Idioma cimbriano

Cimbriano Zimbrisch
Faláu en	Italia
Falantes	400[1] a 2.200[2]
Familia	Indoeuropéu   Xermánicu    Occidental     Altoxermánicu      Superior       Austrobávaru        Cimbriano
Alfabetu	Alfabetu llatín
Estatus oficial
Oficial en	protexíu na Provincia autónoma de Trento
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2
ISO 639-3	cim

El cimbrio (n'alemán: Zimbrisch o Tzimbrisch; n'italianu: Cimblo) referir a cualesquier de les variantes locales d'altu alemán falaes nel nordeste d'Italia.

El cimbrio ye una llingua xermánica rellacionada col austrobávaru y más probablemente deriváu del dialeutu austrobávaru del sur (sicasí un orixe lombardu nun pudo ser refugáu). Tamién ta rellacionáu al idioma mócheno. Les sos diferencies bien esenciales en gramática como en vocabulariu facer práuticamente inintelegible para falantes d'alemán estándar o bávaru. El bávaru ye tamién faláu na provincia de Tirol del Sur. L'impautu de les variantes circundantes del italianu nel cimbrio foi bien fuerte.

Historia

Distribución histórica (mariellu) y actual (anaranxáu) del cimbrio y del mócheno.

El rexistru más tempranu de migración de bávaros a Verona data aproximao del añu 1050. L'asentamientu siguió mientres los sieglos XI y XII.

Una teoría sobre l'orixe lombardu del cimbrio foi propuesta en 1948 por Bruno Schweizer y nuevamente en 1974 por Alfonso Bellotto. L'alderique foi otra vegada alicáu en 2004 pol llingüista cimbrio Ermenegildo Bidese. La mayoría de los llingüistes siguen sofitando la hipótesis de la migración medieval.

La presencia de comunidaes xermanofalantes n'Italia foi afayada nel sieglu XIV por humanistes italianos, quien la acomuñar colos cimbros, pueblu que llegó a la rexón nel sieglu II DC. Este ye'l posible orixe al endónimu actual (Zimbar). Una hipótesis alternativa propón que'l nome deriva d'un términu pa "carpinteru", cognáu col inglés timber (madera), lliteralmente timberer (madereru).

Dialeutos

Los trés mayores dialeutos del cimbriano son falaos en:

• Los Siete conceyos (Siben Komoin), anguaño solo nel pueblu de Roana (Robàan).
• Luserna (Lusern), en Trento.
• Los Trenta conceyos (Dreizehn Komoin), anguaño solo nel pueblu de Giazza.
• Dellos pueblos nos Alpes cárnicos como Sappada y Sauris.

El cimbriano ta en peligru d'estinción pol italianu estándar, que ye usáu frecuentemente en públicu, y el vecín idioma vénetu. Hai un envaloráu de 2,200 persones que falen cimbriano.

En Trento, según el censu del 2001, el primeru nel que se rexistró llingües natives, el cimbriano yera faláu por una mayoría na municipalidá de Luserna (267 persones, 89.9%). N'otres municipalidaes de Trento 615 persones declararon miembros del grupu llingüísticu cimbriano, un total de 892 en Trento.

Estatus

El cimbriano ye reconocíu oficialmente na provincia de Trento por llei provincial y nacional. A entamos de los 90, delles lleis y regulaciones pasaron pol Parllamentu italianu y l'asamblea provincial que punxo l'idioma y la cultura cimbriana so proteición. Un institutu cultural foi fundáu por decretu, que'l so propósitu ye salvaguardar y educar nesa llingua. Afíxose'l currículu escolar por que se enseñe en cimbriano, y camudáronse los lletreros públicos por que sían billingües.

Exemplu

Cimbriano	Alemán	Asturianu
Christus ist au gestanden Von der marter alle, Daz sunna bier alle froalich sayn Christus bil unsare troast sayn.	Christ ist auferstanden Von der Marter alle, Des solln wir alle fröhlich sein, Christ will unser Trost sein.	Cristu resucitó de toles tortures, poro, alegrémonos Cristu va ser el nuesu consuelu

Referencies

1. «Cimbriano». Atles interactivo Unesco de les llingües en peligru nel mundu. Consultáu'l 6 de payares de 2015.
2. «Cimbrian» (inglés). Ethnologue. Consultáu'l 6 de payares de 2015.

Enllaces esternos

• Omniglot: Llingua cimbria, alfabetu y pronunciación (n'inglés)
• Tutorial del cimbrio (n'alemán)