Delonix regia | ||
---|---|---|
Estáu de caltenimientu | ||
Vulnerable (IUCN) | ||
Clasificación científica | ||
Reinu: | Plantae | |
División: | Magnoliophyta | |
Clas: | Magnoliopsida | |
Subclas: | Rosidae | |
Orde: | Fabales | |
Familia: | Fabaceae | |
Subfamilia: | Caesalpinioideae | |
Tribu: | Caesalpinieae | |
Xéneru: | Delonix | |
Especie: |
Delonix regia (Bojer ex Hook.) Raf. | |
Sinonimia | ||
Consultes | ||
Royal Botanic Gardens, Kew | Royal Botanic Gardens, Kew | |
World Flora Online | World Flora online | |
[editar datos en Wikidata] |
Delonix regia, popularmente conocida como malinche, framboyán, flamboyán, flamboyant o acacia (en Venezuela[2]) ye una especie de la familia de les fabacees.
Ye unu de los árboles más coloríos del mundu poles sos flores coloráu anaranxaes y xamasca verde brillante.
Esti árbol algama una altitú media d'unos 8 metros, anque puede llegar hasta los 12 m. La so xamasca ye trupu y bien estendíu, en zones con temporaes seques bien marcaes pierde les fueyes, sicasí, en condiciones menos rigoroses ye perennifoliu.
Les flores son grandes, con cuatro pétalos hasta de 8 cm de llargor y un quintu pétalu llamáu estandarte, que ye más llargu y enllordiáu de mariellu y blancu; una variedá natural de Delonix regia llamada flavida tien les flores marielles. Les vaines madures son maderices, de color castañu escuru, de 60 cm de llargor y 5 cm d'anchu. Les granes son pequeñes y pesen alredor de 0,4 g. Les fueyes miden de 30 a 50 cm de llargu, caúna tien de 20 a 40 pares de foliolos primarios compuestos, tamién llamaos pinnados y cada unu d'éstos ta estremáu de la mesma en 10 a 20 pares de foliolus secundarios.
Ye orixinariu de la selva seca caducifolia de Madagascar, onde ta en peligru d'estinción. Sicasí, los sos asemeyaos cultivaos y naturalizaos estender por delles partes del mundu: nos Estaos Xuníos crez namái en Florida, Puertu Ricu, Islles Vírxenes y Ḥawai. Tamién se da en Méxicu, América Central, Cuba, República Dominicana y restu del Caribe; según en Venezuela, Colombia, zona costera de Perú, Paraguái, Brasil y nordés d'Arxentina. Al empar, ye bien común en Canaries ya India y naturalizóse en munchos llugares d'Australia. Considérase una especie invasora porque la so solombra trupo y amplio torga la crecedera d'otres especies vexetales alredor d'ésta. Rique de clima tropical o paecencia al tropical pa sobrevivir, anque puede tolerar la seca y el salín.
Los naturales caribeños usen les vaines madures con tou y granes como instrumentos de percusión conocíos como shak-shak o maraques.
Tamién s'usen como alimentu pa ganáu en dellos llugares de Colombia. Amás del so usu ornamental en cais y espacios públicos, utilízase como árbol de solombra por cuenta de que la so xamasca estiéndese llargamente.
Los inmigrantes vascu introducir n'Arxentina onde se conoz como chivatu y nel País Vascu, les sos cañes utilizar p'abarganar a los chivos y por eso denominar a eses cañes como "chivates".(esto postreru nun ye correutu porque se trata d'una planta tropical que nun esiste nel País Vascu)
En Puebla y Veracruz, la corteza aplícase macerada sobre les articulaciones, cuando se carecen reumes. En Michoacán, utilízase la cocción de les flores alministrada per vía oral pa problemes respiratorios como tos y asma bronquial.
Les flores de Delonix regia contienen los flavonoides, camferol, 3-0-beta-genobiósido, 3-0-beta-glucósido de cianidina y quercetina, esti postreru tamién presente na grana. Na corteza del tueru identificáronse'l triterpeno, lupeol y el esterol beta-sitosterol.[3]
Delonix regia describióse por (Bojer ex Hook.) Raf. y espublizóse en Flora Telluriana 2: 92. 1836[1837].[4]
Delonix: nome xenéricu que provién de les pallabres griegues: δηλος ( delos ), que significa "evidente", y ονυξ ( ónix ), que significa "garra", refiriéndose a los pétalos[5]
regia: epítetu llatín que significa "regia, real"[6]
En idioma castellanu tien delles denominaciones. Nel noroeste de Méxicu conozse como "árbol de lumbre" y nel centru como tabachín; n'el Salvador como "árbol de fueu"; n'Hondures y Colombia como acacia colorada; en Nicaragua malinche, en Perú ponciana; en Cuba, República Dominicana, Puertu Ricu, sureste de Méxicu, Venezuela y Canaries como flamboyán y n'Arxentina y Paraguái como chivatu y utilízase n'espacios públicos urbanos; en Venezuela estáu d'Anzoátegui denominar gallín y nel estáu Barinas conozse como josefino.
Wikispecies tien un artículu sobre Delonix regia. |