Bermillo de Sayago

Bermillo de Sayago
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Zamora
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Bermillo de Sayago ^(es)	Raúl Rodríguez Barrero
Nome oficial	Bermillo de Sayago (es)[1]
Códigu postal	49200
Xeografía
Coordenaes	41°21′57″N 6°06′43″W / 41.36583°N 6.11189°O / 41.36583; -6.11189
Bermillo de Sayago Bermillo de Sayago (España)
Superficie	189.55 km²
Altitú	793 m[2]
Llenda con	Muga de Sayago, Fariza, Luelmo, Moral de Sayago, Pereruela, Fresnu de Sayago, Almeida de Sayago, Carbellino, Roelos y Villar del Buey
Demografía
Población	1026 hab. (2024) - 540 homes (2019) - 475 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Zamora
Densidá	5,41 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
aytobermillodesayago.es

Bermillo de Sayago ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora y de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón. Nel conceyu habiten 1026 persones (2024)^[3][4], ente que la llocalidá col mesmu nome tien una población de 487 habitantes.

Ocupa'l centru xeográficu de la contorna de Sayago, siendo amás el so centru neurálxicu de comunicaciones per carretera. Hasta va unos años y dende 1834, foi la cabeza del partíu xudicial de Sayago.^[5]

Toponimia y xentiliciu

Sobre l'orixe del nome esisten opiniones diverses, teniendo antigua tradición la que lo venceya al llatín VERMĬCŬLUS: viérbene de la púrpura. Esti viérbene al paecer bien abondosu en dalguna dómina del pasáu, pero non constatable na contorna, yera usáu polos romanos como elementu pa estrayer y ellaborar el tinte de color púrpura col que tiñíen les sos túniques.

Menéndez Pidal suxirió un étimu llatín VERMĬCŬLUS ‘bermeyu’, esto ye, del color del viérbene” tintóreo (diminutivu de VĔRMIS); darréu foi abrazada esta propuesta nun documentáu estudiu publicáu por Brenga y Brenga,^[6] pero tal filiación ye dudosa dende'l puntu de vista semánticu y cuandoquier incierta dende'l documental. Nesti últimu estudiu, monográficamente dedicáu a Bermillo de Sayago, señálase la esistencia nel mesmu términu de la paraxa de Valdebermillos, interpretáu polos autores como ‘valle de los guxanucos acolorataos’. Sicasí, esisten series oxeciones a la derivación dende VERMĬCŬLUS (o dende la variante propuesta por Brenga y Brenga, que nun ta atestiguada, *VERMĔCŬLUS) hasta Bermillo: per un sitiu, de índole fonética, yá que la socesión -MĬ- > -mie- > -el mio- nun se produz con vocal curtiu, y la evolución dende *VERMĔCŬLUS tien en contra l'ausencia d'atestiguaciones del étimu. Ye más, el términu ta yá petrificado na acepción cromática dende bien tempranu (San Isidoro; y consta el so usu tamién en llatín tardíu) y nun se rexistró nenguna forma derivada en romance peninsular que'l so valor seya ‘grana, agalla, viérbene colorante’. Con éses l'acepción defendida por Brenga y Brenga, ‘guxanucu’, ye pocu plausible, yá que toles menciones medievales son inequívocamente cromátiques. Per otru llau, dende'l puntu de vista ecolóxicu, la especie productora del quermes, Quercus coccifera, de calter decididamente termófilo, ye ayena a la flora zamorana. Nin siquier rexístrase la so presencia aisllada nuna islla térmica como los Arribes del Duero.^[7]

Tocantes a la documentación, cronológicamente ordenada por Brenga y Brenga^[6] nel so estudiu sobre'l topn. sayagués, ésta paez alloñar del étimu propuestu tantu más cuanto más se recula nel tiempu: Melmelo (1183), Mermiello (1256), Mermyllo (s. XV-XVI), Mermillo (s. XVI-XVII), Vermillo (s. XVIII) y Bermillo a partir del XVIII. Por ello Riesco Chueca^[7] propón una base etimolóxica distinta que tien l'aval de correspondencies en Portugal y que s'afai meyor a la secuencia documental y a les circunstancies fitológicas de Sayago y d'Aliste. La etimoloxía propuesta ye'l lat. MELĬMĒLLUM ‘marmiellu’, orixinariamente MELĬMĒLUM.^[8] La tardida disimilación ente llabiales m-m > b-m, que solo asocede a partir del s. XVIII, respuende por esti orixe. Les formes patrimoniales en gallegu y portugués, marmelo, y n'asturianu, marmiellu y similares,^[9] son del mesmu orixe. Compárese'l pueblu de Marmelos, nel conceyu de Mirandela (Portugal).

El xentiliciu d'esta llocalidá sayaguesa ye bermillense.

Situación

Bermillo de Sayago asítiase nel suroeste de la provincia de Zamora, a 34 km de la ciudá de Zamora —la capital provincial—, 18 km de la frontera con Portugal y 18 km de la provincia de Salamanca.

Bermillo ye'l nucleu urbanu principal del conceyu. Al pie de esta llocalidá, ya integraes nel so conceyu, atópense les llocalidaes de Fadón, Fresnadillo, Gáname, Piñuel, Torrefrades, Villamor de Cadozos y Villamor de la Ladre. El conceyu atiesta colos términos municipales de Muga de Sayago, Luelmo, Moral de Sayago, Villar del Buey, Pereruela, Salce, Almeida de Sayago y Fresnu de Sayago.

Bermillo na provincia de Zamora.

Noroeste: Muga de Sayago	Norte: Luelmo	Nordeste: Moral de Sayago
Oeste: Villar del Buey		Este: Pereruela
Suroeste Salce	Sur: Almeida de Sayago	Sureste: Fresnu de Sayago

Historia

Detalle del mapa Spain & Portugal, realizáu en 1864 por Keith Johnston, nel que puede reparase Bermillo de Sayago

Ver tamién: Historia de la provincia de Zamora

L'actual pueblu de Bermillo ta asitiáu ente dos los despoblaos d'El Villar y Santiago, siendo posible que'l so actual allugamientu formara parte de dalguna de los dos citaes poblaciones. Esiste abondosa documentación recoyida por espertos que rellaciona les deveses y poblaciones colindantes cola apaición y constitución al traviés del tiempu de lo que ye güei Bermillo de Sayago.

Na Edá Media, Bermillo quedó integráu nel Reinu de Lleón, dómina en que sería repobláu polos sos monarques nel contestu de les repoblaciones llevaes a cabu en Sayago.^[10] Asina, los primeros documentos escritos que menten la esistencia de Bermillo, daten del sieglu XII. Asina, foi documentáu como Melmelo en 1183, Mermiello en 1256, Mermyllo ente los sieglos XV y XVI, Mermillo nos sieglos XVI y XVII, Vermillo nel sieglu XVIII y Bermillo a partir del XVIII.

Yá nel sieglu XIV, nel añu 1313, Bermillo, como cabeza de Sayago, foi una de les villes que formó la Hermandá de conceyos del Reinu de Lleón.^[11][12]

Darréu, na Edá Moderna, Bermillo tuvo integráu nel partíu de Sayago de la provincia de Zamora, del que yera cabecera, tal que reflexaba en 1773 Tomás López en Mapa de la Provincia de Zamora.

Asina, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, la llocalidá caltener na provincia zamorana, dientro de la Rexón Lleonesa,^[13] encabezando dende 1834 el partíu xudicial de Bermillo de Sayago,^[14] fechu que s'enllargó hasta 1983, cuando foi suprimíu'l mesmu ya integráu nel Partíu Xudicial de Zamora.^[15]

Economía

Anque Bermillo tien una gran estensión de terrén la so xente desenvolvió principalmente la ganadería y menos la producción de ceberes una y bones una bona parte del términu ta formáu de terrenes y valles bien apoderaos pa camperes de ganáu vacuno y lanar.

Nel primer cuartu del sieglu XX Bermillo tresformó munchos de los edificios del pueblu pa convertilos en comercios y delles pequeñes industries. Afaciéndolos a les necesidaes comerciales de la dómina. Sicasí, col despoblamientu producíu pola emigración, munchos d'esos comercios viéronse obligaos a camudar les sos actividaes o a cerrar. Na actualidá esisten industries dedicaes a trabayar el granitu tan abondosu en Sayago, el fierro, ellaboración de pan, mataderos y chacinerías según un bon númberu de comercios, chigres y restoranes. Tán empecipiándose grandes y esperanzadores proyeutos pa tratar de convertir de nuevu a esti pueblu nun centru comarcal de referencia industrial y comercial.

El 20 de mayu de 2009 inauguróse'l polígonu industrial El Gengajal,^[16] onde s'asientan les mayores esperances pa terminar cola cayida de la población na zona.

Anguaño tien la mayor concentración de servicios de la contorna como Rexistros de propiedá, Parque de Bomberos, Notaría, Guardia Civil y otros organismos de xestión y sofitu a les necesidaes de la contorna como l'agua y la so distribución, centros pa desarrollu turísticu y xestión d'ayudes comuñales. L'anováu centru de Salú foi inauguráu'l 8 de xunetu de 2008.^[17]

Acaldía 20 de mes celebra una feria a la qu'asisten xentes de tola contorna y na que va unos años podíen vese auténtiques maravíes de ganáu sobremanera vaques de la raza autóctona sayaguesa, oveyes y animales de trabayu espectaculares y perbién alimentaos. Esta feria ta dedicada agora al comerciu de pequeños artículos y elementos diversos siendo amás un día aparente pal alcuentru siempres prestosu de les xentes de la contorna.

Demografía

Tanto'l conceyu como'l nucleu de población de Bermillo de Sayago vinieron esperimentando descensos de población nos últimos años.

Evolución histórica de la demografía de Bermillo de Sayago (conceyu) ente 1850 y 2017[18]
Fonte:Institutu Nacional d'Estadística
Nota: Ente'l Censu de 1970 y l'anterior, crez el términu del conceyu porque incorpora a Torrefrades (1965), Fadón y Piñuel (1966).
Ente'l Censu de 1981 y l'anterior, crez el términu del conceyu porque incorpora a Gáname, Villamor de Cadozos, Villamor de la Ladre (1971) y Abelón (1973)
Gráfica ellaborada por: Wikipedia

Alcaldía

Alcaldes dende les eleiciones de 1979

Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	Francisco Felipe Ramos (Hasta avientu de 1980), José Vicente Lucas (Hasta xunetu de 1981), Agustín Carrascal Fraile	UCD
1983-1987	n/d	AP/PDP/UL
1987-1991	Norberto Núñez Toribio	PSOE
1991-1995	Norberto Núñez Toribio	PSOE
1995-1999	Carmen Laguno Álvarez	PP
1999-2003	Norberto Núñez Toribio	PSOE
2003-2007	Norberto Núñez Toribio	PSOE
2007-2011	Norberto Núñez Toribio	PP
2011-2015	Raúl Rodríguez Barrero	PP
2015-2019	Raúl Rodríguez Barrero	PP
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

Llugares d'interés

Torre y portada de la Ilesia parroquial de Bermillo de Sayago

La ilesia parroquial de Bermillo, so la advocación de Nuesa Señora de l'Asunción, foi construyida ente los trés últimes décades del sieglu XVI, anque con posterioridá tuvo dellos cambeos ya intervenciones. La torre y el pórticu construyir nos años 1865 y 1896 respeutivamente.

Plaza principal col edificiu del Conceyu al fondu

La llocalidá cunta con una plaza principal de trazáu rectangular, escepcional na contorna de Sayago. Nesta plaza atopa'l so conceyu.

L'edificiu que foi xulgáu y cárcel foi construyíu según el proyeutu del arquiteutu Segundu Viloria Escarda en 1901. Anguaño alluga ente otros la biblioteca munincipal y un ampliu salón d'actos.

Caltener en bon estáu dos fuentes abovedaes na carretera de Villadepera-Ledesma, La Toza y Pozo Esteban, dambes construyíes escontra'l 1892.

Bermillo dispón de delles instalaciones deportives y d'ociu, como la piscina municipal, un polideportivu y un campu de fútbol, sede del equipu de fútbol «Club Deportivo Sayagués», que milita anguaño na Primer División Provincial d'Aficionaos de Zamora.

Pela rodiada de Bermillo hai una pista de autocross d'un llargor averáu de 1,3 km onde añalmente s'apuesta una de les pruebes pertenecientes al Campeonatu de Castiella y Lleón de Autocross».

Festividaes locales

• El primer sábadu de mayu la Romería de San Juan de los Güevos».
• La primer selmana d'agostu les fiestes de la llocalidá.

Intereses

En 1993 rodóse la película Sombras en una batalla dirixida por Mario Camus y cola participación de Carmen Maura. La película foi rodada principalmente nes llocalidaes de Bermillo y Gáname.^[19]

Na nueche del 9 de xineru de 2010 una furgoneta con esplosivos de la banda terrorista ETA foi interceptada cerca del centru de la llocalidá de Bermillo^[20][21] Los terroristes, que se dirixíen escontra Portugal, fueron detectaos nun control rutinariu de la Guardia Civil. Mientres los axentes inspeccionaben l'interior de la furgoneta robaron el coche patrulla. Fueron deteníos yá en territoriu portugués.

La llocalidá de Bermillo de Sayago va ser final de la décima etapa na Vuelta Ciclista a España en 2018^[22], siendo la primer vegada na historia qu'una etapa de la vuelta remata na contorna de Sayago^[23]

Ver tamién

• Fadón
• Fresnadillo
• Gáname
• Piñuel
• Torrefrades
• Villamor de Cadozos
• Villamor de la Ladre.
• Contornes de la provincia de Zamora
• Conceyos de la provincia de Zamora
• Cortina
• Duero
• Gastronomía de la provincia de Zamora
• Fala sayaguesa
• Llista de conceyos de Zamora
• Parque Natural d'Arribes del Duero
• Ponte de Requejo
• Provincia de Zamora
• Sayago

Referencies

1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
2. URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/bermillo-de-sayago-id49023.
3. Afirmao en: Padrón municipal de España de 2024. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2024.
4. oficina de rexistru
5. Sayago.com (ed.): «Bermillo de Sayago». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xineru de 2011. Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
6. BRENGA MATEOS, Asterio Miguel del, y BRENGA CARRETERA, Clara (1989) Bermillo de Sayago, s. XII-XIX: del sagum celtibéricu a la capa sayaguesa, Zamora.
7. Riesco Chueca, Pascual “Medio natural y poblamiento en la toponimia mayor de Zamora” Archiváu 2012-04-12 en Wayback Machine, Anuariu 2000, Institutu d'Estudios Zamoranos "Florián de Ocampo", Diputación de Zamora, p. 449-500
8. COROMINAS, Joan y PASCUAL, Antonio: Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico, Ed. Gredos, Madrid, 1980-1991. Seis volúmenes.
9. NEIRA, Jesús y PIÑEIRO, María del Rosario (1989) Diccionariu de los bables d'Asturies, Institutu d'Estudios Asturianos, Uviéu.
10. Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ 14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 127.
11. Salgado Fuentes, Carlos Javier (2016). Universidá de Salamanca: La evolución de la identidad regional en los territorios del antiguo Reino de León (Salamanca, Zamora y León) (en castellanu), páx. 59.
12. (1987) Universidad de Murcia: Homenaxe al profesor Juan Torres Fontes. II (en castellanu), páx. 1511.
13. «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
14. Subdivisión en partíos xudiciales de la nueva división territorial de la Península ya islles axacentes / aprobada por S. M. nel real decretu de 21 d'abril de 1834
15. Real Decretu 529/1983, de 9 de marzu, pol que se determinen los Partíos Xudiciales de cada provincia, a considerar a efeutos de les eleiciones de Diputaos provinciales.
16. «Sodeza va poner a la venta la próxima selmana les 16 primeres parceles del polígonu de Bermillo». Zamora: La Opinión de Zamora. Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
17. «El nuevu centru de salú de Bermillo va dar asistencia a más de 7.000 usuarios de la zona». Zamora: La Opinión de Zamora. Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
18. Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Población de conceyos españoles. Serie histórica. Bermillo de Sayago». Consultáu'l 9 d'abril de 2017.
19. Arenes, José. «Carmen Maura rueda, con Camus,<<Solombres nuna Batalla>>». Madrid: Diariu ABC. Consultáu'l 1 d'agostu de 2011.
20. «Intercepten una furgoneta con esplosivos d'ETA en Bermillo de Sayago». Zamora: La Opinión de Zamora. Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
21. «Boletín Informativa Canal 24 Hores». Zamora: RTVE. Consultáu'l 17 d'agostu de 2010.
22. «Etapa 10, Vuelta a España 2018». Consultáu'l 21 de xineru de 2018.
23. «vuelta-a-espana-2018/ Bermillo de Sayago va ser final d'etapa na Vuelta a España 2018». Consultáu'l 21 de xineru de 2018.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Bermillo de Sayago.

• Sitiu web oficial (en castellanu)

• Bermillo de Sayago n'OpenStreetMap.