Imperiu de la llei

Imperiu de la llei
doctrina xurídica
Cambiar los datos en Wikidata

L'imperiu de la llei ye un conceutu xurídicu-políticu de definición formal non unívoca,[1] pero que xeneralmente s'entiende nel sentíu de la primacía de la llei sobre cualesquier otru principiu gubernativu, especialmente contra la tiranía y l'arbitrariedá del poder políticu —«L'Estáu soi yo»—, inclusive anque fueren bienintencionadas —principiu de razón d'Estáu, opuestu a les máximes romanes Dura lex sei lex o Fiat iustitia, et pereat mundus—.[2] Per un sitiu, el conceutu d'imperiu de la llei ye similar al conceutu helénicu nomos basileus (‘la llei ye'l rei') o al anglosaxón rule of law, pero nun tien de confundir se con otros, como los xermánicos Rechtsstaat —Estáu de derechu—,[3] y Verfassungsstaat —Estáu constitucional de derechu—, col principiu de llegalidá o colos conceutos de llexitimidá, llegalidá, cultura de la llegalidá, gobernanza, etc.

L'imperiu de la llei foi descritu como un principiu meta-xurídicu o un ideal éticu-políticu.[4]

La vieya aspiración histórica a establecer un gobiernu de lleis»... dio llugar na cultura xurídica europea al ideal d'imperiu de la llei o rule of law, que ye quiciabes la piedra angular en que se sofita la llexitimidá de los nuesos ordenamientos xurídicos vixentes.[5]

Una denominación etimológicamente equivalente sería nomocracia.[6] Entendíu como principiu o supremacía constitucional, l'imperiu de la llei significa la sujección de l'aición estatal a una regla o llei fundamental: la Constitución.

El constitucionalismu clásicu (constitucionalismu inicial) - Dicha etapa xestárase laxamente a partir del sieglu XIII y enllargárase hasta parte del sieglu XIX. Esta espresa en si mesma los oríxenes o entamos del constitucionalismu. Forxáu pa ganar al absolutismu monárquico. Néstor Pedro Sagues señala que dicha modalidá dirixir a racionalizar el poder político creando la imaxe de la nomocracia o gobiernu de les lleis, ye dicir que pa considerar cualquier actu del estáu como válidu y llexítimu, ésti tenía de derivase d'una competencia primeramente prevista na constitución.[7]

Tal conceutu o principiu regula'l ordenamientu xurídicu d'un país o sociedá; y, a pesar que s'aplica especialmente al Estáu y los sos funcionarios, entiéndese que ten de ser d'observación xeneral, siguíu por toos.[8]

Conceutu anglosaxón de rule of law

[editar | editar la fonte]

La tradición anglosaxona remontar a la mitificada Carta Magna de 1215, y a la xurisprudencia atropada mientres sieglos, como esti testu del xuez Henry de Bracton (ca. 1250):

El rei nun tien de tar suxetu a un home, pero sí a Dios y a la llei, porque ye la llei lo que lo fai rei.[9]

Sicasí, el so más acabada formulación ye mesma del sistema políticu de la Revolución inglesa construyíu sobre'l Bill of Rights de 1689. El so sentíu yera la llimitación del poder del rei, garantizando'l poder llexislativu del Parllamentu inglés.[10] La fascinación qu'esti sistema produció en Montesquieu y los pensadores políticos franceses del sieglu XVIII (que vivíen nuna monarquía absoluta), llevó a la formulación del principiu de separación de poderes, que se procuró explícitamente aplicar a los sistemes políticos revolucionarios construyíos a partir de la Independencia de los Estaos Xuníos (1776) y de la Revolución francesa (1789).

Nel Reinu Xuníu, esa tradición evolucionó amodo al conceutu actual de rule of law (espresión traducible por "regla" o "gobiernu de la llei" o "del derechu") por influencia de la busca xeneralizada de normes naturales” y xenerales, mesma de la dómina victoriana. Asina, por casu, George Campbell -duque de Argyll- publico en 1867 el so The Reign of Law. Estes tentatives, polo xeneral, yeren proyeutos filosóficos que pretendíen fundar el sistema xurídicu na llei natural:

Porque según la razón y la reflexón son naturales al Home y son tan importante a la so naturaleza como los instintos más elevaos, asina Lleis encontaes nel rectu exerciciu d'esa Razón son Lleis Naturales nel meyor y más altu sentíu de toos.[11]

Esi enclín remató cola obra d'Albert Dicey (Study of the Law of the Constitution, 1885), a quien se considera'l formulador definitivu de la concepción actual del principiu de rule of law. Según él, esa regla ta constituyida por trés principios:

  • Toos son iguales ante la llei.
  • Naide puede ser sancionáu nun siendo qu'haya un claru quebrantamiento de la llei.
  • Nengún conxuntu de lleis ta percima de los tribunales.

Los dos primeros principios son fácilmente equiparables nel derechu comparáu (igualdad ante la llei y principiu de llegalidá). Sicasí'l terceru basáu nuna peculiaridá de la llexislación inglesa- ye un puntu revesosu, pos niega a la Constitución esi papel fundamental de llei básica, percima de toos, incluyendo los xueces, que xeneralmente se -y da nes demás.

Na actualidá'l conceutu tien un significáu más xeneral. Según el diccionariu xurídicu Black's (d'usu estensivu nel sistema xudicial inglés):

Rule of law ye un principiu llegal d'aplicación xeneral, sancionáu pola reconocencia de les autoridaes y usualmente espresáu na forma d'una máxima o proposición lóxica. Ye llamáu una regla” (rule) porque en casos de significáu dudosu o en casos imprevistos ye una guía o norma pa decisiones. La rule of law, dacuando llamada la supremacía de la llei”, aprove que les decisiones tendríen de ser algamaes pola aplicación de principios reconocíos o la llei, ensin la intervención de discreción na so aplicación.[12]

Xeneralmente acéptase qu'esa máxima -como principiu gubernativu- busca abellugar los derechos de los ciudadanos contra un posible abusu del poder gubernamental na midida que toos gobiernu incluyíu- tán suxetos a la mesma llei.

Asina por casu el gobiernu de Canadá define asina la primauté du droit:

Esti principiu ye que toos tán suxetos a la llei. Ello ye que naide ye tan importante o poderosu qu'escapa a la llei: nin el Gobiernu nin el Primer ministru nin nengún otru ministru nin la Reina mesma o'l Gobernador Xeneral o Teniente Gobernadores, nin el más altu funcionariu del Estáu o de les fuercies armaes o'l mesmu Parllamentu, nin nengún llexislador de les asamblees provinciales. Estos individuos y organismos nun tienen otres competencies que les que-yos confier la llei: la Llei de Constitución, 1867 o un cambéu del mesmu; por una llei federal o provincial, pol derechu común Inglés, qu'heredáu y que, inclusive si foi considerablemente modificáu, arriquecíu y podado nos últimos años pol Parllamentu federal y les llexislatures provinciales, sigue siendo'l fundamentu del nuesu derechu constitucional, nuesu derechu penal y del nuesu derechu civil (derechos de propiedá y de los derechos civiles) pa tol país sacante Quebec (que tien el so propiu códigu civil).[13]

Acordies con el Rule of Law Index[14] publicáu añalmente pol proyeutu mundial de xusticia (World Justice Project),[15] l'imperiu de la llei inclúi tanto elementos procesales como sustantivos, tal como la proteición de derechos fundamentales de los ciudadanos.

Argumentóse que la rule of law ye una condición necesaria pero non abondu pa la esistencia de la democracia; o que la rule of law nun implica que la llei seya xusta. N'efeutu, por qu'esista rule of law basta con que la llei -cualesquier sía- seya reparada. Esto nun ye solo una cuestión de puntillismo llegal sinón unu de gran importancia xurídicu política, en que'l sistema inglés ta esperimentando, na primer década del sieglu XXI- tensiones (so la influencia de la Guerra contra'l terrorismu) que se tán manifestando na socavación de dellos derechos tradicionales.

Eses temes fueron esploraos por Lord Bingham, Senior Law Lord,[16] quien suxer como solución la introducción d'una "Constitución formal" al sistema inglés:

ye'l casu que nun hai un consensu, históricu o contemporaneu, que dea a los xuicios d'un personal xurídico non electu precedencia sobre la d'un parllamentu escoyíu, por bien opresivo qu'esi sía. La respuesta, conclúi, tien que ser una constitución codificada que llinde lo que'l Parllamentu puede faer - si ye que, amiesta cautamente, eso ye lo que'l pueblu británicu desea.[17]

Dende esa perspeutiva, Bingham percibe como de gran importancia la introducción a la llexislación inglesa de la Convención Europea de Derechos Humanos.

Otres tradiciones

[editar | editar la fonte]

Los primeros teóricos non ingleses del conceutu de "imperiu de la llei" buscaron -so la influencia d'idees lliberales y republicanas- acutar el poder del Estáu con cuenta d'evitar abusos del poder estatal contra'l ciudadanu y los sos derechos esistentes nel estáu absolutista. Según Hans Reichel nel Estáu absolutista:

la divisa política y juridopolitica... constituyir les pallabres l'Etat c'est moi (l'Estáu soi yo): lo que quier el Rei querer la llei. El monarca yera tou en tou; tolos demás nel Estáu, entá los funcionarios políticos, son solu súbditos. Dientro de la corporación de los emplegaos, dafechu dependientes, el xuez nun constituyía nenguna categoría substantiva y peculiar. El xuez yera un emplegáu y solo un emplegáu. Nun había por qué falar de garantíes d'independencia xudicial. El xuez podía ser nomáu y depuestu al arbitrio del Soberanu, como cualesquier otru.[18]

Según Martínez M, nel réxime absolutista esistía la institución de la "xusticia retenida", que dexaba al monarca modificar o esaniciar, al so arbitrio, les decisiones xudiciales.[ensin referencies]

Elías Díaz afirma:
L'Estáu de Derechu institucionalizar de manera coherente per primer vegada y con un ciertu calter xeneral tres les revoluciones franceses nos estaos lliberales del pasáu sieglu. Esisten, sicasí, precedentes más o menos imprecisos d'esa idea del imperiu de la llei”, na Antigüedá, Edá Media y Ancien Régime.[19]

Ente los autores que promovieron esta nueva visión orixinalmente atópense Montesquieu -quien argumentaba en favor d'una Constitución y la separación y l'equilibriu de poderes-, Rousseau[20] y Paul Johann Anselm von Feuerbach, quien treslladó'l principiu a la esfera llegal, argumentando que non solo'l gobiernu sinón les instituciones xurídiques tienen de ser ineludiblemente coactivas, teniendo pa ello l'habilidá de recurrir a la coerción física con cuenta de protexer ya imponer la llei. Feuerbach introdució la frase Nullum crime, nulla poena sine praevia lege, considerada en delles xurisdicciones l'equivalente del Principiu de llegalidá en derechu penal (por casu, el conceutu francés de Príncipe de légalité en droit pénal).

Unu de los primeros n'utilizar esos conceutos de manera practica foi John Adams quien en 1780 articuló'l principiu de separación de poderes na Constitución del Estáu de Massachusetts a fin llograr un gobiernu de les lleis y non de los homes";[21] que puede considerase l'entamu de la tradición del constitucionalismu estauxunidense.

Na tradición hispanoamericana, el conceutu yá yera conocíu a principios del sieglu XIX. Asina, por casu, Francisco de Miranda escribe en 1808:

En tan crítiques circunstancies, yo reclamo l'imperiu de la llei [...] [Asina] enseñar la sabia política; prescribir la sana moral, y dictar la razón. [Pido la llibertá de los escorríos] y qu'en delantre nun puedan ser fadiaos nin alteriaos nel gocie de los derechos que respeutivamente concéde-yos la Constitución.[22]

Pero eso suxer un problema fundamental: ¿qué constitución y qué lleis? ¿de qué orixe y llexitimidá?. Nel sistema anterior había un ensame de fontes llegales: la tradición, la relixón, les costumes y el racionamientu de xuristes y -quiciabes más importante- la voluntá de los monarques, quien teníen el derechu absolutu non solo a instaurar o derogar lleis sinón tamién d'instaurar o remover xueces y tribunales. Nel nuevu sistema la fonte ye “la voluntá ciudadana”;[23] pero a lo menos la tradición, el costume y les opiniones razonaes de los xuristes, filósofos y políticos pueden llamase representaciones de la voluntá ciudadana.

Friedrich Karl von Savigny suxer la figura del xurista (nel so doble sentíu de llexislador y xuez) como creador del Derechu. Solo ellos pueden reflexar y evaluar la tradición popular y el costume, senu orixinariu del Derechu, combinándola con “principios rectores” xenerales (derivaos de la doctrina y la xurisprudencia). Entá cuando un códigu xeneral (Constitución) esista, ésti ten de ser complementáu y afechu a la realidá del momentu polos xuristes.[24] Pa Savigny l'estudiu del derechu ye una ciencia, y como tal, daqué que rique especialización. L'estudiu históricu de les lleis ye una precondición esencial pa la comprensión del derechu.

Esa perceición xeneralizóse. Asina, por casu, l'estadista y escritor llatinoamericanu Andrés Bello (nel so Códigu Civil de Chile, obra de gran influencia na llexislación llatinoamericana) afirma:

La llei ye una declaración de la voluntá soberana que, manifestada na forma prescrita pola Constitución, manda, prohibe o dexa.

Pa Bello y otros, nin el costume nin la xurisprudencia tienen valor llegal nun siendo que sían sancionaos explícitamente pol llexislador, esto ye, nun siendo que sían espresaes en lleis.

A partir d'esi periodu, y pa munchos que siguieron a Adams, el conceutu significó'l gobiernu de les lleis y non de los homes: "Nesti orde constitucional, la impersonalidá y la irretroactividad de la llei ye lo qu'asegura la so credibilidá y cumplimientu".[ensin referencies][25]

Hugo Krabbe, nuna visión "nomocrática" del imperiu de la llei, significando la llei como verdaderu gobernante, llegó a suxerir que l'Estáu nun tien el poder de crear lleis y que ye a estes, non al Estáu, a quien realmente correspuende la soberanía.[26]

Constitucionalismu y normativismo

[editar | editar la fonte]

Pero ye conveniente reparar que nada no anterior resuelve'l problema que'l sistema d'Imperiu de la llei nun implica o demanda que la llei seya xusta.

Esa situación dio orixe a dos perspectives: la del Constitucionalismu n'EE. XX. y normativismo n'Europa.

Nes pallabres de Fritz: "Esos discutinios políticu y constitucional tamién llevantaron cuestiones de constitucionalismu -como identificar el coleutivu soberanu, que poderes tien esi soberanu y como reconocemos cuando esi poder soberanu actúa. A diferencies de cuestiones constitucionales, cuestiones del constitucionalismu nun podíen ser respondíes con referencia a testos constitucionales extantes o inclusive opiniones xudiciales. Más bien, elles yeren entrugues xenerales alrodiu d'opiniones diverxentes que los (norte)Americanos desenvolvieron dempués de la so independencia alrodiu de la soberanía popular y el papel constante del pueblu pa controlar l'orde constitucional que folgaba sobre la so autoridá soberana."[27]

Una perceición de gran importancia nesos desarrollos foi la del xurista Oliver Wendell Holmes, Jr., quien, aceptando la importancia de la Constitución afirma que “los homes faen les sos propies lleis. Eses lleis non emanan de dalguna presencia omnipresente y misterioso nel cielu, y los xueces nun son los parlantes independientes del infinitu”.[28] N'otres pallabres: que nin les regles d'esa nin nengún otra normativa pue ser inmutables o superiores a tou sinón que camuden conforme a la sociedá y les circunstancies camuden. Un xuez tien de tar al tanto de los desarrollos sociales porque solo quien esti apercibíu de los aspeutos históricos, sociales y económicos de la llei esta en posición de cumplir les sos funciones apropiadamente. (La visión de Wendell Holmes foi acusada de constituyir un relativismu moral polos sos oponentes)

Dende'l puntu de vista del normativismo, Hans Kelsen, concibió'l derechu como un sistema gradual de normes, nel cumal de la cual hai una norma básica o fundamental, que constitúi la fonte de la estructura xerárquica d'un determináu gobiernu o réxime xurídicu y que la so función ye la determinación pol llexislativu de los órganos y procedimientos del derechu polo xeneral. Kelsen nun concibe esa norma xeneral como siendo la Constitución de nengún país en particular, sinón una a ser atopada, posiblemente nel Derechu Internacional, pero, doquiera esa llei fundamental atópese, ye eterna, inmutable.[29]

A partir de la concepción de Kelsen postuláronse los siguientes elementos como les carauterístiques del Imperiu de la Llei:[30]

  • La llei ye valida, esto ye, obligatoria.
  • El poder de coerción: la coerción ye una carauterística del derechu. La obediencia a la llei llograr por medrana a la sanción.
  • La norma xurídica fai referencia a dos entes: el ciudadanu y l'órganu que va aplicar la midida coerciva.

Sicasí, Kelsen nun llogró atopar esa fonte induldable del derechu. Eso repite'l problema de cual ye la fundación que legitima les Constituciones. Una tentativa de solución practica a esi problema foi la introducción de Tribunales Constitucionales, que, na concepción de Kelsen, taríen integraos por un cuerpu de “xueces” que nun provengan del poder xudicial. Esta institución estremar del sistema norteamericanu en que'l tribunal funciona como "llexislador negativu", invalidando los estatutos o llexislaciones que considere contrarios a la Constitución.

Situación posterior - crisis del formalismu kelnesiano”

[editar | editar la fonte]

Suxirióse que la visión orixinal d'Imperiu de la Llei entra en crisis por cuenta de “les dictadures y nomocracia (Nomokratie) en que desagua la concepción formalista kelnesiana”[31]

N'otres pallabres, la concepción orixinal nun soluciona l'otru problema central: el de la xusticia de les lleis. Esi nun ye solo un problema llegal, sinón concretamente'l d'aquelles dictadures que, siquier formalmente, son espresión de la voluntá xeneral o caltienen un marcu xudicial. Por casu, aquellos gobiernos que siendo electos dan en subvertir el sistema xurídicu y tresfórmense en gobiernos tiránicos.

Como exemplu concretu, Baratta suxer, el réxime nazi sostuvo “la tesis de la obediencia incondicionada a la regla xurídica y la tesis de la independencia (de la llei) de la so validez de la xusticia”[32]

Al respective de lo anterior ye necesariu considerar el siguiente puntu: ”Ensin dulda, l'orde lliberal nun se constitúi namái por aciu los procesos eleutorales y el mercáu. Entá más, como yá lo mentaron diversos autores, la democracia lliberal ye, primero de too, una “nomocracia”; esto ye, trátase d'un réxime nel cual imponse l'Estáu de Derechu, l'apegu a ciertes lleis que contribúin al respetu de les garantíes individuales.”.[33] Eso, como se vio, xeneralmente entiéndese como riquiendo una separación de poderes, lo qu'implica Independencia xudicial.

Pero, suxirióse, la Independencia xudicial implica non solo una declaración formal de principios, sinón tamién la capacidá d'actuar con amplios márxenes de discrecionalidad. Por casu, nel casu del sistema xudicial, l'habilidá d'un Xuez pa establecer lo que ye xustu, a diferencia d'establecer solo lo que ye d'alcuerdu a la llei. Asina, por casu, unu de los críticos de la nomocracia argumenta:.. Nós preguntamos solamente: En que situación se topa la llibertá del Xuez?... pero nesi puntu'l lliberalismu fracasó dafechu; amosóse de tiempu en tiempu más iliberal que'l sistema políticu despóticu. Celosamente cobiciosos de los derechos acabaos de conquistar, los nuevos órganos instituyíos pa llexislar, fixeron de los sos prerrogativas un usu escesivu. Tou quedó presu nes redes d'una llei; ellí onde foi posible, tarazóse-y la llibertá de movimientu al Xuez, roceana y desconfiadamente secuestróse-y la so arbitrio”.[34]

Martínez Marulanda amiesta: “ Ta claro, entós, que d'un absolutismu personal y personificao llegar a otru absolutismu quiciabes más indolente por tratase d'un absolutismu formal, ríxidu, impersonal, arropáu pola apariencia d'una racionalidá que tou lo sabe, que tou lo calcula, que tou lo regula. Un absolutismu inapellable... (...)... Nun ye estrañu, entós, que pa les corrientes positivistes, dignes depositaries de la función ideolóxica d'esti modelu, constituya una verdadera aberración o un despropósitu la institución de la desobediencia a la llei”[35]

Lo anterior dio orixe a una respuesta que se traza a una perceición de Léon Duguit.

D'alcuerdu a Duguit, l'estáu nun ye una soberanía mítica y superior a los sos suxetos o inclusive constitúi una persona llegal particularmente poderosa, pero n'esencia ye solamente un grupu de persones envueltes n'actividaes d'interés común, un serviciu públicu que constitúi y legitima al estáu non como entidá cimera, pero como organización derivada de la necesidá de los seres humanos, que nos fuercia a vivir en sociedá. Nesa perspeutiva, les lleis derívense non de dalgún principiu moral o cimeru o astractu a esa necesidá sinón de la necesidá d'un comportamientu d'alcuerdu a esa realidá. Sigue que la regla principal de la llei (el verdaderu Imperiu de la llei) ye éticu: la solidaridá social y la llexitimidá del estáu y los sos organismos deriva de la disposición d'esi poder pa llograr oxetivos que-yos son impuestos por esi Imperiu de la Llei”.[36]

Lo anterior implica la adición d'esi principiu éticu (de comportamientu d'alcuerdu a regles sociales) na fundación de la llexitimidá. De tal principiu derívase la siguiente concepción xeneral d'Imperiu de la llei[37]

  • nun hai derechos individuales inalienables, yá que los homes solamente tienen deberes que se basen n'obligaciones al respective de la comunidá, llevaos a la práutica pol derechu;
  • refuga tou absolutismu del poder estatal;
  • tanto'l gobiernu como los ciudadanos namái tienen deberes y la so actividá principal ye la organización y el caltenimientu de los servicios públicos, *

la función social del derechu ye la realización de la solidaridá social. Pa Duguit esti conceutu ye un fechu real, non un pixín postuláu, por tanto, nun puede ser oxetu de discutiniu, yá que la solidaridá ye un fechu permanente, siempres idénticu a sigo mesmu, l'elementu constitutivu irreductible de too grupu social. Nun sentíu la concepción de Duguit aseméyase -pero de nuevu, nun equival- a la concepción anglu saxona de Rule of Law: “El rule of law nun presupon un Estáu sinón más bien parte del presupuestu d'un poder político -que non necesariamente tien que ser l'Estáu- y por ello ye'l poder político quién ten de tar sometíu a dereches. De la mesma, el Derechu ta empuestu pola xusticia, mesma que se traduz na idea de llibertá: obedécense les órdenes non porque tean daes por una autoridá, sinón porque les órdenes son daes conforme a la xusticia y que'l so oxetivu principal ye dexar el mayor númberu de llibertaes de los ciudadanos. Créase asina'l poder político mínimu: la mayor llibertá pal individuu y la menor intervención posible d'Estáu. “Nun lleva al estremu la regulación llegal de too nin la persecución de toa quexa ante los tribunales de xusticia”. En concretu: busca la llibertá negativa..”.[38] La disimilaridad obvia ye que Duguit propón la solidaridá como principiu básicu, mientres la concepción inglesa propón xusticia -nun sentíu más ampliu que'l xeneralmente entendíu nel mundu hispanu parlante.

Esto llevó tanto a Bertrand de Jouvenel como a Michael Oakeshott a suxerir que l'estáu modernu esperimentó un tresformamientu dende un esquema nomocrática a unu teleocrático: unu que busca un ciertu fin: la concretización del bien común en dalguna forma. (Convien notar que dambos autores nun perciben esi tresformamientu como necesariamente beneficiente):

“Los estaos modernos pasaron d'aquello que Bertrand de Jouvenal llamaba la nomocracia a la telocracia, esto ye, pasóse de la primacía de la regla a la del fin[39]

Y:

“La idea qu'hai más quedáu de la filosofía política de Oakeshott ye la distinción ente dos tipos o modelos d'asociación, l'asociación empresa o teleocracia y l'asociación civil o nomocracia. Na primera l'Estáu impon un propósitu universal (la salvación, el progresu o la dominación racional) y la sociedá entiéndese como universitas, como un órganu moral qu'articula propósitos comunes. Na segunda dase una asociación civil (que nun se refier a un ente coleutivu, como'l pueblu o la especie humana) y ye la civilidad la que rixe la societas. Ente que la teleocracia tien un conteníu claramente moral, l'asociación como nomocracia -preferida pol autor-, basar na reconocencia de l'autoridá al traviés del siguimientu de regles non instrumentales de conducta. Esto ye, na nomocracia dase una política del escepticismu» dende la cual el gobiernu tien que torgar qu'asocedan coses males, ente que na teleocracia cabo una política de la fe» al traviés de la cual búscase un bien moral universal.[40]

Situación actual

[editar | editar la fonte]

Lo anterior dio orixe a la incorporación de principios éticos na concepción contemporánea del Imperiu de la llei.

Asina, por casu, Mohammed afirma l'imperiu de la llei implica lo siguiente:[41]

  • la llei ye soberana percima de toa autoridá, y polo tanto'l gobiernu ta per debaxo de la llei;
  • la llei tien de ser clara y cierta nel so conteníu y accesible y previsible pal suxetu;
  • la llei tien de ser xeneral na so aplicación;
  • la esistencia d'un poder xudicial independiente encargáu de la interpretación y de l'aplicación de la llei y al cual tou ciudadanu agraviáu tien de tener derechu a aportar;
  • la llei tien de tener un conteníu ético y de procedimientu.

El World Justice Project, una ONG con sede en Washington D.C. que'l so propósitu ye promover l'Imperiu de la llei, basa la so definición nos siguientes cuatro principios universales:[42]

  • El gobiernu nel so conxuntu y los sos funcionarios son públicamente responsables ante la llei;
  • Les lleis son clares, públiques, estables, y xustes, y protexen derechos fundamentales de los ciudadanos;
  • El procesu al traviés del cual les lleis son axustaes, alministraes, ya implementaes ye accesible, xusto, y eficiente;
  • L'accesu a la xusticia ye garantizáu por representantes ya instancies xurídiques que son competentes, independientes, étiques, suficientes en númberu, con recursos fayadizos, y que reflexen les carauterístiques de les comunidaes que sirven.

Dende un puntu de vista más xeneral, Lawrence Solum considera que l'imperiu de la llei puede concebise como la conxunción de siete requisitos:[43]

  • nenguna orde extra llegal ye obligatoria.
  • les aiciones del gobiernu y de los sos funcionarios tienen de tar suxetes a la regulación de regles xenerales y públiques, *

el sistema llegal tien de cumplir el requisitu de la publicidá, * el sistema llegal tien de cumplir el requisitu de la xeneralidá, * el sistema llegal tien de cumplir el requisitu de la regularidá, * el sistema llegal tien d'ufiertar procedimientos xustos y ordenaos pal resolución de casos.

  • les aiciones que l'imperiu de la llei esixe o prohibe tienen de tener una forma que dexe a les persones razonablemente cumpliles o evitales.

Na concepción europea continental actual el conceutu ye:

  • Imperiu de la llei, llei como espresión de la voluntá xeneral;
  • Separación de poderes: Llexislativu, Executivu y Xudicial;
  • Llegalidá de l'Alministración: regulación pola llei y control xudicial;
  • Derechos y llibertaes fundamentales: garantía xurídicu formal y realización material.

Crítica

[editar | editar la fonte]

Suxirióse que'l conceutu d'Imperiu de la llei trai o implica l'amenorgamientu de la relevancia de lo política en decisiones gubernamentales.

Dalgunos perciben esa actitú como reflexando una perceición “pos moderna” que l'aición gubernamental ye reducible a decisiones téuniques: “Cuando se conciben d'esta forma los problemes de la política, ye natural que la ciencia política y la teoría xurídica vaigan estrechamente xuníes y que compartan munchos conceutos comunes. Sicasí, pa los especialistes modernos de les ciencies sociales, l'enfoque xurídicu de los problemes políticos ye en bona midida non aparente. Por importante que sía'l derechu nuna sociedá, constitúi solamente una de les munches axencies al traviés de les cualos contrólase la conducta social. Los politologos contemporáneos piensen polo xeneral que tien d'estudiase'l poder político en toles sos manifestaciones, y non namái nos sos aspeutos xurídicos. L'Estáu nun tien de definir se, en concencia, en términos xurídicos.”.[44]

Sicasí aduzse tamién que tal visión correspuende a una posición que ye, en si mesma, política: “ Por casu, Mathews (1986, 269) define l'imperiu de la llei como una institución destinada a protexer ciertos derechos básicos (la llibertá de pallabra, la llibertá individual y la llibertá de movimientu), y que tamién ta destinada a llindar el poder del Estáu. Pero amás interpreta l'imperiu de la llei más en términos de procedimientu cuando afirma que constitúi una arma contra la crecedera del autoritarismu estatal y una inhibición del poder estatal.[45]

Notes y referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Carlos A Echeverry, L'imperiu de la discrecionalidad xudicial, pg. 206 y ss.:
    Varies son les definiciones que sobre l'imperiu más ambiguu del mundu —l'Imperiu de la Llei— ufiertó la teoría del derechu, ente otres, la bella cita d'Enrique VI d'Inglaterra: “La llei ye lo más inherente al rei, porque pola llei, él mesmu y tolos sos suxetos son reglaos y si la llei nun esistiera, nulu rei y nula la so inherencia va ser”.... Tocqueville definía a la soberanía popular como “Llei de lleis” y, alloñar del so carauterísticu individualismu, dio un calter más republicanu a la so idea del Imperiu de la Llei.
  2. ↑ Otres máximes similares son Fiat iustitia y Fiat iustitia ruat caelum. The Position and Duties of the Merchant: Address Before the Mercantile Library Association of Boston, Nov. 13, 1854." in The Works of Charles Sumner, Volume III, Boston: Lee and Shephard, 1875, p. 507. Fonte citada en en:Fiat justitia ruat caelum. Immanuel Kant, Paz Perpetua, 1795. Fonte citada en en:Fiat iustitia, et pereat mundus. Black, Henry Campbell (1995). A law dictionary containing definitions of the terms and phrases of American and English jurisprudence, ancient and modern (2nd, reprint ed.). The Lawbook Exchange. p. 404. ISBN 1-886363-10-2. Fonte citada en en:Fiat justitia. Ver tamién Tópicu lliterariu#Espresiones xudiciales.
  3. ↑ El conceutu hispanu ta estrechamente amestáu al desenvolvimientu de la tradición llegal europea. Sicasí, les concepciones en diverses cultures nacionales, a pesar de tener significaos similares, nun son equivalentes. Asina, por casu, una traducción lliteral de la frase nel so usu xurídicu llevaría rule of law, primauté du droit, vorrang des Recht, supremazia della legge, etc. tou eses pallabres d'usu común en distintes llexislatures- Sicasí, en ciencies polítiques la traducción más común sería rechtsstaat, état de droit, stato costituzionale di diritto, o, de nuevu, rule of law.
  4. ↑ Laporta en "Imperiu de la llei - paradigma so presión" p 142 y anteriores
  5. ↑ Laporta, LLEI-UNA-VISION-ACTUAL_L9788481649307.html L'imperiu de la llei. Una visión actual
  6. ↑ Jorge Márquez Muñoz: “Dende'l nemo de legibus solutus hasta la espansión y densificación actual de la regulación llegal de los derechos, l'esplegue del rule of law foi decantando unu de los bienes políticos más básicos heredáu tanto de la tradición republicana como de la lliberal. La nomocracia habilita'l control xurídicu del poder y un marcu de garantíes frente a cualesquier que da al ciudadanu certidumbre, seguridá y predictibilidad” en Ensayo sobre la Llei Federal de Responsabilidá Patrimonial del Estáu
  7. ↑ Eduardo Andrade Sánchez, estáu-constitucionalismu/ El constitucionalismu
  8. ↑ James L. Gibson y Amanda Gouws, El sofitu al imperiu de la llei na nueva democracia sudafricana:
    Pero l'imperiu de la llei ye más qu'un conxuntu d'instituciones, más qu'una constitución y un códigu. Ello ye que seique'l componente más importante del imperiu de la llei seya la so representación nes cultures del país. Reconociendo que les instituciones son importantes, Krygier (1990, 646, sorrayáu nel orixinal) destaca "daqué muncho más vagu pero fundamentalmente más importante: un supuestu xeneralizáu dientro de la sociedá de que la llei importa y tien d'importar". Pa entender de qué manera funciona un sistema políticu o xurídicu ríquese siempres muncho más qu'entender la estructura y la función de les instituciones, pero cuando se trata d'entender el significáu del imperiu de la llei nun país, la cultura ye lo más importante.
  9. ↑ Henry de Bracton, De Legibus et Consuetudinibus Angliae, escritu ente 1250 y 1256, pero solu publicáu en 1569.
  10. ↑ I. Serrano: BILL OF RIGTHS (1689)
  11. ↑ Campbell, The Reign of Law
  12. ↑ Black's Law Dictionary page 1196 (Fifth Edition, 1979)
  13. ↑ http://www2.parl.gc.ca/Sites/LOP/AboutParliament/Forsey/rule_of_law_01-f.asp
  14. ↑ Rule of Law Index (n'inglés, idioma non oficial).
  15. ↑ World Justice Project (n'inglés, idioma non oficial).
  16. ↑ Ye difícil traducir el titulo en forma correuta. Significa daqué según Direutor de Xueces de Corte Suprema
  17. ↑ Revista de la opinión de Bingham por Stephen Sedley -xuez d'apelación- en The Rule of Law by Tom Bingham (n'inglés nel orixinal)
  18. ↑ Hans Recihel: “La Llei y la sentencia”, citáu por Diego Martinez M. en Fundamentos pa una introducción a dereches p 393
  19. ↑ Elías Díaz: Estáu de derechu y sociedá democrática
  20. ↑ Rousseau nuna carta al marqués de Mirabeau diz-y: "he equí ente les mios vieyes idees, el gran problema de la política, que yo comparo al de la cuadradura del círculu en xeometría.: atopar una forma de gobiernu que ponga la llei percima del home" citáu por en. http://www.analitica.com/vas/1999.02.2/articulos/03.htm Archiváu 2009-09-17 en Wayback Machine
  21. ↑ J Adams et al, en Constitution of State of Massachusetts Primer parte, articulo XXX
  22. ↑ Citáu por Carolina Guerrero en República y condición republicana como problemes nel pensamientu y la praxis política de Francisco de Miranda
  23. ↑ Según Raymond Carré de Malberg, les lleis constitucionales de 1875 tán inspiraes nun principiu fundamental del Derechu públicu francés heredáu de la Revolución, y que ye'l que recueye'l art. 6º de la Declaración de Derechos del Home y del Ciudadanu de 1789, que definía a la llei como espresión de la voluntá xeneral. La reconocencia de que «la loi est l'expression de la volonté générale» Carré de Malberg citáu n'http://www.eumed.net/tesis/2007/jlp/introduccion1.htm Archiváu 2008-09-26 en Wayback Machine
  24. ↑ Tomàs Montagut et al: Història del pensament jurídic
  25. ↑ Bidart Campos, recuerda que puede falase de “nomocracia”, como gobiernu de la llei contrapuestu al gobiernu de los homes Tratáu Elem. de D. Const. Arxentín T. I, 1995, p. 359 (TIEN DE REVISASE -ENLLAZ ROTU-)
  26. ↑ Pa les idees de Krabbe, ver H Krabbe: The Modern Idea of the State (Traducción al inglés, New York, D. Appleton and Co, 1922.) o W.W. Willougjby: The Juristic Theories of Krabbe
  27. ↑ Christian G. Fritz, American Sovereigns: The People and America's Constitutional Tradition Before the Civil War (Cambridge University Press, 2008) at p. 6 [ISBN 978-0-521-88188-3.
  28. ↑ Citáu por Francis Biddle en “Justice Holmes, Natural Law and the Supreme Court, (1960) p.49.
  29. ↑ Werner Kägi: La Constitución como ordenamientu xurídicu fundamental del Estáu, p 119, etc
  30. ↑ Ovilla Mandujano y Jorge Witker, citaos en unidá 4 (Universidad América Llatina) (Méxicu)
  31. ↑ por casu: Antonio Enrique Perez L: en Ciudadanía y Definiciones Archiváu 2009-03-20 en Wayback Machine p 189
  32. ↑ Fernándo Pérez Alvarez: Llei%22&source=gbs_navlinks_s Serta: in memoriam Alexandri Baratta p 185
  33. ↑ Jorge Márquez Muñoz: Ensayo sobre la Llei Federal de Responsabilidá Patrimonial del Estáu introducción
  34. ↑ Hans Reichel: La llei y la sentencia. Madrid, Reus, 1921, p 2
  35. ↑ Diego Martínez Marulanda: Fundamentos pa una introducción a dereches p 393 y siguientes
  36. ↑ Pa tou esto, ver, por casu: Ton van der Eyden, en Public management of society: rediscovering French institutional engineering p 253-4, etc
  37. ↑ Universidá d'América Llatina (Méxicu): Unidá 4
  38. ↑ Rodolfo Moreno Cruz: DEL RULE OF LAW AL ESTÁU DEMOCRÁTICU CONSTITUCIONAL DE DERECHU: APROXIMAMIENTU A LOS MODELOS D'ESTÁU DE DERECHU
  39. ↑ de Jouvenal, “Sur l'evolution des formes de gouvernement” (1961) citáu por Pierre Avril: La Estructura y Servicios de sofitu pal trabayu llexislativu, etc p 196
  40. ↑ Helena Béxar:Contra'l cambéu
  41. ↑ MOHAMMED, Ishmail. 1989. "Preventive Detention and the Rule of Law." South African Law Journal 106: 546-552.
  42. ↑ WJP: Rule of Law Index
  43. ↑ Lawrence Solum (1994) “Equity and the Rule of Law”.- en Ian Shapiro (ed) The Rule of Law. New York University Press
  44. ↑ Karl Dietrich Bracher: El Conceutu d'Estáu
  45. ↑ James L. Gibson y Amanda Gouws: El sofitu al imperiu de la llei na nueva democracia sudafricana

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]