De facto

De facto ye una llocución llatina que significa lliteralmente «de fechu», esto ye, ensin reconocencia xurídica, pola fuercia de los fechos. Oponer a de iure, que significa «de derechu». Esta llocución ta dafechu incorporada a la llingua española, pero según la Ortografía de la llingua española (2010) de la RAE tien d'escribise en cursiva.^[1][2][3]

Usos

Una situación de facto ye aquella que, esistiendo na realidá, nun foi reconocida formalmente, yá seya por aciu los mecanismos llegales vixentes o pola autoridá competente. Por casu, una persona puede tar desempeñando un cargu de facto ensin que dichu cargu tenga reconocencia formal por aciu nomamientu de l'autoridá correspondiente o contratu llaboral. Un país puede ser independiente de facto, ensin que tenga reconocencia formal per parte de la Organización de les Naciones Xuníes nin d'otros países. Una pareya de fechu puede considerase un matrimoniu de facto, yá que se porta como tal matrimoniu en munchos aspeutos de la so vida personal, familiar y social, pero ensin tener la reconocencia llegal d'una rellación.

Un casu habitual del usu d'esta espresión ye'l de los gobiernos de facto. Un gobierno de facto lo ye por haber tomáu'l poder tres un golpe d'Estáu como ye'l casu de les dictadures, o a cencielles el qu'ocupa un vacíu de poder nun momentu determináu. El gobiernu de facto detenta y exerz el poder con tolos mecanismos propios d'un gobiernu, pero nun tien llexitimidá xurídica pa exercer dichu poder y los actos xurídicos pa la so proclamación, si haber, nun s'afixeron a la llegalidá vixente nesi momentu. El so primer usu correspuende a una norma xurídica arxentina de 1856 que definía los gobiernos ausentes de llexitimidá constitucional como gobiernos de facto.^{[ensin referencies]}

Otru usu habitual son los estándares de facto. Un estándar de facto ye'l que, ensin tener el respaldu formal d'una autoridá institucional o un organismu de normalización, ye llargamente emplegáu nel so campu, yá seya comerciu, teunoloxía, informática o cualesquier otru. Dellos exemplos d'estándares de facto son los protocolos TCP/IP, l'arquiteutura del IBM PC o'l significáu de los iconos qu'indiquen los servicios de señores y caballeros en munchos llugares.

Un exemplu d'esto sería: Tres la guerra ruso-xaponesa de 1905, la nación asiática convirtióse de facto nuna nueva potencia mundial.

Otru usu tamién seríen los himnos nacionales de facto, que'l pueblu canta ensin que tenga la reconocencia oficial del Estáu.

Referencies

1. Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes OLE
2. llingua_espanola.pdf Principales novedaes de la última edición de la Ortografía de la llingua española (2010), estremáu 8: "Equiparación nel tratamientu ortográficu de estranxerismos y llatinismos, incluyíes les llocuciones"
3. afechos-tienen d'escribise-en-cursiva Los estranxerismos y llatinismos crudos (non afechos) tienen d'escribise en cursiva

Enllaces esternos