El francés estándar tien 20 a 21 consonantes y 11 a 16 vocales.
L'inventariu d'alófonos consonánticos vien dau por:
| billabial | llabiu-dental | llabiu-palatal | llabiu-velar | alveolar | postalveolar | palatal | velar | uvular | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| oclusiva | p b | t d | k g | ||||||
| nasal | m | n | ɲ¹ | ŋ² | |||||
| fricativa | f v | s z | ʃ ʒ | ʁ ³ | |||||
| aproximante | ɥ | w | l | j |
¹ Na pronunciación actual, el fonema [ɲ] estrémase cada vez menos de [nj].
² El fonema [ŋ] apaeció relativamente apocayá, arriendes de los préstamos de pallabres d'orixe inglés. Dacuando pronúnciase [ɲ].
³ En dellos dialeutos, la /ʁ/ puede ser reemplazada por /ʀ/ o /r/. Esti fenómenu denominar alofonía.
| anterior | central | posterior | |
|---|---|---|---|
| zarrada | i y | o | |
| semicerrada | y ø | o | |
| media | ə ¹ | ||
| semiabierta | ɛ ɛ̃ œ œ̃ ¹ | ɔ ɔ̃ | |
| abierta | a | ɑ² ɑ̃ |
¹ Na pronunciación actual, [ə] tiende a averase a [ø], y œ̃ tiende a averase a ɛ̃.
² La distinción ente a [a] y â [ɑ] sumió na fala avezada en Francia, anque se caltienen en Bélxica o Québec.
| b | c | ç | ch | d | f | g | gn | gu | h | j | k | l | m |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| b | k, s | s | ʃ, k | d | f | g, ʒ | ɲ | g | ¹ | ʒ | k | l | m |
| n | ng | p | ph | q | qu | r, rh | s | ss | t, th | v | w | x | z |
| n | ŋ | p | f | k | k, /k/ | ʁ | s, z | s | t | v | w, v | /ks/, /gz/ | z |
¹ La h nun se pronuncia en francés estándar, salvu nes interxeiciones como hai!, y delles vegaes ataya la liaison (dizse "de haute" y non "d'haute" (de lo alto))
| a | â | æ | ai | ain | an | au | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a, ɑ | ɑ | y | ɛ, y | ɛ̃ | ɑ̃ | o | |
| y | ê, è | é | eau | ei | ein | en | eu |
| ə, y, ɛ | ɛ | y | o | ɛ | ɛ̃ | ɑ̃, ɛ̃ | œ, ø |
| i | in | ||||||
| i, j | ɛ̃ | ||||||
| o | ô | œ | œo | oi | oin | on | ou |
| ɔ, o | o | y | œ, ø | /wa/ | /wɛ̃/ | ɔ̃ | o, w |
| o | un | ||||||
| y, ɥ | œ̃ | ||||||
| y | |||||||
| j, i |
El grupu galorromance ye una de les cañes más diveregentes dientro del grupu romance occidental, tantu nel nivel léxicu como nel nivel fonéticu. Namái les llingües romances orientales presenten un grau de diverxencia similar respectu al permediu de les llingües romances. La mayoría d'estos cambeos paecen remontase al periodu entendíu ente los sieglos VII a XII cuando'l sistema fonolóxicu sufrió importantes cambeos que alejaraon a estes llingües del restu de llingües romances occidentales.
De siguío preséntense delles evoluciones fonétiques por sieglos que dan una idea del ritmu de los principales cambeos fonéticos:[1]
| Llatín | Proto- romance |
francés antiguu | francés mediu |
francés modernu | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| sieglu IX | sieglu XII | sieglu XV | sieglu XVIII | sieglu XXI | ||
| PĔDE- 'pie' |
*'pɛde | /pieð/ | /pieθ/ pied |
/pie/ | /pie/ | /pie/ pied |
| MATŪRU- 'maduru' |
*ma'turo | /ma'ðyr/ | /mə'yr/ meür |
/myr/ | /myʀ/ | /myʀ/ mûr |
| SCŪEL TO- 'escudu' |
*(i)s'kuto | /ye'kyð(o)/ | /ye'ky/ escu |
/y'ky/ | /y'ky/ | /y'ky/ écu |
| SÆTA- 'flecha' |
*'sɛta | /seiðə/ | /seiə/ seie |
/soiə/ | /swɛə/ | /swa/ soie |
| FŒMINA- 'muyer' |
*'femina | /femnə/ | /femmə/ femme |
/fãmə/ | /fam(ə)/ | /fam/ femme |
| HŎMINE- 'home' |
*'omine | /omnə/ | /ommə/ homme |
/õmə/ | /ɔm(ə)/ | /ɔm/ homme |
| BĔLLUS 'bonitu' |
*'bɛllos | /bɛłs/ | /bɛaus/ beaus |
/be'au/ | /bio/ | /bo/ beau |
| HABĒRE 'haber, tener' |
*a'bere | /a'veire/ | /a'voir/ avoir |
/a'vwɛr/ | /a'vwɛʀ/ | /a'vwaʀ/ avoir |
| IŪDICĀEL TO- 'xulgáu' |
*ʤudi'kato | /ʤy'ʤieð(o)/ | /ʒy'ʒie/ jugié |
/ʒy'ʒy/ | /ʒy'ʒy/ | /ʒy'ʒy/ jugé |
| CŎLLŌCĀRE 'poner, tender' |
*kollo'kare | /koł'ʧier(y)/ | /ku'ʧier/ couchier |
/ku'ʃie(r)/ | /ku'ʃy/ | /ku'ʃy/ coucher |
Exemplos de fonética:
OU : tout , jour vous . AU: chaud. aussi, autress. AI/AI: mai, serait, semaine. OI: revoir, histoire, oille. EU: leur, peu ,honneur.