Cuideiru

Cuideiru
Bandera de Cuideiru	Escudu de Cuideiru
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Pravia
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Cuideiru
Alcalde de Cuideiru	Luis Fernández Garay
Nome oficial	Cudillero (es)
Xeografía
Coordenaes	43°33′48″N 6°08′45″W / 43.5633°N 6.1458°O
Superficie	100.78 km²
Llenda con	Valdés, Salas, Pravia y Muros
Puntu más altu	El Cuetu
Demografía
Población	4909 hab. (2023)
Densidá	48,71 hab/km²
Xentiliciu
Viviendes	4299 (2001)
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	ayuntamientodecudillero.com

Cuideiru ye un conceyu d'Asturies. Llenda al oeste con Valdés, al sur con Salas y Pravia y al este con Muros y Pravia.

L'actividá principal y más reconocida de Cuideiru foi la pesca, especial sonadía tien la merluza del pinchu. Cuenta con una Cofradía de Pescadores, "Virxe del Carmen", que nel añu 2006 ruló 86.138 Kg de pescáu (sobre too, la citada merluza del pinchu, con un total de 74.423 Kg). Tamién tien importancia l'actividá del marisquéu de percebes porque la Cofradía xestiona un plan d'esplotación del recursu.

Otra de les principales actividaes económiques de Cuideiru ye la del turismu, especialmente pelos meses centrales del añu.

Especial relevancia tien el pregón de L'Amuravela, que se llee dende va munchos años nes fiestes de S. Pedro. Trátase d'un pregón en forma versificada nel que se fai un repasu a los acontecimientos más reseñaos del añu d'una forma irónica y emplegando la variedá dialeutal llocal del asturianu, el pixuetu. Nun entamu, foi la escritora llocal Elvira Bravo la encargada de redactar los versos que lleía'l so fíu Totó. Anguaño, l'encargáu de lleelos ye Cesáreo Marqués.

Historia

Prehistoria y romanización

La vida d'esti conceyu siempres tuvo xunida al de Pravia, hasta'l sieglu XVIII, poro ye bien difícil atopar unos datos que se refieran namái al actual conceyu de Cuideiru, yá que'l so términu municipal nun tien vida autónoma hasta'l sieglu XIX.

Nun esisten restos humanos prehistóricos no qu'entendemos por tierres actuales d'esti conceyu, pero sí los atopamos nos conceyos vecinos.

Ye na dómina castreña onde atopamos los primeros restos d'esti conceyu, atopándose dos castros que son: los castros de La Garita y La Cavona. Fai relativamente poco afayóse otru xacimientu, el de Gurión. Toos estos allugamientos paecen de tipu prerromanu.

Los restos de la dómina romana equí, nesta zona tán bien difuminados.

Edá Media y Moderna

Los primeros datos que s'atopen na Edá Media, no que cinca a les actuales tierres de Cuideiru. Na llende de dos poderoses entidaes eclesiástiques, la d'Uviéu y la de Pravia ye onde surdiría un pequeñu cai pesqueru que güei ostenta la capitalidá.

Va ser nel sieglu XIII, cuando empecipiará un periodu de tresformamientos nesti sector. Ye nesta dómina cuando se funda la pobla de Pravia y de magar entós toles tierres del actual Cuideiru van tar integraes en Pravia. La primer noticia relativa a la yá esistencia de la llocalidá de Cuideiru ye la que se refier a una donación al monesteriu cuartanu en 1285. Tola población vivía rellacionada cola pesca y tou esti desenvolvimientu tuvo que tar mediatizáu pola poderosa familia d'Omaña, qu'exercieron el so poder na rexón nesta dómina.

Nel sieglu XV, Cuideiru yá taba consolidáu como cai pesqueru y solicitó la concesión del alfolí de la sal que lu tenía monopolizáu la capital praviana. La concesión nun llega a efectuase nunca.

Na Edá Moderna, Cuideiru yá ta consolidada, siendo'l centru pesqueru Asturianu y apaecen una serie d'edificaciones como la ilesia de San Pedro edificada polos sos habitantes. Tamién se constrúi un cai nel puertu y el castiellu de San Xuan pa defendese de les incursiones ingleses.

Nel sieglu XVIII, les xentes del llugar ufiertaron 1.000 doblones por segregase de la xurisdicción del conceyu de Pravia porque nun podíen nomar a los sos cargos, pero esto nun llegaría hasta 100 años más tarde. Nesta dómina namái había un cotu nesti territoriu que pertenecía a un miembru de la poderosa familia Omaña.

Sieglu XIX d'equí p'arriba

Nel XIX, llega la deseyada autonomía municipal de Cuideiru, en parte por cuenta de la importancia del puertu pesqueru y plantégase la necesidá d'ampliar el puertu, cosa que nun llegaría hasta'l sieglu XX.

Nel XX, axudicóse la construcción d'un nuevu puertu, los trabayos fueron en distintes fases y acabaron nel ochenta. Tamién se remocica la carretera a Galicia.

Parroquies

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Cuideiru	Población	% población Cuideiru	Densidá (hab./km²)
1	Cuideiru		n/d	1235	25,1625,16%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
2	Faéu		n/d		n/d	Error d'espresión: Operador / inesperáu
3	Nuviana		n/d	273	5,565,56%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
4	Ouviñana	5,308^[1]	5,26691803934×10^⁹5 266 918 039,34%	494	10,0610,06%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "" non reconocíu.
5	Piñera		n/d	667	13,5913,59%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
6	Samartín de Lluiña	40,15	39,8439,84%	894, 894	18 229,6618 229,66%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
7	San Xuan de Piñera		n/d	663	13,5113,51%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
8	Soutu Lluiña	10,218^[1]	1,013891645177×10^¹⁰10 138 916 451,77%	393	8,018,01%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "" non reconocíu.
9	Vaḷḷouta		n/d	229	4,664,66%	Error d'espresión: Operador round inesperáu

Evolución demográfica

Esti conceyu pasó poles mesmes fases d'emigración que tolos conceyos que tán asitiaos na mesma zona de la mariña Asturiana.

Nes primeres décades del sieglu XX, algama la so cota máxima con 11.150 habitantes, pasando depués a una dómina migratoria na que pierde unes 1.000 persones y llegando a la so última fase que ye un éxodu d'emigración, pero que se concretó na población del campu, empezando una etapa de retrocesu demográficu.

Les trés fases d'emigración muévense según les oportunidaes de trabayu del momentu. Na primer fase foi una emigración pa Hispanoamérica, la segunda fase a los países centro europeos y la tercera a los centros industriales del país.

Esti conceyu tamién conoció a les families indianes, a les que la suerte-yos foi bona, siendo de la mesma grandes benefactores del so llugar d'orixe, collaborando na construcción d'edificios escolares, viviendes y en cualquier actividá sociocultural y recreativa.

Como cuasi tolos conceyos costeros, la mayoría de los sos nucleos tán nes zones rases de la mariña, siendo'l so nucleu más representativu la villa de Cuideiru.

Economía

**Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)**
	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	1.890	100
Agricultura, ganadería y pesca	388	20,53
Industria	165	8,73
Construcción	274	14,50
Servicios	1.063	56,24
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

**Usos del suelu del conceyu (añu 2009)**
Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	1,97
Praderíes	26,13
Terrenu forestal	49,60
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	23,08
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

**Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)**
Ganaderíes de bovín	168
Cabeces de ganáu bovín	2.667
Cabeces de ganáu ovín	396
Cabeces de ganáu cabrín	94
Ganaderos con cuota llechera	33
Quilos de cuota llechera	6.447.484
Metros cúbicos de madera valtao	20.035
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Arte

Les principales obres arquiteutóniques del conceyu de Cuideiru son:

-La capiya del Humilladero, ye gótica pero abondo reformada. La so estructura ye de planta cuadrada con contrafuertes y bóveda de ojivas. Tien un retablu de los sieglos XVI o XVII.

-La ilesia de San Pedro ye gótica pero del sieglu XVI, ta costeada poles persones del pueblu. La so estructura ye de nave única con bóveda de crucería y ábside semicircular. Na Guerra Civil amburó y volvieron construyila. En feches recién sometióse a un procesu de restauración.

-La ilesia de San Martín de Luiña del sieglu XVIII, ye de planta de cruz llatina con trés naves, les muries son de mampostería revocaes y sillar que queda a la vista en cornises, arqueríes y pilastres. Too cubiertu con bóveda menos el cruceru con cúpula. Tien pórticos llaterales que s'abren en trés arcos de mediu puntu sobro pilastres. La decoración esculpida ta na puerta con pilastres acanalaes y moldures d'oreya. Tien trés bonos retablos barrocos.

-La ilesia de Santa María de Soutu Lluiña, ye Monumentu Históricu Artísticu, la so estructura ye de nave única, doble cruceru y cabecera semicircular. Tien una torre cuadrada de trés pisos, nos dos cimeros con forniques y ente elles ventanes rectangulares, la torre complétase con cornisa de piedra y con gárgoles en forma felina. Tien retablos barrocos del sieglu XVIII, el mayor dedicáu a la Virxe de la Humildá que s'afai a la forma del ábside.

-La casa rectoral, al pie de la ilesia ye Monumentu Históricu Artísticu, de planta rectangular y dos pisos de mampostería con enmarques de piedra. La so cornisa tien triglifos y metopes. L'edificiu foi restauráu y dedicóse a casa de cultura y muséu, onde s'amuesa una variada coleición d'escultura, ornamientos sagraos y orfebrería.

-La Quinta de Selgas del sieglu XIX, anguaño abierta como muséu y xestionada pola Fundación Selgas-Fagalde; recibe unes 24.000 visites al añu. La quinta ta totalmente abarganada con dos puertes monumentales; la principal al sur, con un arcu triunfal con trés vanos adintelados, unu de puerta y los otros a los llaos, toos enrexaos. L'entablamentu ta sosteníu por pilastres y sobro él asítiense xarrones. Na puerta llateral predomina'l trabayu de fierro forxao, dos grandes pilastres delimitan la rexa central y sostienen dos lleones alaos. El palaciu ye de planta rectangular de dos pisos, áticu y un baxu qu'actúa de zócalo. La fachada principal adelántrase desaguando nuna puerta escontra la escalinata central de piedra. Ábrense trés puertes en cada pisu dispuestes n'arcu con frontones curvos. El so interior comparóse con un muséu pola calidá y cantidá de tol so moblame, con delles pintures importantes como'l primer cuadru de Goya que se conoz (Aníbal vencedor contempla per primer vegada Italia dende los Alpes), una Asunción de la Virxe d'El Greco, exemplos de Luis de Morales, Luca Giordano y Corrado Giaquinto, y dellos modelos amenorgaos de Vicente Carducho pal gran ciclu pictóricu de la Cartuxa d'El Paular, sita pela rodiada de Madrid. A los llaos de la fachada posterior, llevántense dos pabellones d'un pisu sobre zócalu: el pabellón de Tapices y el palacete. El so xardín ye un entemez francés y pintorescu. L'edificiu ta nel puntu central y dominante del xardín francés y un pocu más alloñáu'l pintorescu nel que paez que s'impon la naturaleza. Nel xardín hai caminos irregulares, covarones artificiales, estanques, ríos y ponticos. Los planos d'esta casa fueron del propiu Fortunato Selgas. Tamién foi l'autor de los planos de les escueles d'El Pitu y de la ilesia de Xesús Nazarenu, na que'l so altar s'atopa una importante pieza pedresa de dómina prerrománica, del sieglu VIII, proveniente de la ilesia de Santianes de Molenes de Pravia.

Semeyes

Cuideiru
Curadillo, mena de caltenimientu del pescáu que remanez de les tradiciones viquingues.
Faru de Cuideiru

Ver tamién

Faru Vidíu

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 «Ajuste del mapa de parroquias: mapa de entidades colectivas de población» páxs. 66 (11 xineru 2023).

Enllaces esternos

Páxina web del conceyu Archiváu 2022-02-27 en Wayback Machine (castellán)
Federación Asturiana de Conceyos (castellán)
Información turística de Cuideiru (castellán) (n'inglés) (en francés)

[f3c7f03177ec63fc562485008b37a06529da24ef-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 «Ajuste del mapa de parroquias: mapa de entidades colectivas de población» páxs. 66 (11 xineru 2023).

[1]