Llingües chukoto-kamchatka

Llingües chukoto-kamchatka
Distribución xeográfica Estremu oriental de Siberia
Países  Rusia
Falantes > 200
Filiación xenética paleosiberano (?)


Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües chukotko-kamchatka o luorawetlanas son una familia de llingües falada en Siberia. Dacuando estes llingües son arrexuntaes xunto a otres llingües ensin rellacionar nel grupu de llingües paleosiberianas.

Clasificación

[editar | editar la fonte]

La familia consiste en 5 llingües:

  • Chukoto, tamién conocida como chukchi o chukot
  • Coriaco o koryak
  • Alutor qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del coriaco, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente.
  • Kerek qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del chucoto, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente. En 1997 solo quedaben dos falantes d'avanzada edá, polo que ye posible que -y llingua tea escastada, col grupu étnicu asimiláu polos chucoto.
  • Itelmeno, tamién llamáu kamchadal, que tenía en 1991 unos 100 falantes, casi toos ellos d'edá avanzada.

Sobre la base de la comparanza léxica'l proyeutu ASJP apurre tentativamente el siguiente árbol clasdístico:[1]

proto-Ch-K

CK sur


Itelmeno meridional



Itelmeno septentrional



CK norte



Kerek



Chukoto





Alutor



Koriak





Descripción llingüística

[editar | editar la fonte]

Fonoloxía

[editar | editar la fonte]

Acordies con Fortescue, el proto-chukotko-kamchatka tien el siguiente inventariu consonánticu (tolos signos usaos proceden del AFI):

Llabial Alveolar Palatal Velar Uvular
Oclusiva *p *t *c *k *q
Fricativa *v *ð *ɣ *ʁ
Nasal *m *n *ŋ
Aproximante *w *l *j
Vibrante *r

/*c/ ye puramente oclusiva palatal sorda (non l'africada č). Nótese queel proto–chukotko-kamchatka tien solo oclusives sordes. Anque sí tien fricatives sonores /*v, *ð, *ɣ, *ʁ/, que non tienenn contrapartida sorda (como seríen /f, θ, x/).

/*v/ ye una fricativa labiodental (como la v del inglés o'l francés). /*ɣ/ ye una fricativa velar sonora (similar a la g del alemán en sagen en dellos dialeutos, la gamma del griegu modernu, la qāf del persa, etc.). */ʁ/ ye una fricativa uvular, como la r del francés (ver R gutural).

Tola serie /*t, *ð, *n, *l, *r/ ye alveolar, non dental.

L'inventariu vocálicu vien dau por:

Anterior Central Posterior
Zarrada *i *o
Media *y *ə *o
Abierta *æ *a

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes llingües chukotko-kamchatkas son:[2]

GLOSA Chukchi Koryak-Alyutor Itelmen PROTO-
CHUKOTKO-
KAMCHATKA
Altutor Kerek Koryak
'1' ənːên ənːan ənːan ənːên qniŋ *ən-næn
'2' ŋirêq/
ŋicêq		 ŋitaq ŋitɕːaq ŋətɕːeq kesχ *ŋi-cæq
'3' ŋəroq ŋəruqːə ŋijuq ŋəjoq tʃʼoq *ŋə-juq
'4' ŋəraq ŋəraqːə ŋijaq ŋəjaq tʃʼaq *ŋə-jaq
'5' mətləŋên məlːəŋən məlːəŋi məlːəŋên (pjat) *mətləŋin
'6' ənːanmətləŋên
( 1 + 5 )		 ənːanməlːəŋən
( 1 + 5 )		 ənːanməlːəŋi
( 1 + 5 )		 ənːanməlːəŋên
( 1 + 5 )		 (shestˈ) *1+5
'7' ŋêrʔamətləŋên
( 2 + 5 )		 ŋitaqməlːəŋən
( 2 + 5 )		 ŋitɕːaqməlːəŋi
( 2 + 5 )		 ŋəjaqməlːəŋên
( 2 + 5 )		 (semˈ) *2+5
'8' ŋəʔomətləŋên
( 3 + 5 )		 ŋəruqməlːəŋən
( 3 + 5 )		 ŋijuqməlːəŋi/
amŋjujutɕi		 ŋəjoqməlːəŋên
( 3 + 5 )		 (vosemˈ) *3+5
'9' ŋərʔamətləŋên
( 4 + 5 )		 ŋəraqməlːəŋən
( 4 + 5 )		 ŋijaqməlːəŋi/
qunħajtɕiŋi		 ŋəjaqməlːəŋên /
qonʲɣajtɕəŋkên		 (devyat) *ŋə-jaq-
mətləŋin/
qonɣajcəŋkin
'10' mənɣəkên mənɣəkin mnətɕitɕi mənɣəkên (desyatˈ) *mənɣəkin

Los numberales ente paréntesis del itelmen son a cencielles préstamos léxicos tomaos del rusu.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ ASJP - World Language Tree
  2. ↑ Chukotko-Kamchatka Numerals (E. Chan)

Bibliografía

[editar | editar la fonte]