Champerico | |
---|---|
Alministración | |
País | Guatemala |
Departamentu | [[d:Special:EntityPage/Q888307|10px |
Tipu d'entidá | conceyu de Guatemala |
Xeografía | |
Coordenaes | 14°17′35″N 91°54′50″W / 14.293°N 91.914°O |
Superficie | 0.42 km² |
Llenda con | Retalhuleu |
Altitú media | 4 m |
Demografía | |
Población | 38 570 hab. (2021) |
Densidá | 91 833,33 hab/km² |
Más información | |
Estaya horaria | UTC−06:00 |
Fundación | 1871 |
inforpressca.com… | |
Champerico (deriváu del nome de la compañía alemana Champer & Co.) ye un puertu y conceyu allugáu al sur de la República de Guatemala, perteneciente al departamentu de Retalhuleu. La so hestoria data de 1881; enantes perteneció la finca a la compañía Champer & Co., d'onde se cree vien el so nome. El so día festivu ye'l 6 d'agostu n'honor al santu patronu del pueblu, el Neñu Jesús Salvador del Mundu. Ricu en tradiciones de Selmana Santa y Navidá, la so principal economía provién del turismu. Frente al Océanu Pacíficu asítiase'l mayor númberu de restoranes de la llocalidá.
Champerico ye un conceyu con clima bien templáu tol añu yá que les sos temperatures asitiar ente los 24 a los 36 °C.
La población dedicar na so mayoría a la pesca y cultivu en manglares, sicasí esta actividá foi atayada pola esplotación de los manglares pa material de vivienda, dexando un escenariu cuasi ensin vexetación. Los manglares representen una fonte fundamental d'alimentu pa fauna llocal y el desenvolvimientu d'especies qu'utilicen los sos llargos raigaños como proteición y vivienda. Delles actividaes comerciales como la pesca de camarón afecten grandemente l'hábitat y amenacien cola destrucción de los manglares al puntu qu'en dellos mapes actuales yá nun s'acolumbren plantíos de los mesmu.
El deporte que más se practica ye'l surf.
El topónimu «Champerico» aniciar del nome de la compañía alemana «Champer & Co.», que yera una compañía esplotadora de madera fino nel área.
Categoría | Llistáu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Barrios |
Xeografía física[editar | editar la fonte]Clima[editar | editar la fonte]La cabecera municipal de Champerico tien clima tropical (Clasificación de Köppen: Aw).
Allugamientu xeográficu[editar | editar la fonte]El conceyu de Champerico tien una estensión territorial de 0.416 km²; ta a 36 km de distancia de la cabecera departamental de Retalhuleu, y a 224 km de la Ciudá de Guatemala per una carretera asfaltada. El Bancu de marca establecíu pola Direición Xeneral de Caminos nel parque de la cabecera, frente a una estatua del ex-presidente Justo Rufino Barrios, ta a 4.94 metros sobre'l nivel del mar, llatitú 14º 17' 35 y llargor 91º 54' 50. Les comunidaes rurales tán xuníes ente sigo per mediu de caminos vecinales. Los suelos de la rexón son d'orixe volcánicu, pol so fisiografía pertenez a la llanura costera del pacíficu, formada pol abanicu aluvial del ríu sámala y zones de marismas de la mariña del Pacíficu. Los suelos polo xeneral son bien drenados de testura pesada, superficie de color escuru y sosuelos magrizos de café acoloratao, son de la serie Ixtan. Champerico y Bucul, ocupen depresiones na planicie y pueden anubrise mientres la dómina lluviosa, son suelos pesaos y mal drenados. Arenas de sablera de mar, xeneralmente nun son cultivables. Pa Guía de navegación esiste nesti Puertu un faru de 28 msnm: con Lluz blanco de 500 buxíes. El faru d'antiguo taba asitiáu sobre un tanque d'agua a 600 m de la cabeza del muelle y azimut del mesmu faru de 40º visibilidá 10 milles náutiques aproximao, pero anguaño asítiase nuna estructura de metal más elevao. El conceyu colinda y ta arrodiáu cuasi dafechu pel conceyu de Retalhuleu, y solamente al sur colinda col Océanu Pacíficu:
Gobiernu municipal[editar | editar la fonte]Los conceyos atópense regulaos en diverses lleis de la República, qu'establecen la so forma d'organización, lo relativo a la conformanza de los sos órganos alministrativos y los tributos destinaos pa los mesmos. Anque se trata d'entidaes autónomes, atópense suxetos a la llexislación nacional y les principales lleis que los rixen dende 1985 son:
El gobiernu de los conceyos ta al cargu de un Conceyu Municipal[2] ente que'l códigu municipal —llei ordinaria que contién disposiciones que s'apliquen a tolos conceyos— establez que «el conceyu municipal ye l'órganu colexáu superior de deliberación y de decisión de los asuntos municipales […] y tien la so sede na circunscripción de la cabecera municipal»; l'artículu 33 del mentáu códigu establez que «[-y] correspuende con exclusividad al conceyu municipal l'exerciciu del gobiernu del conceyu».[3] El conceyu municipal integrar col alcalde, los síndicos y conceyales, electos direutamente por sufraxu universal y secretu pa un periodu de cuatro años, pudiendo ser reelectos.[2][3] Esisten tamién les Alcaldíes Auxiliares, los Comités Comuñales de Desarrollu (COCODE), el Comité Municipal del Desarrollu (COMUDE), les asociaciones culturales y les comisiones de trabayu. Los alcaldes auxiliares son escoyíos poles comunidaes d'alcuerdu a los sos principios y tradiciones, y axúntense col alcalde municipal el primer domingu de cada mes, ente que los Comités Comuñales de Desarrollu y el Comité Municipal de Desarrollu entamen y faciliten la participación de les comunidaes priorizando necesidaes y problemes. Los alcaldes qu'hubo nel conceyu son:
Historia[editar | editar la fonte]Fundación[editar | editar la fonte]Mientres la colonia española, y rematando cola alministración del gobiernu del Dr. Mariano Gálvez, los criollos y ladinos de Los Altos teníen rensía contra los comerciantes de la Ciudá de Guatemala —los miembros del Clan Aycinena—, quien monopolizaban el comerciu y oponíense rotundamente a la construcción d'un puertu nel Pacíficu y de una carretera que lu sirviera a Los Altos pa comerciar con países estranxeros direutamente.[5] Pela so parte, los indíxenes yeren bien relixosos y miraben con rocea les polítiques llaiques impulsaes pol gobiernu lliberal de Gálvez, gracies al llabor de curar párrocos que-yos dicíen qu'eses polítiques diben en contra la relixón.[6][7][8] A partir del 3 d'abril de 1838, cuando yá taba colapsando'l gobiernu de Gálvez, l'área de Retalhuleu foi parte de la rexón que formó l'efímeru Estáu de Los Altos, que foi autorizáu pol Congresu de la República Federal de Centro América el 25 d'avientu d'esi añu[9] forzando a que l'Estáu de Guatemala reorganizar en siete departamento y dos distritos independientes el 12 de setiembre de 1839:
Pero tres dellos combates, el xeneral guatemalianu Rafael Carrera recuperó'l territoriu de Los Altos pa Guatemala ya impunxo un réxime duro y contrario pa los lliberales altenses, pero bondosu pa los indíxenes de la rexón —derogando l'impuestu personal— y pa los eclesiásticos restituyendo los privilexos de la relixón católica; llamando a tolos miembros del cabildru criollu díxo-yos tajantemente que se portaba bondosu con ellos por ser la primer vegada que lo desafiaben, pero que nun tendría piedad si había una segunda vegada.[11] El 26 de febreru de 1840 el gobiernu de Guatemala asitió a Los Altos so la so autoridá y el 13 d'agostu nomó al correxidor de la rexón, que sirvía tamién como comandante xeneral del exércitu y superintendente.[12] Nun foi casualidá entós que trenta años dempués, mientres la Revolución Lliberal de 1871 y yá cuando pasaren seis años de la muerte del presidente vitaliciu Rafael Carrera, el autonombrado xeneral Miguel García Granados emitiera un decretu indicando l'orixe del puertu de Champerico, entá antes de faese del poder absolutu en Guatemala:
Nos sos entamos el puertu de Champerico emprestó serviciu de pasaxeros, pero pol decretu anterior el puertu quedó habilitáu al comerciu, llogrando por fin el naguáu puertu pa Los Altos. Conflictu internacional con Estaos Xuníos[editar | editar la fonte]En 1890, Champerico tuvo metanes un conflictu ente'l gobiernu del xeneral Manuel Lisandro Barillas y el gobiernu de los Estaos Xuníos aniciáu pola muerte nun buque estauxunidense del ex Ministru de la Guerra del gobiernu de Justo Rufino Barrios, el xeneral Juan Martín Barrundia. El 12 d'agostu d'esi añu, el xeneral Barrundia poner en movimientu dende'l so exiliu en Méxicu diendo escontra Acapulco, pa embarcase escontra El Salvador, p'axuntase coles fuercies salvadoreñes que se aprestaban a invadir a Guatemala.[13] Pero'l 21 d'agostu roblóse la paz ente El Salvador y Guatemala y la secretaría de Rellaciones Esteriores de Guatemala xiró órdenes a los puertos d'Ocós, Champerico, San José y Livingston por que procedieron cola captura de Barrundia, non ensin antes unviar una nota al consuláu de los Estaos Xuníos informándo-yos que Barrundia cometiera'l crime d'alta traición y tenía de ser prindáu.[14] El 26 d'agostu de 1890 el vapor «Acapulco» de bandera estauxunidense atracó en Champerico, pero'l capitán negar a apurrir a Barrundia pos nun recibiera una notificación oficial del consuláu estauxunidense pa faelo.[15] Pela nueche d'esi día retornó a la ciudá de Guatemala l'embaxador Lansing B. Mizner y n'estudiando el casu col cónsul y el ministru de Rellaciones Esteriores Francisco Anguiano aportó a apurrir a Barrundia a les autoridaes guatemalianes.[16] Sicasí, el capitán del «Acapulco», W.G. Pitts, indicó que nun había garantíes abondes p'apurrir a Barrundia en Champerico y decidió siguir a Puerto San José y apurrir a Barrundia ellí.[16] El viaxe prosiguió, y Barrundia morrió tratando de nun ser aprehendido poles autoridaes guatemalianes en San José.[17] Nacionalización de les instalaciones[editar | editar la fonte]Dende la so fundación el puertu foi operáu por compañíes privaes, hasta l'añu de 1955, cuando'l gobiernu adquirió les instalaciones portuaries. El cambéu de propiedá asocedió de resultes del furacán ya llenes sufiertos a mediaos d'ochobre de 1954, que destruyeron l'equipu flotante y afararon la mayoría d'edificios paralizando les aiciones portuaries. Arriendes de esti desastre, el gobiernu asumió les operaciones nel puertu, fundando la Empresa Portuaria Nacional de Champerico» per mediu del decretu presidencial Non. 334 del 29 de xunu de 1955. Nos años subsiguientes, Champerico goció d'una relativa prosperidá y crecedera na actividá comercial ya industrial.[ensin referencies] Torna de refuxaos[editar | editar la fonte]Nos últimos años realizáronse nuevos asentamientos formaos por grupos indíxenes, orixinarios del altiplanu especialmente nes etnies Man, quiché, cachiquel, axil y chuj. Estos grupos correspuenden a población movida pol conflictu armáu internu desenvueltu nes décades de los 60 a los 90 quien dempués d'abellugase por dalgún tiempu en Méxicu, tornaron en condiciones de probeza y ensin tierres pa vivir y cultivar, acompañaos en dellos casos por llabradores probes de la rexón, llograron a base de presión llograr finques mercaes pol estáu, asitiándose nelles y camudando la composición étnica del conceyu. La so presencia da-y a Champerico les carauterístiques d'una población multiétnica, multibilingue y pluricultural. Costumes y tradiciones[editar | editar la fonte]La principal tradición del conceyu ye la fiesta patronal que se celebra'l 2 al 7 d'agostu n'honor al patronu JESUS SALVADOR DEL MUNDU, celébrase una procesión que correcorre les principales cais de la ciudá, hai actividaes deportives como competencia s de triatlón, futbol y baloncestu. Nestes feches la población llocal gocia de 1 día de folganza INCIDE, 2009. Na dómina de selmana santa cola llegada de los turistes nacionales entámase una segunda feria, lo mesmo asocede nel añu nuevu. Nes comunidaes celebren aniversarios y fiestes patronales d'importancia llocal. L'idioma predominante ye l'español, sicasí nes comunidaes indíxenes falen el so idioma, que pueden ser MAN, KICHE, KAKCHIKEL, IXIL, CHUJ, otros. El traxe típicu reparar nes comunidaes indíxenes especialmente nes muyeres. Nun hai una comida tradicional, los habitantes antiguos inclúi na so dieta productos del mar. Les relixones predominantes son la católica y la protestante nes sos diverses manifestaciones, reparándose un decrecimiento na primera y un aumentu nel segundu, que tien una organización horizontal ensin xerarquíes. Nel conceyu de Champerico nun esisten llugares mayes sagraos reconocíos. Recreación[editar | editar la fonte]La principal recreación del conceyu constituyir les sableres, onde tamién se practica'l surf, campeonatos municipales de fútbol, baloncestu, triatlón falar de pesca deportiva y avistamiento de ballenes, pa deportista fuera del conceyu. Surf[editar | editar la fonte]Nos últimos años túvose impulsando a Champerico como una sablera con gran potencial pal Surfing tanto a nivel profesional como a nivel turísticu, cuenta con una Escuela pa esta clase de deporte con persones especializaes quien fueron campeones a nivel Centroamericanu d'esti Deporte y tuvieron muncha participación a nivel internacional, si la so busca d'información sobre Champerico ye sobre esta tema convidámoslu a que pueda visitar les sos sableres y esfrutar de la práctica d'esti Deporte. Sitios turísticos[editar | editar la fonte]
Economía[editar | editar la fonte]El conceyu de Champerico, por ser un pueblu asitiáu a la vera la mar presenta una variedá d'oficios qu'en pueblo tierra adientro nun se dan, d'esa forma hai persones que viven puramente del mar, los que camuden los trabayos col mar y los que realicen les sos actividaes fora d'él.
Pecuariu[editar | editar la fonte]Cúntense alredor de 28,900 cabeces de ganáu bovino. Psicultura[editar | editar la fonte]La pesca ocupa un llugar importante en Champerico, esistiendo delles empreses que tamién esporten estos productos. La pesca practicar en tres modalidaes, pesca industrial, rellacionada nos productos del mar específicamente tiburón, camarón y pexe de los denominaos: róbalo, badre, curvina, cachaco, sierra y otros. Industria[editar | editar la fonte]Predomina la industria camaronera CAMARSA, dedicada al procesamientu de camarón, esti productu, que tráise en furgones de puertu Quetzal, pos a la fecha ésti conceyu escarez de muelle en bon estáu, una y bones l'esistente ta en pésimes condiciones y debíu al azolvamiento faise imposible que los barcos o embarcaciones grandes, puedan dexar el so productu nesti llugar. Esta empresa dexo de funcionar dende l'añu 2015. Comerciu[editar | editar la fonte]Champerico ye una pequeña ciudá con comercios d'importancia pa la población, amás de colexos y de centros d'Internet. Agricultura[editar | editar la fonte]L'actividá agrícola ta empobinada a agricultura de subsistema, a la pequeña y mediana agricultura y a l'agricultura estensiva. N'agricultura de subsistencia allúguense tolos vecinos de los barrios marxinales de la cabecera municipal y los llabradores de los asentamientos, semando en dos temporaes, maíz na llantadera de primera y ajonjolí na llantadera segunda. Ye práctica común que llabradores del altiplanu baxen a la mariña y que dueños de les finques arriénden-yos pa llantadera de maíz, pagando la renta cola llantadera y curio del cultivu del ajonjolí. Esti llabradores poles estensiones que semen, la teunoloxía qu'utilicen nos cultivos que semen maíz y ajonjolí reproducen y percuerren indefinidamente'l camín insalvable de la subsistencia.[ensin referencies] Les especies forestales del conceyu que formaben los montes, amenorgar a especies que s'atopen esvalixaes en zanjones, llenderos, güelgues y otros. Pueden mentase a la ceiba, cedru, conacaste, pata de mula, guayacán, mulatu, laur5el, guachipilín, madre cacao, volador, palu d'hule, cocu, mangle, y otros. La fauna tamién foi depredada hasta'l peligru d'estinción de munches especies, como les iguanes, culiebres, armadillos, zarigüeyas, mapaches, rapiegues gris. Les aves utilizaes como mascotes, ejemplo loro, pericos, cotorres, tienen una fuerte presión pol so valor nel mercáu, son depredadas na etapa de pitucos. Les aves migratories perdieron llugares p'apostase y camuden de sitiu pa folgar nos sos vuelos continentales. Nun hai proteición pa les garces, patu aguya, cigüeñones, golondrines de mar y otros, perdiéndose'l so valor escénicu nos paisaxes costeros.[ensin referencies] Ver tamién[editar | editar la fonte]
Notes y referencies[editar | editar la fonte]Referencies[editar | editar la fonte]
Bibliografía[editar | editar la fonte]
|