Emperatriz Zhangsun

Emperatriz Zhangsun
Vida
Nacimientu	Chang'an ^(es) , 601 ^(greg.)
Nacionalidá	Dinastía Tang [1]
Llingua materna	chinu
Muerte	Chang'an ^(es) , 28 de xunetu de 636 ^(greg.) (34/35 años)
Sepultura	Liquan ^(en) [1]
Familia
Padre	Changsun Sheng
Madre	Lady Gao
Casada con	Li Huangdi [1]
Fíos/es	Gao Zong ^(es) [1] Li Chengqian[1] Li Mingda Li Tai[1] Li Lize[1] Princess Xincheng ^(es) Princess Chengyang ^(es)
Hermanos/es	Zhangsun Anye Zhangsun Wuji
Pueblu	Zhangsun Clan of Henan ^(en)
Estudios
Llingües falaes	chinu
Oficiu	ensayista, emperatriz consorte ^(es) , poeta

La emperatriz Zhangsun (長孫皇后, el so verdaderu nome nun se conoz) (Chang'an, añu 601 - 14 de xunetu 636)^[2]). La emperatriz Zhangsun foi la esposa del emperador Li Shimin tamién llamáu emperador Taizong, terceru de la dinastía tang.

Ámbitu históricu

La futura Emperatriz Zhangsun nació nel añu 601. El so padre foi un famosu xeneral de la Dinastía Sui Llamáu Zhangsun Sheng (長孫晟), y la so madre foi Lady Gao yera la fía del oficial Gao Jingde (高敬德).^{[nota 1]}

La emperatriz Zhangsun tenía cuatro hermanos mayores: el primeru yera Zhangsun Xingbu (長孫行布, quien morrió nel 604 mientres trataba d'entartallar la rebelión del hermanu del Emperador Yang, Yang Liang) Zhangsun Heng'an (長孫恆安), Zhangsun Anye (長孫安業), y Zhangsun Wuji. (Zhangsun Wuji yera fíu de Lady Gao tamién, ente que Zhangsun Anye nun lo yera; nun se conoz quien fueron les madres de los otros dos hermanos.) Zhangsun Sheng morrió nel 609, y Zhangsun Anye, en cuenta de criar al so hermanu y a la so hermana pequeños espulsó-yos, al igual qu'a la so madrasca lady Gao, de la casa ancestral de la familia, unviándolos col hermanu de Lady gao. Gao Shilian, esti encargar de crialos.

Dizse que la futura emperatriz Zhangsun yera estudiosa y cuidadosa nes sos aiciones. Nel 613, casóse col futuru emperador Taizong (que'l so verdaderu nome yera Li Shimin), el segundu fíu del emperador Gaozu de Tang (que'l so verdaderu nome yera Li Yuan).

Princesa de Qin

Nel añu 617, Gaozu, afaláu por Li Shimin y l'hermanu mayor d'esti Li Jiancheng, xunto con otros, remontar en Taiyuan y más tarde, esi mesmu añu, prindó la capital, Chang'an, declarando al nietu del emperador Yang, Yang You, emperador. Nel 618, dempués de que llegaren noticies de que l'emperador Yang fuera asesináu nun golpe d'estáu en Jiangdu empobináu pol xeneral Yuwen Huaji, Gaozu obligó a Yang You a abdicar nel so favor, proclamándose'l mesmu emperador y estableciendo la dinastía Tang. Gaozu nomó a Li Shimin príncipe de Qin, Poro, la futura emperatriz Zhangsun convertir na princesa de Qin». Li Shimin y ella tuvieron trés fíos: Li Chengqian, Li Tai, y Li Zhi futuru emperador, y trés fíos, quien más tarde fueron nomaes les princeses Changle, Jinyang y Xincheng.

Li Shimin demostró ser el xeneral de los Tang más capaz mientres la campaña pa volver unificar a China tres el colapsu de la Dinastía Sui, ganando a los mayores enemigos d'estos: Xue Rengao quien se autoproclamó emperador de Qin, Liu Wuzhou'l Khan de Dingyang, Wang Shichong l'emperador de Zheng y a Dou Jiande el príncipe de Xia. Faciendo esto, llegó a apostrar a segundu planu d'atención a Li Jiancheng, quien, como fíu mayor de Gaozu yera'l príncipe herederu, y empezó asina una intensa rivalidá ente los hermanos, dizse que la princesa Zhangsun trató d'amenorgar la enemistá ente los hermanos, más nun tuvo ésitu.

Según fontes históriques, nel añu 626, l'herederu titular Li Jiancheng y el so otru hermanu, Li Yuanji, quien taba del llau de Li Jiancheng, decidieron poner fin a la brillosa carrera de Li Shimin por aciu una emboscada. Pero Li Shimin enteróse de too y entamó un contraataque, metiéndose na emboscada xunto colos sos soldaos de más enfotu. Cuando Li Shimin taba preparando la movilización de tropes, la princesa Zhangsun sofitó-y. L'hermanu d'ésta, Zhangsun Wuji, foi quien preparó la estratexa p'asegurar la victoria de Li Shimin. Li Shimin ganó y mató a Li Jiancheng y a Li Yuanji en «La Puerta del guerreru Negru», dempués obligó al so padre a noma-y herederu titular. Polo que la princesa Zhangsun foi nomada tamién heredera titular. Dos meses más tarde l'emperador Gaozu abdicó a favor de Li Shimin, quien, n'aportando al tronu, cambéu'l so nome a «emperador Taizong», coronó a la so muyer emperatriz y al so fíu mayor, Li Chengquian, herederu.

Emperatriz

Emperador Li Shimin maríu de Zhagsun.

Como emperatriz, Zhangsun nunca coyó más de lo que precisaba nin vivió nun luxu estremu. Cuando l'ama de cría del príncipe herederu dixo que'l palaciu nun contenía bienes abondos, la emperatriz retrucó: «tou lo que tendría d'esmolecer a un herederu ye nun tener abondes virtúes o abonda fama. ¿Por qué esmolecese de nun tener abondos bienes materiales?» Tamién se diz que nunca solía enoxar coles sos dames de compañía o colos eunucos que la sirvíen. Solía da-y a Taizong exemplos d'historia p'ayudar a gobernar meyor. Dacuando, si l'emperador Taizong se enfurecía coles dames de compañía o colos eunucos ensin razón dalguna, ella asonsañaba tar enoxada tamién y pidía entrugalos personalmente, poniéndolos asina so la so custodia; depués esperaba hasta que la roxura del so home pasaba, y dempués clamiába-y pola restitución de los prisioneros», esta práutica amenorgó considerablemente'l númberu de castigos inxustos nel palaciu. Dizse que cuando dalguna de les concubines del emperador carecía, la mesma emperatriz curiar hasta la so recuperación.

L'emperador Taizong trató delles vegaes d'aldericar con ella decisiones sobre castigos, pa ver qué opinaba, pero cada vez ella negóse a faelo, diciendo que nun yera'l so llugar opinar sobre eses cuestiones. Como l'hermanu d'ella, Zhangsun Wuji foi l'estratega qu'aseguró la so victoria sobre Li Jiancheng, Taizong quixo faer a Zhangsun Wuji ministru pero la emperatriz Zhangsun intentó convence-y en contra d'ello, l'emperador de primeres amosóse en desalcuerdu y nomó a Zhangsun Wuji ministru na seronda del añu 627, pero Zhangsun Wuji refugar.

Nel añu 628, Zhangsun Anye viose implicáu nuna traicionera intriga, xunto colos xenerales Li Xiaochang (李孝常), Liu Deyu (劉德裕), y Yuan Hongshan (元弘善). Nun principiu, Zhangsun Anye, como los demás conspiradores, diba ser condergáu a muerte, pero la emperatriz Zhangsun intercedió por él, diciendo qu'inclusive anque Zhangsun Anye merecía morrer, la xente pensaría qu'ella se taba vengando pol tratu que-yos dio a Zhangsun Wuji y alla cuando yeren pequeños. L'emperador Taizong amosóse d'alcuerdu y exilió a Zhangsun Anye a la prefeutura de Xi.

Matrimoniu de la so fía

Nel añu 632, l'emperador Taizong taba a puntu de casar a la so fía la princesa Changle col fíu de Zhangsun Wuji, Zhangsun Chong (長孫沖). Por cuenta de que la princesa yera la so fía favorita, l'emperador Taizong ordenó al maestru de ceremonies qu'entamara una boda digna de la fía d'un emperador. El ministru Wei Zheng oponer a esto, apuntando que yera contrariu a les enseñances del Emperador Ming de que los fíos nun teníen de ser honraos como hermanos. L'emperador Taizong amosóse d'alcuerdu y comentar a la emperatriz Zhangsun, quien tuvo sorprendida pola honestidá del ministru y, poro, dempués de recibir el permisu del emperador Taizong, unvió los sos eunucos con regalos d'oru y seda pa Wei, compensándo-y pola so honestidá. N'otra ocasión, dempués de que l'emperador volviera de la corte imperial, atopábase furiosu y glayaba, «¡espera a qu'atope la ocasión de matar a esi granxeru!» La Emperatriz Zhangsun preguntó-y qu'a quien se refería, y él contestó, «refiérome a Wei Zheng. ¡Siempres atopa la manera de faltame en frente de tol conseyu imperial!» La emperatriz foi a les sos estancies y preparóse pa compensar a Taizong. Esti sorprendióse y preguntó-y pola razón. Ella respondió, «oyí que solo los más grandes emperadores tendríen subordinaos qu'amuesen integridá. Wei amosó esa integridá porque yes un gran emperador. ¿Qué tanto diba felicitate?»la roxura del emperador volvióse felicidá y nun castigó a Wei.

Enfermedá del emperador

L'Emperador Taizong sufrió una grave enfermedá mientres dellos años; taba con él día y nueche, llevando siempres un venenu con ella pa suicidase si l'emperador morría. Dizse que la mesma emperatriz sufría d'una grave enfermedá d'asma, y que les sos condiciones yeren tarrecibles nel añu 634; cayó enferma, pero seya comoquier ayudó a Taizong cuando esti viose obligáu a llevantase en metá de la nueche por cuenta de una llamada d'emerxencia del so hermanascu, Chai Shao (柴紹) quien yera duque de Qiao, nel añu 636, la so condición yera bien grave, y Li Chengqian suxirió-y que, al faer los doctores tou lo que podíen, l'emperador Taizong tendría de perdona-yos y dexa-yos convertise en monxos Budistes o Taoístes, por qu'intentaren ganase'l perdón de los dioses, la emperatriz Zhangsun, sabiendo que l'emperador Taizong desaprobaba el budismu y el taoísmu y amás, creyendo que'l repartu de perdones yera desaveniente, negóse. Li Chengqian entós allegó cola idea al ministru Fang Xuanling, quien-y la comentó al emperador Taizong.

Fallecimientu de la emperatriz

L'emperador Taizong meditó l'asuntu del perdón xeneral pero la emperatriz Zhangsun volvió negase, a midida que averábase a la muerte, (naquel momentu Fang acababa de provocar la roxura del emperador y fuera releváu del so cargu y confináu na so casona), ella despidióse del emperador coles siguientes pallabres:

Fang Xuanling sirvió a la vuesa maxestá imperial mientres enforma tiempu. Ye cuidadosu, y toles sos poderoses estratexes y planes secretos nunca fueron remontaos a naide. Nun siendo que nun haya una bona razón, espero que nun-y abandones. En cuando al clan Zhangsun, munchos d'ellos esfruten de grandes salarios y una bona vida por cuenta del nuesu casoriu, non porque tengan grandes virtúes, y polo tanto pueden malvase fácilmente. Pa poder caltener a los Zhangsun controlaos, espero que nun-yos pongas en posiciones poderoses, y van tar satisfechos viéndovos na corte imperial el primer y el decimoquintu día de cada mes. Nun fui una carga al pueblu en vida, y nun quiero selo una vegada muerta. Polo qu'espero que nun me construyáis una gran tumba faciendo a la xente trabayar y esbardiando los recursos del imperiu. Fexe d'una llomba la mio tumba, y usa lladriyu o madera pa construyila. Espero que la so alteza imperial permaneza cerca d'homes honestos y allóñese d'aquellos que nun tienen virtúes; qu'aceptarais pallabres sabies y que nun emprestarais oyíos a los falsos cumplíos de los malvaos; que dexarais de trabayar tantu y que dejeis de cazar. Inclusive si voi al infiernu, Nun tengo nengún arrepentimientu. Nun ye necesariu que convoquéis a los nuesos fíos y fíes equí; si véo-yos llorar, atristayaré.

Morrió nel añu 636. Dempués del so fallecimientu les autoridaes imperiales atoparon los trabayos escritos de la emperatriz Zhangsun , un trabayu que constaba de 30 volumes tituláu exemplos pa Muyeres (女則, Nü Ze), comentarios criticando a la emperatriz Ma Ming de la dinastía Han, y apurrir al emperador Taizong. Cuando l'emperador lleó'l so trabayos sintióse una gran murnia y dixo Estos llibros, escritos pola emperatriz, van ser un exemplu mientres xeneraciones. Nun ye que m'oponga a los sinos del cielu o vaya a llamentame en devanéu, pero agora, cuando ente al palaciu, yá nun voi oyer los sos conseyos. Perdí una conseyera maraviyosa, y nun la voi escaecer.

L'emperador Taizong volvió a reinstaurar a Fang nel so cargu de ministru, y depués entamó-y un funeral dignu del so rangu, pero amenorgó los gastos tou lo que pudo, como ella deseyara. Él mesmu seria soterráu nesa mesma tumba tres la so muerte nel añu 649.

Bibliografía

• "Women in power from 500-700" at Guide2womenleaders.com
• Book of Tang, vol. 51[1].
• New Book of Tang, vol. 76[2].
• Zizhi Tongjian, vols. 191, 192, 194.

Referencies

1. Afirmao en: Base de Datos Biográfica China. Llingua de la obra o nome: inglés.
2. «兩千年中西曆轉換». Archiváu dende l'orixinal, el 2021-10-19.

Notes

1. A pesar de que los rexistros históricos dicen claramente que Lady Gao yera la esposa de Zhangsun Sheng, bien podría nun ser la primer esposa, si ye ciertu qu'un hermanu mayor, llamáu Zhangsun Anye, espulsar a ella y al so hermanu carnal, Zhangsun Wuji, de la casa paterna. Esto nun podría habelo fechu Zhangsun Anye si nun tuviera autoridá pa ello, esto ye, que posiblemente yera fíu d'una esposa anterior. Hai que tener en cuenta que los altos cargos teníen concubinas, que los sos fíos nun teníen la mesma autoridá que los de les esposes