Des Moines (Iowa)

Des Moines
Alministración
País	Estaos Xuníos
Estaos	Iowa
Condáu	condáu de Polk
Tipu d'entidá	ciudá de los Estaos Xuníos
Mayor of Des Moines, Iowa ^(en)	Connie Boesen ^(en)
Nome oficial	Des Moines (en)
Nome llocal	Des Moines (en)
Códigu postal	50301-50340-50310
Xeografía
Coordenaes	41°35′27″N 93°37′15″W / 41.5908°N 93.6208°O / 41.5908; -93.6208
Des Moines Des Moines (los EE.XX.)
Superficie	234.987171 km²
Altitú	291 m
Demografía
Población	214 133 hab. (1r abril 2020)
Porcentaxe	100% de condáu de Polk
Densidá	911,25 hab/km²
Viviendes	85 667 (31 avientu 2020)
Más información
Fundación	1843
Prefixu telefónicu	515
Estaya horaria	UTC−06:00 UTC−05:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Gatineau, Saint-Étienne, Kōfu, Naucalpan de Juárez, Shijiazhuang, Paspébiac ^(es) , Stávropol y Provincia de Catanzaro
dmgov.org

Des Moines ye la capital del estáu norteamericanu d'Iowa. Ye la más grande d'elli, y centru alministrativu del condáu de Polk. Algamó la condición de ciudá, col nome de Fort Des Moines, el 22 de setiembre de 1851. El nome, que foi acortáu, hasta dexalu nel que tien anguaño, en 1857, vien-y del ríu homónimu, que'l so nome significa "ríu dos monxos". La so población yera, nel 2000, de 198.682 habitantes (U.S. Census Bureau), mentantu que nel so área metropolitana viven, según la estimación del 2015, 622.899 persones, que faen d'ella la noventena primera más grande de los Estaos Xuníos.

Des Moines ye un importante centru financieru y de la industria los seguros. Delles compañíes, como Principal Financial Group, Meredith Corporation, Rouen Transportation, EMC Insurance Companies o Wellmark Blue Cross Blue Shield, ente más otres, tienen la so sé nel so área metropolitana. Amás, la ciudá ye un centru d'operaciones importantes d'otres compañíes como Wells Fargo, ING Group, Nationwide Mutual Insurance Company, Marsh, Monsanto o Pioneer Hi-Bred. Nesti sen, hai que destacar que la revista Forbes consideró la ciudá como la meyor pa facer negocios n'Estaos Xuníos nel ránking que fizo nel 2010^[1] .

Des Moines, na so condición de capital d'Iowa, ye un llugar perimportante na carrera pola presidencia de los Estaos Xuníos, una y bones ye'l llugar ú se celebra'l caucus d'Iowa, que ye dende 1972 la primera de les cites estatales nes que los simpatizantes de dambos partidos escueyen al que va ser el so candidatu a la presidencia del país.

Historia

Prehistoria

Restos indios de les dómines prehistórica y histórica atopaos nel downtown de Des Moines

La xuntura de los ríos Des Moines y Raccoon ye un llugar que lleva habitáu a lo menos trés mil años. Ello confírmase coles escavaciones arqueolóxiques feches nel downtown de la ciudá, que documentaron la esistencia de polo menos trés asentamientos del 1300-1700 e.C.., amás de 15-18 túmulos prehistóricos que s'atribúin a los indíxenes americanos y de los que yá nun queden restos^[2].

Sieglu XIX

L'orixe de l'actual ciudá remóntase a mayu de 1843, cuando'l capitán James Allen dirixó la construcción d'un fuerte na zona de la xuntura los ríos Des Moines y Raccoon. Magar qu'él quería llamar al fuerte Fort Raccoon, el ministeriu de la guerra ordenó-y que lu llamara Fort Des Moines. L'orixe del nome del ríu nun ta claro. Pa unos sería una deformación de ríu de Moingonas, nomáu ansina pola tribu india que vivía na rodiada; pa otros fai referencia a dellos monxos trapenses que vivíen en cueves a la vera'l ríu; y otros más piensen que'l nome ta rellacionáu cola espresión De Moyen ("nel mediu" en francés), que fadría referencia a la so llocalización ente los ríos Mississippi y Missouri. De cualesquier forma, el fuerte foi construyíu pa controlar les tribus indies de los sauk y los meskwaki, que foran desplazaos a esti llugar dende les sos tierres tradicionales, asitiaes al este de lo que güei ye Iowa. Sicasí, en 1846 eses tribus, que nun s'adaptaron al llugar, foron reasentaes notru llugar y el fuerte zarrose^[3].

Sicasí, la zona nun quedó despoblada, porque dellos colonos ocuparon el fuerte abandonáu y les tierres de la rodiada; el 25 de mayu de 1846 lo que fora fuerte convirtióse na sede del condáu de Polk. Cinco años dempués, en mayu de 1851, una riada estragó l'asentamientu, polo que tuvo qu'entamar a reconstruyir lo que, el 22 de setiembre de 1851, convirtióse nuna ciudá. En 1857 acortóse-y el nome a la ciudá, que tomó l'actual y convirtióse na capital del estáu, que primero taba n'Iowa City. La ciudá foi creciendo amodo nos primeros años, y nun diba ser hasta 1866, cuando llegó'l ferrocarril a ella, cuando entamara a medrar enforma.

Magar que yá los soldaos del fuerte teníen recoyío, nos primeros años de vida del asentamientu, carbón de les orielles del ríu pa que'l ferreru tuviera combustible pa la fragua^[4], nun ha ser hasta 1864 cuando entame l'actividá minera organizada. La primer mina de la ciudá, asitiada al norte de la ciudá na oriella izquierda del ríu, escosose deseguida (1873), pero pronto entamó la esplotación d'otros xacimientos. Ansina, en 1893 había 23 mines na zona^[5], lo qu'axudó a que la población de la ciudá medrara hasta tener, en 1900, 62.139 habitantes. Por embargu, pa 1908 les vetes taben agotaes y l'actividá minera paró^[6].

Sieglu XX

Capitoliu estatal d'Iowa, únicu nos Estaos Xuníos con cinco cúpules

Alredor de 1900 entamaron a desarrollas, dientro del movimientu conocíu como City Beautiful, una serie de proyeutos pa enguapecer la ciudá. A resultes d'ello, hasta la década del 1930 construyéronse, a la vera'l ríu Des Moines y nel estilu nomáu Beaux Arts, un garapiellu d'edificios públicos, fontes y pontes. Entá se conserven, d'aquella dómina, l'edificiu vieyu de la biblioteca pública y la casa conceyu, amás d'una barandiella decorada qu'entá puede usase p'asomase a ver el ríu. Na ribera d'esti hebo tamién delles fontes, pero foron valtaes nos años 50. Una década na que la ciudá entamó una decadencia industrial que duró hasta los años 80. Nesos años la ciudá espolletó otra vuelta, pero yá non como una ciudá industrial sinón centrada nel sector de los servicios. Simultáneamente, y neto que na mayoría de les árees urbanes d'Estaos Xuníos, dende los años 60 el centru urbanu tradicional foi perdiendo población, que marchó pa los suburbios.

En 1993 hebo una gran inundación. Llovió enforma en xunu y a primeros de xunetu, y los ríos que s'axunten na ciudá medraron y pasaron perriba de los diques de contención. Al amanecerín del 11 de xunetu l'agua entró nos circuitos del sistema d'abastecimientu d'agua de la ciudá, dexando a un cuartu de millón de persones ensin agua corriente durante 12 hores y ensin agua potable demientres venti díes. La cabera inundación endagora foi la de xunu de 2008.

Vista panorámica de la ciudá en 1906

Referencies

1. Des Moines, meyor ciudá d'Estaos Xuníos pa facer negocios nel 2010
2. «Prehistoric and Historic Indians in Downtown Des Moines». Newsletter of the Iowa Archeological Society 58 (1):  páxs. 8–10. 2008. 
3. «Fort Des Moines No. 2, 1843-1846». Frontier Forts of Iowa: Indians, Traders, and Soldiers, 1682–1862. Iowa City: University of Iowa Press. 2009.  páxs. 161–177. ISBN 978-1-58729-831-8. Archivado del original el 2009-08-05. https://web.archive.org/web/20090805200748/http://www.uipress.uiowa.edu/books/2009-fall/whittaker.htm. Consultáu'l 2010-12-11. 
4. James H. Lees, History of Coal Mining in Iowa, capítulu III del Annual Report, 1908, Iowa Geological Survey, 1909, páxina 566.
5. James H. Lees, History of Coal Mining in Iowa, capítulu III del Annual Report, 1908, Iowa Geological Survey, 1909, páxines 566-569.
6. Henry Hinds, The Coal Deposits of Iowa, Annual Report, 1908, Iowa Geological Survey, 1909, páxines 121-127, y mapa na páxina 102.

Enllaces esternos

• (n'inglés) Páxina web oficial de la ciudá
• (n'inglés) Greater Des Moines Convention & Visitors Bureau
• (n'inglés) Sociedá histórica de Des Moines