'esculpíen in situ direutamente sobre la roca del templu, como atestigua'l templu inacabado de Ta Keo, onde s'aprecia la volumetría yá terminada de les torres, anque nunca aportaron a esculpíes.

Cubierta en falsa bóveda na zona d'Angkor.

La morfoloxía de los templos khmeres ta de xuru condicionada pol so desconocimientu de la téunica del arcu. De resultes d'esta desventaxa, los jemeres nun pudieron construyir espacios interiores abondo amplios, y la so arquiteutura componer d'espacios esteriores y galeríes. Tanto les bóvedes como les cúpules, con forma de flor de lotu, construyir per aciu el sistema de falsa bóveda, averando llixeramente de forma gradiada les socesives filaes de los murios, hasta consiguir un falsu arcu, pero con dovelas horizontales. Les galeríes más estreches, por cuenta del so amenorgáu tamañu, nun precisaben de contrafuertes. Debíu tamién a la so pequeña dimensión, nesti corredores yera común esculpir les piedres con forma curva pa consiguir l'efeutu de bóveda. Nun asocedía asina nes galeríes más grandes, que dexaben les pieces con forma prismática. Estes galeríes de mayor dimensión evitaben l'empléu de contrafuertes disponiendo corredores paralelos más baxos, techados con una media bóveda que consiguía un efeutu similar a los sistemes d'arbotantes y contrafuertes de les ilesies pedreses occidentales. Nel casu de les cúpules, bien verticales, ye'l mesmu pesu de les mesmes el que consigue evitar l'empléu de contrafuertes, al verticalizar la suma de tensiones direutamente escontra'l suelu.

Según modernes investigaciones, el gran llagu perimetral cumplía tamién una función estructural: el clima monzónico de la zona, con una marcada dómina d'agües y una dómina seca, xeneraba grandes movimientos nel suelu, qu'a midida que avanzaba la estación seca diba contraer pola perda d'agua. Estos movimientos añales terminaben per arruinar los cimientos de los templos, provocando fundimientos y colapsos nes estructures. La presencia d'un gran llagu, que nunca llega a ensugase na estación seca, dexa que'l suelu del templu permaneza estable mientres tol añu, evitando asina los problemes cola cimentación.[10]

Turismu

[editar | editar la fonte]
Vista del templu central dende l'interior de la solar esterior.

Tres la relativa normalización de la situación política en Camboya, Angkor y el so templu principal, Angkor Wat, convirtiéronse nun importante destín turísticu: el complexu recibió 561.000 turistes en 2004, 677.000 en 2005, y cerca d'un millón de turistes en 2008.[1] Pa evitar la gastadura producida pola masiva arribación de turistes, y tamién con oxetu de prevenir el vandalismo, tán empezándose a protexer y acondicionar delles zones del templu particularmente delicaes. Aun así, pocos monumentos anguaño pueden ser reparaos tan llibremente como los d'Angkor. Ente les iniciatives que dexen menguar la presión de visitantes nel templu tán embaraxándose opciones como establecer distintos percorríos alternativos, o allumar el templu con lluz artificial pa poder enllargar l'horariu de visita dempués de la puesta de sol.[66]

Anque'l 28% de los ingresos por turismu revertir en llabores de caltenimientu y restauración, inda la mayor parte de los trabayos de caltenimientu financiar con fondos estranxeros.[67]

El templu d'Angkor Wat tamién sirvió d'escenariu pa delles películes, como Lara Croft: Tomb Raider (2001), In the mood for love (2000) o la francesa Dos hermanos (2004).

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Ruth Toledano. «Camboya, templos d'esperanza». Consultáu'l 8 de xineru de 2010.
  2. ↑ «Map reveals ancient urban sprawl» (inglés). Consultáu'l 5 de xineru de 2010.
  3. ↑ Albanese, "The Treasures of Angkor", p.150
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 «Angkor Vat» (inglés). Consultáu'l 3 de xineru de 2010.
  5. ↑ 5,0 5,1 Freeman, "Ancient Angkor", p.52
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Angkor Wat History» (inglés). Consultáu'l 3 de xineru de 2010.
  7. ↑ «Angkor Vat» (inglés). Consultáu'l 30 d'avientu de 2009.
  8. ↑ «Brief_Presentation» (inglés). Consultáu'l 12 de xineru de 2010.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 «Angkor Wat» (inglés). Consultáu'l 1 de xineru de 2010.
  10. ↑ 10,0 10,1 Kelly Mcclughan, Sally Aitken, James Wilkes.. Angkor Wat. National Geographic.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Albanese, "The treasures of Angkor", p.151
  12. ↑ Behnke, "Angkor Wat (Unearthing Ancient Worlds)", p.20
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 «Cambodia, Siem Reap The Kingdom Of Angkor» (inglés). Consultáu'l 9 de xineru de 2010.
  14. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p.12
  15. ↑ 15,0 15,1 Freeman, "Ancient Angkor", p.13
  16. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", páxs. 8-13
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 «Angkor Wat: la octava maravía». Consultáu'l 4 de xineru de 2010.
  18. ↑ «Angkor “killed by climate change”» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Cambodian architecture: eighth to thirteenth centuries, Parte 3, Volume 12» (inglés). Consultáu'l 9 de xineru de 2010.
  20. ↑ «Angkor Wat, Angkor Thom y Ta Prohm». Consultáu'l 9 de xineru de 2010.
  21. ↑ 21,0 21,1 «Vos primeiros a chegar a Angkor Wat» (portugués). Consultáu'l 8 de xineru de 2010.
  22. ↑ 22,0 22,1 «Angkor Wat (Alison Behnke)» (inglés). Consultáu'l 8 de xineru de 2010.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Albanese, "The treasures of Angkor", p.70
  24. ↑ Higham, The Civilization of Angkor páxs. 1-2.
  25. ↑ 25,0 25,1 Freeman, "Ancient Angkor", p.40
  26. ↑ Behnke, "Angkor Wat (Unearthing Ancient Worlds)", p.12
  27. ↑ Behnke, "Angkor Wat (Unearthing Ancient Worlds)" p.13
  28. ↑ «Jean COMMAILLE» (francés). Consultáu'l 14 de xineru de 2010.
  29. ↑ 29,0 29,1 Freeman, "Ancient Angkor", p.41
  30. ↑ «APSARA» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  31. ↑ «Sophia Asia Center for Research and Human Development Projects» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-06-19. Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  32. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p.42
  33. ↑ «The battle of Angkor Wat: Cambodia's national symbol» (inglés). Consultáu'l 12 de xineru de 2010.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 «The battle of Angkor Wat: Cambodia's national symbol» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  35. ↑ «German Apsara Conservation Project» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  36. ↑ «Conservation: The war on the microbiological front» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  37. ↑ «The battle of Angkor Wat: Cambodia's national symbol» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  38. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", páxs. 42-43
  39. ↑ «Heritage: Angkor's role in the search for a lost unity» (inglés). Consultáu'l 13 de xineru de 2010.
  40. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 31
  41. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 25
  42. ↑ Albanese, "The treasures of Angkor", p. 54
  43. ↑ Albanese, "The treasures of Angkor", 42
  44. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", páxs. 23-24, 31
  45. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 23
  46. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 48
  47. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 235
  48. ↑ Albanese, "The treasures of Angkor", p. 152
  49. ↑ 49,0 49,1 Albanese, "The treasures of Angkor", p. 155
  50. ↑ 50,0 50,1 Albanese, "The treasures of Angkor", p. 168
  51. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 51
  52. ↑ 52,0 52,1 Albanese, "The treasures of Angkor", p. 170
  53. ↑ 53,0 53,1 Albanese, "The treasures of Angkor", p. 172
  54. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 22
  55. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 54
  56. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 28
  57. ↑ Albanese, "The treasures of Angkor", páxs. 156-157
  58. ↑ Albanese, "The treasures of Angkor", p. 157
  59. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 50
  60. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", p. 27
  61. ↑ 61,0 61,1 «Encyclopaedia Britannica, 11th Edition, Volume 2, Part 1, Slice 1 by Various» (inglés). Consultáu'l 5 de xineru de 2010.
  62. ↑ Freeman, "Ancient Angkor", páxs. 54-67
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 Albanese, "The treasures of Angkor", p. 52
  64. ↑ Time Life Lost Civilizations series: Southeast Asia: A Past Regained (1995)p. 67-99,116,117,132,133
  65. ↑ 65,0 65,1 Freeman, "Ancient Angkor" p. 29
  66. ↑ «Angkor y la factura de la lluz». Consultáu'l 14 de xineru de 2010.
  67. ↑ «Preserving Angkor: Interview with Ang Choulean» (inglés). Consultáu'l 12 de xineru de 2010.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Albanese, Marilia (2006). The treasures of Angkor (n'inglés). Italia: white star, páx. 287. ISBN 88-554-0117-x.
  • Freeman, Michael (2003). Ancient Angkor (n'inglés). Bangkok: River Books, páx. 240. ISBN 974 8225 27 5.
  • Behnke, Alison (2008). Angkor Wat (Unearthing Ancient Worlds) (n'inglés). Minneapolis: Twenty-First Century Books, páx. 80. ISBN 978-0822575856.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]