Benizalón
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
 Benizalón | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Andalucía | ||||
| Provincia |  provincia d'Almería | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Benizalón (es)  | Emilio Cid Alonso | ||||
| Nome oficial | Benizalón (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
04276 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 37°12′44″N 2°14′31″W / 37.2121°N 2.2419°O | ||||
  Benizalón Benizalón (España)  | |||||
| Superficie | 32 km² | ||||
| Altitú | 936 m | ||||
| Llenda con | Benitagla, Cóbdar, Uleila del Campo, Tahal y Alcudia de Monteagud | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
254 hab. (2023) - 135 homes (2019) - 119 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia d'Almería | ||||
| Densidá | 7,94 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| benizalon.es | |||||
 | |||||
Benizalón ye un conceyu español de la provincia d'Almería, Andalucía. Nel añu 2017 cuntaba con 263 habitantes. La so estensión superficial ye de 32 km² y tien una densidá de 9,6 hab/km². Los sos coordenaes xeográfiques son 37º 12' N, 2º 14' O. Asítiase a una altitú de 936 metros y a 60 quilómetros de la capital de provincia, Almería. Forma tamién parte de la villa, la pedanía de La Font de la Figuera.
Demografía
[editar | editar la fonte]Númberu d'habitantes nos últimos diez años.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 328 | 324 | 324 | 304 | 291 | 309 | 305 | 302 | 308 | 328 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Xeografía
[editar | editar la fonte]Asitiáu na Sierra de los Filabres, nun falsu valle curiáu pelos montes Picachón, Monteagud y Magregorio. Dende esti postreru podemos contemplar les Sierres de Gádor, Almagrera, Segura y Los Vélez.
El términu municipal de Benizalón toma tamién pedaníes como les de Los Medinas, Rambla de los Payares, Balsa del Monxu, Los Cristos, El Güertu de la Virxe, Cuetu de Camarilla, Fonte de la Figal, Los Dos Puertes, La Parrica y Rambla de Marín.
Historia
[editar | editar la fonte]Los primeros datos fidedignos d'ocupación na zona daten de la dómina morisca. Tres la espulsión de los moriscos del Reinu de Granada, nel sieglu XVI, la llocalidá pasó a pertenecer al Estáu de Tahalá, posesión xurisdiccional de don Enrique Enríquez de Guzmán. Darréu pasó a manes del señoríu del Marqués de Águilafuente. La fuerte emigración de los años sesenta fixos un dañu irreversible a la so demografía, siendo la so población actual bien amenorgada y mayoritariamente avieyada.
Economía y recursos
[editar | editar la fonte]Tradicionalmente, y entá anguaño, la economía del llugar básase fundamentalmente nel cultivu del almendro, la olivar, la vide y les güertes pa usu propiu de los habitantes. Tocantes a la ganadería, entá se críen cabres, gracies a les escelentes camperes de la zona, pal llogru de lleche y carne, y caltiénse la tradición de realizar matances de gochu pel iviernu pa llograr les viandes que van durar pa tola estación. Tamién esisten setos pa la ellaboración de miel.
La cerámica y la ebanistería fueron popularmente los dos fontes que tuvo l'artesanía de la zona. El fin principal ye la decoración rústica y la fabricación - restauración de muebles. Los llabores n'espartu y en madera son les más típiques nel pueblu.
El turismu tradicional prevese como'l motor del futuru económicu, non yá de la llocalidá, sinón más bien de tola zona interior de la provincia almeriense. Una bona infraestructura turística y un bon usu de los recursos, tanto históricos como naturales, van poder sobrevalorar una contorna con calidá mediu-ambiental, tranquilidá y guapura paisaxística.
Patrimoniu artísticu y monumental
[editar | editar la fonte]Bienes inmuebles protexíos
[editar | editar la fonte]Ilesia de la Virxe de les Congoxes
[editar | editar la fonte]
La ilesia de la Virxe de Les Congoxes, llevantada sobre l'antigua mezquita (al igual que la so torre sobre'l minarete), data del sieglu XVI, y ye planta de cruz griega, cubierta la nave por un formosu artesonado mudéxar. Impresiona tamién el coru, creáu con gran orixinalidá. Exteriormente ye bien senciella; la torre data de 1886 según una llábana depositada a los pies. L'interior distribuyir n'altar mayor (dedicáu a la Virxe de Les Congoxes) y nos dos capiyes llaterales (una n'honor a Jesús Nazarenu y otra a la Virxe de la Soledá). En 1570 el beneficiáu ye Juan de Solís. El templu caltién imáxenes d'esquisitu valor, siendo la más antigua la del Santu Cristu, bien venerada ente los vecinos, amás de la Virxe de les Congoxes, patrona de la llocalidá, a Jesús Nazarenu y a la Virxe de la Soledá.
Plaza de la Constitución
[editar | editar la fonte]La Plaza de la Constitución foi siempres llugar d'alcuentru pa la realización del xuegu de pelota. Nella podemos entá acolumbrar la placa que-y da nome dende 1881. Nesti llugar asitióse l'antigua escuela, actual centru social pa la tercer edá, y anguaño llevanten cases alliniaes en redol a la plaza xunto al restorán del pueblu.
Despobláu de Benimina
[editar | editar la fonte]Ente les paraxes d'El Almendral, Yera Alta y La Galera ta'l Despobláu de Benimina (Belemina), antiguu acuartelamiento con casa señorial y trenta viviendes más, trés tiendas, y un campusantu próximu. Apenes se caltienen restos de los murios de la fortaleza. Considérase como l'asentamientu orixinal de los primeros pobladores de Benizalón. El camín que xune Benizalón y la ermita de Monteagud ye pol que meyor se puede dir ver los restos. Pertecene a la dómina na que la zona yera señoríu de los Enríquez. Deber d'utilizar como llugar d'acuartelamiento pa la zona entendida ente Alcudia de Monteagud y Uleila del Campo.
Otros restos arqueolóxicos
[editar | editar la fonte]Afondando entá más nel valle, caltiénense restos d'una fortaleza árabe, de la qu'apenes caltenemos los murios esteriores realizaos en piedra de la zona.
Ermita de La nuesa Señora de Monteagud
[editar | editar la fonte]El cuetu de Monteagud ye unu de los llugares más singulares y significativos de tola provincia y más visitaos en Benizalón; n'el so cume atopa la ermita de la «Milagrosa Imaxe de La nuesa Señora de Monteagud (Virxe de la Cabeza), apaecía, según la lleenda, sobre una encina nel cuetu del mesmu nome, onde se venera». Ocupa la cortil d'una rábita musulmana que llamaben Montahur y ye centru de pelegrinación provincial.
Arquiteutura tradicional
[editar | editar la fonte]Tocantes a l'arquiteutura tradicional, la población distribúi les viviendes, de dos plantes la mayoría, peles fasteres qu'igüen el valle onde s'asitia la villa, la mayoría blanquiaes con grandes puertes y minúscules ventanes, tradición caltenida a lo llargo del tiempu como midida de caltener el fríu pel branu y el calor pel iviernu. Les chimenees entá caltienen la típica chimenea de planta cuadrada. Tou ello da llugar a la creación de cais amoriscadas afeches al terrén, resultando cuestes trabancoses, estreches y empinaes. Resulta pos un pueblu típicamente árabe. Empedradas, estreches, llimpies y cuidaes cais ente fachaes de cal blanco que recuerden momentos d'una historia preñada de creación y poesía, como la Teyera, La Fonte, La Estación, Oficiales, Castillico, Les Pequeñicas, La Carrera, Les Peñicas o'l Toril. Entá se respeta la manera de distribuyir les habitaciones na vivienda: na planta baxa, la vivienda puramente dicha; na planta cimera, les cámares, habitaciones destinaes al ensugáu de los alimentos llograos mientres la matanza. Les corrolades se situán na parte más baxa de la vivienda o n'edificiu estreme al pie d'almacenes o locales.
Gastronomía
[editar | editar la fonte]La gastronomía de Benizalón ye digna de mentar; amás de quesos y l'aceite de la tierra, nun podemos dexar de nomar los embutíos de la matanza, los ayos y les especies. Los turrones, realizaos con miel y almendra de la mesma llocalidá, y les mermelaes son dignes de sonadía.
Platos calientes: migues, pucheru, caldu de güevos, gurullos (pasta de farina, agua y aceite que s'espeñica formando granos), acelgues esparragadas, remojón, pelotes, choto a la pastoril, trigu guisáu, fritada de sangre y hornazo. Dulces: roscos d'aguardiente, roscos de naranxa, almendrados y sollutos.
Tocantes a nomes, usté puede probar dende les típiques farrapes, a les farrapes tortas, la zaramandoña hasta los roscos y les yemes pa Selmana Santa y Navidá. Como bebida, tien de conocer la Mistela, una bébora llograda del primer vinu más anís y otros ingredientes de la contorna.
Fiestes
[editar | editar la fonte]Añalmente l'últimu domingu d'abril, el pueblu de Benizalón realiza la romería de la patrona de los dieciséis pueblos que conformen la Sierra de Los Filabres, la Virxe de la Cabeza o la Virxe de Monteagud. Con cantares y vives, los habitantes de Benizalón y de los demás pueblos de la contorna treslladen a la Virxe hasta la Ilesia de Les Congoxes del pueblu, onde se va quedar hasta l'últimu domingu de xunu pa recibir cultu por tolos que lo deseyen.
Les Fogueres de San Antón (16 de xineru) tamién son bien populares nel pueblu, xunto coles de San Juan (solsticiu de branu), nes que se quemar lleña y los enseres que yá non se deseyen: dar abandonu a lo vieyo pa dar entrada a lo nuevo.
Nel segundu fin de selmana d'agostu, celébrase "El día de Les Moces", una fin de selmana en el que les muyeres tomen les riendes del pueblu y son elles les que manden. Estes fiestes tán dedicaes a la patrona de la llocalidá, la Virxe de Les Congoxes. Realícense xuegos, verbenes, conciertos y concursos de gastronomía pa los habitantes y visitantes, amás d'una gran paellada pa los asistentes.
L'ocho de setiembre, realízase una pelegrinación escontra la ermita de la Virxe de la Cabeza nel Cuetu de Monteagud, onde unes continues ides y veníes de pelegrinos dexen ensin fuelgu a una sele ermita que ye mientres el restu del añu.
En Navidá tamién ye típicu realizar la comida del día 25 de mancomún col restu del pueblu y el Día de Reyes realizar una visita d'éstos a tolos habitantes. "La Danza de los Pastores" Autu Sacramental de la Nacencia de Jesús realizáu polos habitantes de Benizalón; davezu realízase nuna zona a la que puedan allegar un gran númberu de visitantes.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Benizalón - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía
- Benizalón - Diputación Provincial d'Almería
- Benizalón - Fotografíes ya información.
- Ellaboración de turrones en Benizalón. Atles del Patrimoniu Inmaterial d'Andalucía. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu
