Azur

Pa ver otros usos d'esti términu, Azur (dixebra).

L'escudu del Reinu de Francia «modernu», usáu polos reis de la dinastía de los Capetos dende'l sieglu XIV, llevaba trés flores de lliriu d'oru sobre campu (fondu) d'azur

En heráldica, azur ye la denominación heráldica d'un color azul intensu o escuru.^[1] D'ente los esmaltes heráldicos, pertenez al grupu de los colores, xunto col gules (colloráu), el sable (negru), el sinople (verde) y el púrpura.

Per otra parte, azur ye un color que dende antiguu aplicóse a les coloraciones intenses entemedies ente'l celeste y l'índigo,^[1] polo que na moderna teoría del color puede considerase qu'l'azur ye un color espectral entemediu ente'l cian y l'azul, y por lo mesmo pertenez al círculu cromáticu natural.^[2]

Sinónimos

Dacuando esti esmalte foi llamáu turquí.^[1]

Etimoloxía

El términu «azur» provién del francés azur,^[3] que comparte orixe con «azul», al que se considera deriváu del árabe hispánicu lazawárd, esti del árabe lāzaward, 'lapislázuli', esti del persa laǧvard o lažvard, y esti del sánscritu rājāvarta, 'rizu del rei'. Otra interpretación sostién que'l persa laǧvard o lažvard derivaría de Lajward, una rexón de Turquestán onde, según Marco Polo, llográbase'l lapislázuli, piedra semipreciosa de color azul.^[3]

Historia

Nos entamos de la heráldica, ente los sieglos XII y XIII, l'azur yera un esmalte pocu emplegáu: el historiador Michel Pastoureau topó qu'apaecía solamente nel 10 al 15 % de les armeríes europees.^[4] Sicasí, escontra mediaos del sieglu sieglu XIV ganara terrén por cuenta del gules y del sable, volviéndose'l color predominante nos blasones europeos.^[5]

Azur heráldicu convencional y manera de representalo por aciu un rayáu horizontal cuando nun se dispón de colores

Representación

L'azur nun s'atopa definíu con exactitú. Arriendes d'ello, el tonu y el matiz d'azul a emplegar pa representalo queden a criteriu del artista heráldicu. Encamiéntase, sicasí, que l'azul seya fuerte y fiel a la so naturaleza; nun tien de ser purpúreo nin verdosu.^[6]

Cuando nun se dispón de colores, l'azur puede representase por aciu un rayáu bien finu de llinies horizontales paraleles, según el métodu atribuyíu al xesuita Montés Pietra Santa.^[7] Este ye'l métodu de representación que se ve comúnmente en grabaos a una tinta.

Exemplos d'usu

Siguen tres ejemplos antiguos y notables del usu del azur.

• 
  L'escudu de Godofredo Plantagenet, Conde d'Anjou y Duque de Normandía, que data d'alredor de 1125
• 
  Armes d'Enrique de Borgoña, Conde de Portugal, que daten de 1095. Del azur d'esti escudu deriva l'esmalte azur del actual Escudu de Portugal.
• 
  Les Armes Menores de Suecia, coles llamaes «Trés Corones». Esti escudu data d'alredor de 1336.

Nel Muséu de Tessé, en Le Mans, caltiénse una placa esmaltada proveniente de la tumba de Godofredo Plantagenet que lo representa empuñando la so espada y el so escudu (d'azur, semáu de leoncillos d'oru). Esta efixe, que se remonta a alredor del añu 1160,^[8] ye considerada la imaxe más antigua d'un escudu en color que llegara hasta nós.^[9]

Forru de vevos convencionales, alternando plata y azur

Usu nos vevos

D'ente los forros heráldicos, los vevos son típicamente d'azur y plata, anque en rares ocasiones pueden ser d'otros colores. Créese qu'l'azur de los vevos provién del fechu de qu'esti motivu heráldicu, güei bien estilizado, yera d'antiguo un forru iguáu con munches pieles d'esguil gris, que se cosíen ente sigo alternando los retazos correspondientes al llombu (azur) colos que se tomaben del banduyu de los animales (plata).^[10]

Usu nes ondes

La figura heráldica llamada «ondes», según les particiones y pieces ondulaes, usáronse con cierta frecuencia pa representar cuerpos y corrientes d'agua (el mar, ríos, etc.); nestos casos la suxerencia d'agua suel reforzase por aciu l'usu del esmalte azur.

Nel casu de les ondes, magar pueden representase en cualquier combinación de color y metal, pa faer referencia a l'agua suel recurrise a les de plata y azur.

• 
  Armes del antiguu Condáu de Zelanda, con ondes de plata y azur
• 
  Armes de la llocalidá alemana d'Unterjesingen, nel distritu de Tubinga, con una barra ondulada d'azur
• 
  Armes del conceyu suecu de Simrishamn, con una partición ondulada

Nomes, atribuciones y significaos en desusu

Escontra l'entamu del Renacimientu^[11] desenvolvióse un sistema de correspondencies simbóliques pa los colores heráldicos que güei s'atopa en desusu. Ye de notar qu'escontra 1828 esti sistema yera consideráu absurdu pol heraldista inglés William Berry,^{[12][Nota 1]} anque l'español Francisco Piferrer, en 1858, comentar como si inda fuera válidu.^[7]

Magar Jean Courtois, Heraldo Sicilia del Reinu d'Aragón, menta nel so tratáu -y blason des couleurs (1414) que cualesquier d'estes asociaciones del azur puede usase para blasonar,^[13] na práutica ye posible que solamente s'usaron el sistema planetariu y el sistema de piedres precioses. P'Alberto y Arturo García Caraffa (1919), el blasonado con xemes correspondía a los títulos y el de planetes a los soberanos.^[14] Arthur Fox-Davies cita un exemplu de blasonado con piedres precioses que data de 1458.^{[15][Nota 2]}

Debaxo danse dalgunes de les antigües correspondencies simbóliques del azur, según dalgunos de los nomes que se-y atribuyeron.

Nomes «griegos»[Nota 3]	sidero, veneto, stagonne, detrady[13]
Metal	el cobre,[12][16] el fierro,[13] l'aceru[17]
Planeta	Xúpiter,[12][13] Venus[16][17]
Piedra preciosa	el zafiru[12][13][16][17]
Signu del Zodiacu	Tauro y Llibra[12][16][17]
Elementu	l'aire[12][13][16][17]
Estación del añu	la primavera,[12] el seronda,[13] el branu[16]
Mes	abril y setiembre[12][16][17]
Día de la selmana	el vienres,[16][17] el xueves,[12] el martes[13]
Númberos	4, 9[12][16]
Árbol	l'álamu,[7] el carbayu[17]
Flor	l'azucena azul,[12] l'aciano,[16] la violeta[17]
Ave	el pavu real[7]
Cuadrúpedu	el camaleón[17]
Edá del home	la segunda infancia,[12][13][16] los quince años[17]
Complexón humana	sanguínea,[12][13][16] griespa[13][17]
Virtúes teologales y cardinales	la xusticia,[12][13][16] la fortaleza[17]
Virtúes y cualidaes mundanes	la llealtá,[12][13] la ciencia,[13][16] la fermosura,[16][17] l'allabancia, la dulzura, la claridá, la pureza, la sonadía,[16] la nobleza, l'esfotu, la vixilancia, la recreación, el celu[7]
Obligaciones del portador	defender a los servidores de los príncipes que se quedaron ensin remuneración de los sos servicios[17]

El color azur anguaño

Azur
- Coordenaes de color - HTML #0099FF RGB (r,g,b)^B (0, 153, 255) CMYK (c, m, y, k)^C (100, 40, 0, 0) HSV (h, s, v) (204°, 100 %, 100 %) Fonte: {{{fonte}}} B) Normalizáu col intervalu [ 0 – 255 ] (byte) C) Normalizáu col intervalu [ 0 – 100 ] (cien)

Anguaño, l'azur ye un color usáu n'ocasiones nel ámbitu de la pintura decorativa, cosmética y otros. Ye importante la influyencia del idioma italianu, onde'l color azzurro (vèase azzurri) ye más claru que'l blu, pero más intensu que'l celeste. N'inglés azure defínese como'l color del cielu estenu.^[18] En rusu, Голубой (goluboi = celeste y azul claro) ta definíu como un color distintu de Синий (sinii = azul y azul escuro).

Puede llamase azur a los tonos que se perciben como entemedios ente l'azul y el cian.^[19] El so color complementariu ye'l naranxa.

Variaciones y coloraciones similares

Nome	Amosanza	Cod. Hex.	RGB			HSV
Azure (web, Crayola)		#F0FFFF	240	255	255	180°	100%	100%
Azur claro (pintura)[20]		#92cbf1	146	203	241	204°	39%	95%
Celeste intensu (X11)		#00BFFF	0	191	255	195°	100%	100%
Azul cian (CMYK)[21]		#00B0F6	0	176	246	197°	100%	96%
Azul azur[22]		#8791BF	135	145	191	229°	29%	75%
Azur[23]		#007FFF	0	127	255	210°	100%	100%
Cerúleo xenuinu[24]		#0087D1	0	135	209	201°	100%	82%
Azur (HTML)[25]		#0066FF	0	102	255	216°	100%	100%
Azur (oleu)[26]		#0071D1	0	113	209	208°	100%	82%
Azul azur (RAL)[27]		#025669	2	86	105	191°	98%	41%

Galería

• 
  Los términos azul y azur deriven del lapislázuli
• 
  Pigmentu azur
• 
  Calcantita (sulfatu de cobre)
• 
  La gitanilla menuda ye de color azur
• 
  Azulexu de los montes
• 
  Posición del azur nel círculu cromáticu RGB

Ver tamién

Los metales heráldicos: Oru Plata Los otros esmaltes heráldicos principales: Gules Sable Sinople Púrpura

Y amás: Heráldica Esmalte (heráldica) Azul Turquí Una llista de colores nel Colores

Notes

1. «Dellos heraldos imaxinativos de tiempos pasaos, pa mayor distinción y honor del portador de les armes, llamaron na so ayuda non solo a los cuerpos celestes, sinón a les más precioses piedres del orbe pa describir los colores de les armes de los príncipes soberanu y noble de la tierra; y llevaron la so imaxinación entá más lloñe, atribuyendo a cada planeta, signu celestial [zodiacal], piedra preciosa, metal y color les virtúes que representen, según a los meses, díes, flores, elementos, estaciones del añu, complexones y númberos que por estos s'entendíen. Ensin suscribir a estos caprichos y fantasíes, nin col deséu de perpetuar estes llocures, sinón a cencielles al envís d'amosar l'entusiasmu estravagante con que la heráldica foi practicada delles vegaes, l'autor amestó un paradigma d'estos absurdos...»
2. Blasonado de les armes daes a Mödling bei Wien en 1458: Mit namen ain Schilt gleich getailt in fasse, des ober und maister tail von Rubin auch mit ainer fasse von Berlein, der under thail von grunt des Schilts von Schmaragaden, darinneain Pantel von Silber en Rampannt. «Esto ye, un escudu cortáu en partes iguales: la parte cimera y mayor de rubín, tamién con una faxa de perlla; la parte inferior del campu del escudu d'esmeralda, y nél una pantera de plata, rampante.»
3. Los tratadistas heráldicos de sieglos pasaos sosteníen que los blasones aniciárense nel antiguu Exiptu, na antigüedá clásica o inclusive en socesos rellataos nel Antiguu Testamentu (ver García Caraffa, op. cit., p. 6). Pa Piferrer, los nomes citaos corresponderíen a les dómines anterior y posterior a la destrucción de Troya.

Referencies

1. Gallego, Rosa; Sanz, Juan Carlos (2001). Diccionariu Akal del color. Akal. ISBN 978-84-460-1083-8.
2. Maerz and Paul 1930. A Dictionary of Color
3. «azure», Online Etymology Dictionary, Douglas Harper, 2001–2012, consultáu'l 18 de xineru de 2013.
4. Pastoureau, Michel (2008). Black: The History of a Color (n'inglés). Princeton; Oxford: Princeton University Press, páx. 72. ISBN 978-0-691-13930-2.
5. Ainsworth, Peter (Xineru de 1999). «Heralds, Heraldry and the Colour Blue in the Chronicles of Jean Froissart» (n'inglés). The Medieval Chronicle: Proceedings of the 1st International Conference on the Medieval Chronicle. Costerus New Series 120 (Rodopi):  p. 47. ISBN 9042005769. https://books.google.es/books?id=z5YXGKO-NOYC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA47#v=onepage&q&f=false. Consultáu'l 24 de marzu de 2013. 
6. Von Volborth, Carl A. (1991). The Art of Heraldry (n'inglés). Londres: Tiger Books International, páx. 21. ISBN 1-85501-154-9.
7. Piferrer, Francisco (1858). Tratáu d'heráldica y blasón. Madrid: Imprenta de Ramón Campuzano.
8. Pastoureau, Michel (2006). Una historia simbólica de la Edá Media occidental. Buenos Aires: Katz, páx. 242. ISBN 987-1263-25-3.
9. Bedingfeld, Henry; Gwynn–Jones, Peter (1993). Heraldry (n'inglés). Secaucus: Chartwell Books, páx. 14. ISBN 1-55521-932-2.
10. Von Volborth, Carl A. (1991). The Art of Heraldry (n'inglés). Londres: Tiger Books International, páx. 21–23. ISBN 1-85501-154-9.
11. Levin, Craig. «Precious Peers and Planetary Princes» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 14 de marzu de 2012. Consultáu'l 31 d'avientu de 2012.
12. Berry, William (c. 1828). Encyclopædia Heraldica, Vol. 1 (n'inglés). Londres: Sherwood, Gilbert and Piper.
13. Jean Courtois (Sicille), Heraldu d'Alfonsu V, Rei d'Aragón (1809 [reedición anotada d'un tratáu de 1414]). Hippolyte Cocheris: -y blason des couleurs n'armes, livrées et devises (en francés). París: Auguste Aubry.
14. García Caraffa, Alberto y Arturo (1919). Enciclopedia heráldica y xenealóxica hispanu–americana, Tomu Primeru. Madrid: Imprenta d'Antonio Marzo.
15. Fox–Davies, Arthur C. (1909). A Complete Guide to Heraldry (n'inglés). Londres, Edimburgo: T.C. & Y.C. Jack, páx. 77. Consultáu'l 18 de xineru de 2013.
16. De Bara, Jérôme (1579). -y blason des armoiries (en francés). Lyon: Imprenta de Claude Rauot.
17. López de Haro, Alonso (1622). Nobiliariu xenealóxicu de los reis y títulos d'España. Llibru I. Madrid: Imprenta de Luis Sánchez, páx. 5.
18. azure Merriam-Webster Dictionary, Encyclopædia Britannica Company
19. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes CS
20. Light Azure Dunn-Edwards Light Azure - 748 y California Paints DE 5842 - Light Azure
21. Cian sustractivo en: Gallego, Rosa; Sanz, Juan Carlos (2005). Guía de coloraciones. Madrid: H. Blume
22. Colors; (for) Ready-Mixed Paints Kelly & Judd 1976, NBS/ISCC F (AN 609, USA 308)
23. Maerz and Paul 1930. A Dictionary of Color. Color sample L12, Plate 33, Page 89
24. Gallego, Rosa; Sanz, Juan Carlos (2005). Guía de coloraciones. Madrid: H. Blume
25. Azure HTLM Colo(o)r Charts o azul Crayola
26. Azure Blue Student Oil Paint
27. Azul azur

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Azur.