Amasa Leland Stanford (9 de marzu de 1824, Watervliet (en) – 21 de xunu de 1893, Palo Alto) foi un magnate, abogáu y políticu estauxunidense. Tamién foi'l fundador de la Universidá de Stanford.
Stanford nació en Watervliet en 1824, agora parte de la ciudá de Colonie. Foi unu de los ocho fíos de Josías y Elizabeth Phillips Stanford. El padre de Stanford yera un llabrador d'economía media. Asistió a la escuela común hasta 1840 y foi educáu na so casa hasta 1839. Asistió al Clinton Lliberal Ins]], y estudió derechu nel Seminariu Cazenovia en Cazenovia, Nueva York ente 1841-45. En 1845 incorporar a la firma d'abogaos de Wheaton, Doolittle y Hadley en Albany.
El 30 de setiembre 1850 cásase con Jane Lathrop en Albany. Ella yera la fía de Dyer Lathrop, un comerciante d'esa ciudá, y de Jane Anne (Shields) Lathrop.[4] D'esta unión nació Leland Stanford Jr., en 1868.
Tamién fundó un periódicu nel condáu de Washington agora conocíu como'l Washington Herald. En 1852, Stanford treslladóse a California mientres la fiebre del oru.
Como unu de los "Cuatro Grandes" (Big Four, n'inglés) magnates del ferrocarril, ellos cofundadaron el 28 de xunu de 1861, el Central Pacific Railroad, del que foi escoyíu presidente. Los sos miembros fueron Charles Crocker, Mark Hopkins y Collis P. Huntington. En 1861 foi nomáu de nuevu pa gobernador de California, y esta vegada foi escoyíu.
Como presidente del Central Pacific, dirixó Stanford la construcción sobre los montes, realizando 530 milles en 293 díes. En mayu de 1868 acomuñóse con Lloyd Tevis, Darius Ogden Mills, HD Bacon, Hopkins y Crocker pa la creación de la Pacific Union Express Company, que se fundió en 1870 con Wells Fargo & Company.[5] Como xefe de la empresa ferroviaria que construyó la llinia del Primer ferrocarril transcontinental d'Estaos Xuníos, sobre Sierra Nevada, Stanford realizó la ceremonia d'allugamientu del "remache d'Oru" (Golden Spike) en Promontory (Utah), el 10 de mayu de 1869.
En 1868, Stanford y los sos socios adquirieron el control del Southern Pacific, del que foi presidente. Tamién foi direutor de Wells Fargo & Company de 1870 a xineru de 1884.
Stanford camudar a San Francisco en 1874, cuando se convirtió en presidente de la Occidental & Oriental Steamship Company, la llinia de barcos de vapor a Xapón y China acomuñada cola Central Pacific.[6]
La Southern Pacific Company foi entamada en 1884 como un holding pa les sociedaes Central Pacific-Southern Pacific. Stanford foi presidente de la Southern Pacific Company dende 1885 hasta 1890, cuando se vio obligáu a abandonar el cargu y la presidencia de la Southern Pacific Railroad, por Huntington en vengación pola eleición al Senáu de Stanford en 1885. Stanford foi escoyíu presidente del comité executivu de la Southern Pacific Railroad en 1890, y tuvo nesti puestu y la presidencia del Central Pacific Railroad hasta la so muerte.[7]
Stanford tien dos bodegues, la Leland Stanford Winery, fundada en 1869, y la finca de 55.000 acres (220 km ²) Great Vina, nel condáu de Tehama. Tamién tenía una casona en Sacramento, California, y una residencia nel barriu de Nob Hill en San Francisco. La so residencia en Sacramento ye güei Parque Históricu Estatal de la Casona de Leland Stanford.
Naquella dómina mercó 650 hectárees de terrén col fin de construyir una enorme granxa de caballos, a la que llamaría Palo Alto Stock Farm. Más tarde adquirió les propiedaes colindantes, llegando a xuntar más de 8.000 hectárees en total. La pequeña ciudá que diba remaneciendo tomó'l nome de Palo Alto por cuenta d'una gran secuoya qu'había na zona, xunto al regueru de San Francisquito.
Leland Stanford crióse y estudió derechu en Nueva York para, darréu, camudase al oeste del país llamáu pola fiebre del oru. Como munchos de los sos contemporáneos ricos, fixo la so fortuna nel mundu de los ferrocarriles. Yera'l líder del Partíu Republicanu, gobernador de California y, más tarde, senador de los EE. XX. Él y la so muyer, Jane, tuvieron un fíu, Leland Stanford Junior, que morrió de fiebre tifoideo con quince años, en 1884, cuando la familia taba de viaxe per Italia. Poques selmanes dempués de la so muerte, los Stanford decidieron que, por cuenta de que yá nun podíen faer nada pol so propiu fíu, “los fíos de California van ser los nuesos fíos“. Y rápido dispunxéronse a atopar una manera duradera pa recordar y honrar la memoria al so amáu y difuntu retueyu.
Embaraxaron delles posibilidaes, como un muséu o una escuela téunica, pero a la fin decidiéronse por una universidá en California (anque, finalmente, tamién crearon un muséu). Sí que ye ciertu que visitaron al presidente de la Universidá de Harvard, coles mesmes Charles William Eliot, pero foi namái pa recibir conseyos y encamientos a la d'empecipiar el proyeutu. La verdá ye que tuvieron axuntaos tamién col direutor de la Universidá Cornell de Nueva York, colos responsables del MIT (l'Institutu Teunolóxicu de Massachusetts) y col direutor de la Universidá Johns Hopkins, en Baltimore. De toos ellos llevaron idees pa fundar la so institución, y la Universidá de Stanford abrió les sos puertes el 1 d'ochobre de 1891. Realmente, el so nome orixinal ye Universidá Leland Stanford Junior.