Califatu omeya

	estáu desapaecíu
Alministración
Capital	Damascu (de 661 a 744); Harran (de 744 a 750)
Forma de gobiernu	monarquía
Llingües oficiales	árabe
Relixón oficial	islam
Xeografía
Superficie	11100000 km²
Demografía
Población	70 000 000 hab.
Densidá	6,31 hab/km²
Economía
Moneda	dinar omeya (es) , dirham omeya (es) y Umayyad fals (currency unit) (en)

El Califatu Omeya o Califatu de los Omeyes (en llingua árabe: بنو أمية banū umayya o الأمويون al-umawiyyūn; en persa: امویان omaviyân; en turcu: emevi) foi un llinaxe árabe qu'exerció'l poder de califa, primero n'Oriente, con capital en Damascu, y depués en al-Ándalus, con capital en Córdoba (España). El términu Omeya provién d'un antepasáu de la familia, Umayya. Puramente falando, la dinastía empieza con Mu‘awiya ibn Abi Sufián I, y termina con Marwán II, nel 750 d. C.

Introducción

El Califatu Omeya (árabe: الخلافة الأموية, tresllit. Al-Ḫilāfa al-ʾumawiyya) foi'l segundu de los cuatro principales califatos islámicos establecíos dempués de la muerte de Mahoma. El califatu centrar na dinastía Omeya (árabe: الأمويون, al-ʾUmawiyyūn y بنو أمية, Banū ʾUmayya, "Fíos de Umayya"). La familia omeya, dende'l miembru más antiguu, Ummayah Al-Akbar ibn 'Abd Shams Banu 'Abd Shams, nacíu en 533 d.C., llegara primero al poder sol tercer califa, Uzmán (Uthman ibn Affan) (r. 644–656), pero la dinastía omeya foi fundada por Mu‘awiya (Mu‘awiya ibn Abi Sufyan), antiguu gobernador de Siria con Uzmán, cola finalización de la primer Guerra Civil musulmana en 661 d.C./41 AH. Siria va siguir siendo la principal base del poder de los Omeyes y Damascu la so capital. Los Omeyes siguieron les conquistes musulmanes, incorporando'l Cáucasu, Transoxiana, Sind, el Magreb y la península ibérica (Al-Ándalus) nel mundu musulmán. Na so mayor estensión, el Califatu Omeya tenía unos 15 000 000 km², l'imperiu más grande que viera'l mundu hasta la fecha y el quintu más grande de los qu'esistieron.

Coles mesmes, los tributos omeyes y les práutiques alministratives fueron llargamente percibíes como absolutistes, opresivas ya inxustes. Xunto coles rivalidaes ente les tribus árabes, el so gobiernu viose afeutáu por disturbios nes provincies fora de Siria, especialmente mientres la Segunda Guerra Civil musulmana de 680–692 d.C. y la Rebelión Bereber de 740–743 d.C.. Mientres la segunda Guerra Civil, el lideralgu del clan omeya pasó de la caña sufyánida de la familia a la caña marwánida. Como les constantes campañes militares escosaron los recursos y la mano d'obra del estáu, los Omeyes, debilitaos pola Tercer Guerra Civil musulmana de 744–747 d.C., fueron finalmente derrocaos pola Revolución Abásida en 750 d.C./132 AH. Una caña de la familia fuxó al traviés del norte d'África escontra Al-Ándalus, onde fundaron el Califatu de Córdoba, que duró hasta 1031 antes de cayer pola Fitna d'Al-Ándalus.

Oríxenes y ascensu al califatu

Los Omeyes yeren un clan de la tribu quraysh, de La Meca, a la que pertenecía Mahoma. L'antepasáu que da nome a la familia, Umayya ibn Abd Shams, yera sobrín de Háshim, bisagüelu de Mahoma que da nome a los hashimíes o hachemíes.

El primer venceyu de los Omeyes col califatu produzse cuando un miembru del clan, Uthman ibn Affan, ricu comerciante de La Meca y maríu socesivu de dos fíos de Mahoma, ye escoyíu socesor del califa Omar a la muerte d'este nel añu 644, convirtiéndose d'esta miente nel terceru de los llamaos califes bien empuestos. La eleición de los califes entra en conflictu, cada vez que se produz, coles reivindicaciones del llamáu Partíu de Alí, qu'afirma que Ali ibn Abi Tálib, primu y xenru del profeta, ye quien tien d'ocupar el cargu por cuenta de la so estrecha proximidá con Mahoma. Uthman ye asesináu nel añu 656 y Alí ye escoyíu califa. Sicasí, esta eleición ye contestada por otru miembru del clan Omeya, Muawiya I, coles mesmes gobernador de Siria. Mu‘awiya acusa a Alí de complicidá nel asesinatu del so predecesor y llevántase n'armes contra él. Dambos exércitos enfrentar na batalla de Siffin, acontecimientu de gran importancia pos ye'l que marca l'orixe de los trés grandes divisiones doctrinales del islam. Alí ye derrotáu y retírase a la so plaza fuerte de Kufa (Iraq), ente que Mu‘awiya proclámase califa en Damascu, treslladando d'esta miente la capitalidad del Estáu islámicu dende Medina, nel Hiyaz (na actual Arabia Saudita), a la urbe siria.

El califatu de Damascu (661-750 aproximao)

Los omeyes taben estremaos en dos rames familiaresː los sufyánidas, descendientes d'Abu Sufyan ibn Harb que gobernaron ente 661 y 684, empezando por Muawiya ibn Abi Sufyan y terminando con Muawiya II, y los marwánidas de Marwan ibn al-Hakam y los sos descendientes, que gobernaron ente 684 y 750 con Marwan II.^[1]

Árbol xenealóxicu de la familia Omeya. N'azul figura'l califa Utman, unu de los 4 califes ortodoxos. En verde, los califes Omeyes de Damascu. En mariellu, los emires Omeyes de Córdoba. En naranxa, los califes Omeyes de Córdoba (nota: Abderramán III foi emir hasta l'añu 929, en que se proclamó califa). Inclúyese'l parentescu de los Omeyes col profeta Mahoma, señaláu en mayúscules.

El Califatu Omeya acaba col sistema d'eleición del califa por un conseyu de notables y da pasu a un sistema puramente hereditariu, convirtiéndose d'esta miente los Omeyes en dinastía, desque'l consideráu primer califa omeya, Muauiya escoyó al so socesor ente unu de los sos fíos, Yazid I.^[2]

Llista de califes omeyes

Utman (644-656), el terceru de los cuatro primeros califes, pertenecía a la familia omeya, anque nun se-y suel incluyir nesta llista sinón na de los Califes ortodoxos.

Mu‘awiyya I (661-680)
Yazid I (680-683)
Mu‘awiyya II (683-684)
Marwan I ibn al-Hakam (684-685)
Abd al-Malik (685-705)
Walid I (705-715)
Suleimán I (715-717)
Umar II ibn 'Abd al-'Aziz (717-720)
Yazid II (720-724)
Hisham ibn Abd al-Malik (724-743)
Walid II (743-744)
Yazid III (744)
Ibrahim ibn Al-Walid (744)
Marwan II al-Himar (744-750)

De cara al esterior, los Omeyes prosiguieron les conquistes de la dómina precedente. Ye mientres esti periodu cuando se dan les postreres grandes espansiones del Imperiu islámicu: pel oeste conquístase'l Magreb (fundándose la ciudá de Kairuán) y la península ibérica; pel este acabar de someter Irán y fáense incursiones más allá de les sos llendes, escontra Afganistán y China, onde ye detenida la conquista.

Nun planu de política interior, los Omeyes tienen munchos enemigos. Los alíes o partidarios d'Alí, según la caña de los jariyíes, biforcada de los alíes en Siffin, siguen bien activos en dellos llugares y especialmente n'Iraq: Basora ye un focu de disidencia jariyí, empeñada en combatir a los que llamen califes illexítimos, ente que Kufa sigui siendo bastión de los alíes (más tarde llamaos xiinos). Mu‘awiya llogra apangar la situación llegando a un alcuerdu de paz con Hasan, fíu mayor y socesor d'Alí, quien morriera nel añu 661, evitando asina una nueva guerra civil. La muerte de Mu‘awiya marca l'entamu d'un nuevu conflictu, pos s'abrir otra vegada la cuestión socesoria. Anque nomara herederu al so fíu Yazid, esta tresmisión familiar del cargu ye contestada y munchos vuelven los sos güeyos escontra Husayn, fíu menor de Alí. Husayn y el pequeñu exércitu que lu acompañaba ye masacrado poles tropes del nuevu califa na batalla de Kerbala (680), cuando se dirixía a Kufa a ponese a la cabeza d'una rebelión. La muerte de Husayn, personaxe respetáu por tolos musulmanes, causa gran conmoción y añade material a les acusaciones de impiedad y falta d'escupulicios que dende'l principiu remanar contra los Omeyes. Cola muerte de Husayn queda establecida definitivamente la llinia socesoria, que va ser reconocida pola mayoría de los musulmanes. Alíes y jariyíes van siguir sicasí'l so llabor d'oposición y a la llarga van contribuyir a la cayida de los Omeyes.

En términos xenerales, podría dicise que los Omeyes entamaron la xera d'entamar alministrativamente un territoriu considerablemente mayor que'l que controlaron los sos predecesores, y con una población mayoritariamente non árabe, formada por non musulmanes o por persones acabante convertir al islam, carauterístiques que nun va tener cuando pase a manes de los sos socesores abasíes un sieglu más tarde. Los califes Omeyes tuvieron enclín a actuar más como reis, esto ye, a esmolecese de l'alministración, que como líderes relixosos. La conversión al islam nun foi aguiyada, pos podía suponer una mengua nos ingresos del Estáu debíu al mayor volume d'impuestos pagu polos cristianos y xudíos, ya inclusive se llegó a prohibir en delles ocasiones. D'ende l'acusación de ser malos musulmanes que los sos enemigos llanzaron contra ellos. A pesar de los munchos problemes plantegaos pola complexidá social del territoriu que gobernaben y de la oposición incesante de alíes y jariyíes, mientres la dómina omeya nun se rexistraron nin grandes problemes nacionales (esto ye, ente les distintes etnies del imperiu, y especialmente ente los árabes y les demás) nin tampoco choques ente comunidaes relixoses nin ente los non musulmanes y el poder central.

Hacia l'añu 740 el Califatu Omeya topábase debilitáu debíu, per un sitiu, a les lluches intestinas nel senu de la mesma familia Omeya. Por otru, a la presión constante de jariyíes y alíes. Fueron estos postreros quien empecipiaron una revuelta n'Irán que pretendía restituyir el poder califal al clan de los hashimíes (al que pertenecieren Mahoma y Alí). A la cabeza de la revuelta, nel últimu momentu y ensin que los historiadores consiguieren esplicar bien cómo, púnxose Abu l-Abbas (tamién conocíu como As-Saffah), xefe de los abasíes, una caña secundaria de los hashimíes. El so exércitu d'estandartes negros (los de los omeyes yeren blancos) entró en Kufa , un importante centru musulmán nel sur d'Iraq, nel añu 749 y declaróse califa. La so primer prioridá yera esaniciar al so rival omeya, el califa Marwan II. Esti postreru foi ganáu en febreru de 750 na batalla del Gran Zab, nel ríu Zab, al norte de Bagdag, terminando claramente'l gran Califatu omeya, que gobernara dende 661 DC.

El califa omeya, Marwan II, fuxó a Exiptu y Abu l-Abbas convertir en califa, inaugurando asina'l califatu abasí. Tolos omeyes fueron asesinaos; inclusive se sacó a los muertos omeyes de les sos tumbes, pa borrar d'esta miente los rastros de la familia. Namái unu llogró escapar a la matanza, y col tiempu va remanecer nel otru estremu del mundu islámicu, n'Al-Ándalus.

Al-Ándalus

L'emiratu independiente de Córdoba (756-929)

L'únicu sobreviviente de los Omeyes, Abd al-Rahman, se exilia al Magreb, zona daquella abellugu de toles disidencies por cuenta del so alloñamientu de les capitales califales. Güéspede de tribus bereberes xunto a un puñáu d'aliaos, Abd al-Rahman axencia sofitos ente les tropes siries d'Al-Ándalus, hasta qu'en setiembre del añu 755 desembarca en Almuñécar.

Col sofitu del yund o exércitu siriu d'Al-Andalus, vence al gobiernu de los abbasíes na batalla d'Al-Musara (756) y ye nomáu emir polos sos partidarios. Abd al-Rahman, llamáu Al-Muhāyir («l'emigrante»), va gobernar a la defensiva, esto ye, pendiente de les combalechadures de los partidarios de los abbasíes y otros grupos, particularmente los bereberes y los yemenínes, que se van remontar delles vegaes ente los años 766 y 776. Abd al-Rahman sofitar nel exércitu, que ye aumentáu n'efectivos, y noma pa los cargos de l'alministración a persones del so enfotu. Arródiase tamién d'una guardia personal.

Al-Ándalus faise asina políticamente independiente, anque Abd al-Rahman va evitar faer esplícitu la so non reconocencia del califa de Bagdag pa caltener l'apariencia d'unidá na umma o comunidá de musulmanes. A la so muerte, Al-Ándalus ye un Estáu totalmente estructurado. Asocederán-y otros cuatro emires primero que'l país independícese tamién nel planu relixosu, dando llugar al califatu de Córdoba.

El califatu de Córdoba (929-1031)

Va Ser l'emir Abd al-Rahman III, an-Nāsir, quien consume la rotura con oriente proclamándose califa nel añu 929, yá que de toes formes la umma había quedáu biforcada pola creación, en Tunicia, del califatu xiín de los fatimíes. Proclamóse califa basándose en distintos argumentos que dieron solidez a la so decisión. Per un sitiu la familia yera procedente de la tribu Quraysh, a la que pertenecía Mahoma y frenara los intentos de los cristianos del norte de reconquistar al Ándalus. Con ello, los Omeyes consoliden la so posición de poder y coles mesmes consoliden la posición del país nel esterior.

Tres la ocupación de Melilla en 927, a mediaos del sieglu X, los Omeyes controlaben el triángulu formáu por Arxelia, Siyilmasa y l'océanu Atlánticu. El poder del califatu estendíase, coles mesmes, escontra'l norte y nel 950 el Sacru Imperiu Romanu Xermánicu intercambiaba embaxadores con Córdoba. Nel norte de la península ibérica los pequeños reinos cristianos pasen a pagar tributu al Califatu, soportando toa clase d'imposiciones en cuenta de la paz.

Esta ye la etapa política de mayor rellumanza, na península ibérica, de la presencia islámica, anque la mesma va durar pocu tiempu yá que, na práutica, el so apoxéu acaba nel 1010. Oficialmente, el califatu siguió esistiendo hasta'l 1031, añu nel que foi abolíu de resultes de la fitna (guerra civil) provocada pola posesión del tronu ente los partidarios del últimu califa llexítimu, Hisham II y los socesores del so primer ministru o hayib, Almanzor. El final del califatu dio pasu a la fragmentación d'Al-Andalus en diversos reinos conocíos como reinos de Taifas, y que foi causa del so cayente favoreciendo la espansión de los territorios cristianos a les sos espenses.

Sobrevivencia de los Omeyes

Tres la desintegración del califatu de Córdoba, el llinaxe de los Omeyes esléese amodo na población d'Al-Andalus.

A finales del sieglu XVI, el moriscu granadín Fernando de Córdoba y Válor, descendiente de los Omeyes, va ser escoyíu rei de los moriscos mientres la llamada guerra de les Alpujarras, camudando'l so nome cristianu pol árabe Muhammad Ibn Umayya, que va pasar a les cróniques como Abén Humeya. Muertu este por traición, asocedió-y el so primu Abén Aboo quien foi ganáu por D. Juan d'Austria. Una vegada derrotaos instalar na rexón valenciana onde entá se-yos dexaba prauticar l'islam, prueba d'esto ye que la espulsión que tuvo llugar en 1609 foi materializada pola salida del puertu d'Alicante de más d'un millón de persones. Ye bien probable que dalgunos Omeyes de la llinia de Muhammad ibn Umayya esistan entá n'España baxu apellíos acastellanaos como Omeya, Benjumea o Alomía.

Dellos xenealoxistes y arabistes piensen que l'apellíu castellanu Benjumea y les sos variantes (Benhumea, Benjumea, Benhumeda, Benumeya, Alomía, etc.) procede del árabe Ibn Umayya y por tanto los sos portadores podríen ser descendientes de los Omeyes. Sicasí, por cuenta de la obligación de cristianizarse de los moriscos que quedaron n'España a partir de la espulsión de 1609, podríamos contemplar delles posibilidaes en delles variantes cristianizadas del apellíu Omeya. Calteniendo intacta'l raigañu triconsonántica árabe ' m y, resalvando la primera ' que nun tien equivalente en castellán o catalán podríamos asistir a variantes consonántiques como "m-y" "m-ll" o "m-y-r" "m-ll-r" o delles otres.^{[ensin referencies]}

L'estandarte Omeya yera'l blancu.

Ver tamién

Referencies

↑ Umayyad dynasty. Encyclopaedia Britannica.
↑ (2013) La espansión del islam otros =. Historia National Geographic, páx. 42. ISBN 978-84-473-7612-4.

Enllaces esternos

Mosaicu de la dómina omeya. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Happy Books (ed.): «Timeline of Muslim Rulers (Khulafaa')» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-29. Consultáu'l 27 de marzu de 2016.

Predecesor:
Califes bien empuestos

Califatu Omeya
660–750

Socesor:
Califatu Abasí

[1] Umayyad dynasty. Encyclopaedia Britannica.

[2] (2013) La espansión del islam otros =. Historia National Geographic, páx. 42. ISBN 978-84-473-7612-4.

[1]

[2]