Llingua mandinga

El mandinga, mandenka, mandinka, malinké nun ye un únicu idioma, sinón un continuu dialeutal d'África occidental. Na actualidá les fales mandinga falar en distintos países, como Gambia, Guinea, Guinea-Bisáu, Senegal, Malí, Sierra Lleona, Liberia, Burkina Fasu y Costa de Marfil. El mandinga forma parte de la familia llingüística de Níxer-Congu, caña de les llingües mandé, concretamente de les llingües mandé centrales.

Mandinga
Faláu en Bandera de Guinea-Bisáu Guinea-Bisáu
 Gambia
 Senegal
Bandera de Malí Malí
 Guinea


Bandera de Sierra Lleona Sierra Lleona
 Liberia
 Costa de Marfil
 Burkina Fasu

Rexón África occidental
Falantes 12-20 millones
Familia Nixero-congolesa

 Mandé
  Mandé central
   Mandinga-Vai
    Mandinga-Mokolé
     Mandinga

Estatus oficial
Oficial en En nengún territoriu
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 {{{iso2}}}
ISO 639-3
Mandinga
Estensión averada onde se fala'l mandinga

Distintes fales

[editar | editar la fonte]

Ente les fales mandinga atópense les siguientes.

Fales occidentales

  • Fales mandinka estremu occidental (Gambia, sur de Senegal y nordeste de Guinea-Bisáu)
  • Fales maninga occidentales, incluyendo jasonga y yajanga (este de Senegal y oeste de Mali)
  • Fales maninga de Kita, incluyendo'l kagoro y el baguenga (centro-oeste de Malí)

Fales orientales

  • Fales maninka orientales, incluyendo la fala de Kankan y de Konya (centru-este de Guinea)
  • Fales maninka de Manden y de Wasolon (este de Guinea y suroeste de Malí)
  • Fales bambara centrales (centru-este de Mali)
  • Fales bambara meridionales (sur de Mali)
  • yulá vehicular (este de Mali, oeste de Burkina Fasu)
  • yulá vehicular de Costa de Marfil (Costa de Marfil)
  • yulá de Kong (nordeste de Costa de Marfil)
  • Fales en Costa de Marfil, como'l maninka de Woyené, el mauka y el koyaga (noroeste de Costa de Marfil)

Fales Maraka-Dafing

  • Fales maraka (sureste de Malí)
  • Fales dafing (oeste de Burkina Fasu)
  • Bolon


Orixe y espansión de la llingua mandinga

[editar | editar la fonte]

El centru orixinal de la llingua mandenka ye la rexón de Manden, una zona de llombes a veres del ríu Níxer, que s'atopa partida ente los actuales países de Guinea-Conakri y Malí. Esta llingua esperimentó una considerable espansión gracies al poder del Imperiu de Manden, mandenka o de Malí, dende'l S. XIII. Manden yera pronunciáu Mali polos fulbe, y mandenka, malinke.

Variación de les fales mandingas

[editar | editar la fonte]

El mandenka ye una llingua eminentemente oral, esto ye, ensin tradición escrita. Les diferencies fundamentales ente les fales tán nos soníos consonánticos, soníos vocálicos, na sintaxis (formación de frases) y en menor midida nel léxicu (vocabulariu). Amás de les diferencies debíes a la diversidá xeográfica y a la evolución de la llingua, otres diferencies deber a la situación xeopolítica: un falante d'un país colonizáu per Francia va utilizar términos emprestaos del francés, ente qu'otru d'un país colonizáu polos británicos van faer lo mesmo coles pallabres d'orixe inglés: Ej. liburu (<fr. livre) = buku (<ing. book) = kitabu (<ár. kitab) = ciguáu, kafa (<manden) Otres llingües, como'l grupu mokolé (mogofin, koranko, lele y kakabe), el jogo, el vai y el kono, nun son mandenkakan puramente, pero son bien próximes.

Alfabetos

[editar | editar la fonte]

Anque nun tien una llarga tradición como llingua escrita, hai exemplos d'escritura con calteres árabes. Anguaño utilízase la escritura col alfabetu n'ko y sobremanera l'alfabetu llatín con calteres especiales.

Referencies

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]