Edesa

Edesa
Alministración
Provincia	provincia de Şanlıurfa
Municipio metropolitano ^(es)	Sanliurfa
Tipu d'entidá	ciudá antigua
Nome oficial	Εδεσσα (grc) Ուռհա (hy)
Nome llocal	Εδεσσα (grc)
Xeografía
Coordenaes	37°08′44″N 38°47′02″E / 37.145656°N 38.783961°E / 37.145656; 38.783961
Edesa Edesa (Turquía)
Demografía
Población	55 000 hab. (1890)
Porcentaxe	0% de Sanliurfa
Más información
Fundación	302 edC

Edesa^[1] foi'l nome históricu d'una ciudá de la Mesopotamia cimera, refundada sobre otra anterior por Seleuco I Nicátor. Pa la ciudá actual Sanliurfa, ciudá asitiada na rexón del sureste d'Anatolia, en Turquía.

Orixe

Desconozse'l nome de la ciudá nes inscripciones cuneiformes, pero'l so nome posterior foi Osroe (pol so fundador llexendariu, Cosroes I), en siríacu foi Ourhoï, Ourha n'armeniu, y Er Roha n'árabe (Orfa o Sanli Urfa, na so forma común). Seleuco I refundó la ciudá como colonia militar nel 303 e.C. , y llamar “Edessa” (en memoria de la ciudá homónimo y antiguo capital de Macedonia, tamién llamada Vodena).

A finales del sieglu II e.C. , cola desintegración de la monarquía seléucida, pasó al protectoráu de Partia, pa ser conquistada pol Imperiu romanu en tiempos de Pompeyo, anque n'ocasiones volvió al dominiu parto.

L'imperiu parto dexó'l so pasu a un renacíu imperiu persa controláu pola dinastía sasánida aue apoderar de bona parte del este d'Anatolia. Los conflictivos, trémboles y volátiles llendes de los imperios romanu (y bizantín d'equí p'arriba) y persa sasánida dieron pie a la batalla d'Edesa onde l'imperiu romanu sufrió una contundente derrota a manes perses. Nesa batalla l'emperador Valerio foi prindáu polos perses sol mandu de Sapor I. Los romanos viéronse obligaos a realizar toa una serie de contrapartidas pa llograr la so lliberación, como l'atélite sistema de regación en Sushtar (actual Irán). Esta victoria persa conmemorar nun famosu baxorrelieve na necrópolis persa de Naqs Y Rustam mui cerca de les ruines de Persépolis nel actual Irán.

Reconstruyida pol Emperador bizantín Justino I (col nome de Justinópolis), foi ocupada polos perses en 609 y reconquistada pocu dempués pol Emperador Heraclio, pa cayer en manes árabes en 638. Los bizantinos trataron de recuperala en distintes ocasiones, sobremanera con Romanu I Lecapeno nel sieglu X. En 1031 foi apurrida a los bizantinos pol so gobernador árabe, pero depués foi reocupada polos árabes y finalmente polos turcos selyúcides en 1087.

Los cruzaos tomar en 1099, convirtiéndose asina nel primer estáu cruzáu y sede del condáu d'Edesa, qu'esistió hasta la perda de la ciudá en 1144, reconquistada por Zengi. De magar, tuvo en manes de los sultanes d'Alepo, los mongoles, los mamelucos y, de 1517 a 1918 formó parte del Imperiu otomanu.

Un personaxe famosu rellacionáu cola ciudá foi Jacobo Baradeo, xefe de los monofisites sirios que tomaron el so nome d'él: Siriu-Jacobitas. Dientro de los primeros testimonios de la Cristiandá, unu de los más conocíos ya intrigantes escritos apócrifos, ye l'intercambiu d'epístoles de Xesucristu con Abgaro V, rei d'Edesa, que Eusebio de Cesárea consideraba auténticu.

Galería

• 
  El Condáu d'Edesa del Estáu Cruzáu en 1135.
• 
  L'heriedu de la Edesa romana entá pervive nes columnes del xacimientu del castiellu de Urfa, qu'apoderen la ciudá actual de Şanlıurfa
• 
  Toma d'Edesa en 1031 pol exércitu bizantín lideráu por Georgios Maniaces, y contraataque árabe. Miniatura del Skylitzes Matritensis.
• 
  El rei Abgaro sostién la Imaxe d'Edesa.

Bibliografía

• Walter Bauer, Orthodoxy and Heresy in Earliest Christianity, 1934 (n'inglés) 1971.
• A. von Gutschmid, Untersuchungen über die Geschichte des Königliches Osroëne, en Mémoires de l'Académie impériale des Sciences de S. Petersbourg, ser. 7, vol. 35.1, St. Petersburg, 1887.
• J. B. Segal, Edessa: "The Blessed City", Oxford and New York: University Press, 1970.

Ver tamién

• Osroene
• Sanliurfa

Referencies

1. Esti topónimu apaez na traducción al asturianu de los Mapes de l'Associació Bíblica de Catalunya
   Esta fonte emplégase como referencia dende'l puntu de vista llingüísticu.

Enllaces esternos

• Crónica d'Edesa. (n'inglés)