Llingües jirajaranas

Llingües jirajaranas
Distribución xeográfica Falcón, Lara
Países  Venezuela
Falantes Estinguíes
Códigu Glottolog jira1235


Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües jirajaranas o jirajiranas son un grupu de llingües estinguíes que se falaben nel oeste de Venezuela, nes rexones de Falcón y Lara. Créese que toles llingües escastar a principios del sieglu XX.[1]

Clasificación

[editar | editar la fonte]

Les llingües jirajara considérase un grupu de llingües casi-aisllaes. Adelaar y Muysken señalen qu'esisten ciertes similaridades léxiques coles llingües timote-cuica y similaridades tipolóxiques coles llingües chibchas, pero la escasez de datos torga dar por válidu cualesquier parentescu.[1] Jahn, ente otros, suxirió una rellación ente les llingües jirajaranas y les llingües betoi, principalmente pola similaridad de los etnónimos.[2] Greenberg and Ruhlen clasifiquen a les llingües jirajaranas como parte d'una hipotética familia paezana, xunto coles llingües betoi, el idioma paez, les llingües barbacoanes y otros.[3]

Llingües de la familia

[editar | editar la fonte]

A partir de la documentación esistente, identificáronse tres llingües como claramente miembros de la familia jirajara:[1]

Loukotka inclúi cuatro llingües más na familia pa les que nun esiste documentación[4] polo que'l so adscripción a la familia ye puramente especulativa:

  • Coyone, faláu na nacencia del ríu Portuguesa nel estáu de Portuguesa.
  • Cuiba, faláu na ciudá d'Aricagua.
  • Atatura, faláu ente los ríos Rocono y Tucupido.
  • Aticari, faláu a lo llargo del ríu Tocuyo.

Descripción llingüística

[editar | editar la fonte]

A partir de la escasa documentación esistente, pueden reconstruyise un númberu llindáu de carauterístiques tipolóxiques:[5]

1. orde VO n'oraciones transitives
apasi mamán (Jirajara)
1ª.cortar 1ªPOS.mano :'Corto la mio

mano'

2. El suxetu preciede al verbu
depamilia

buratá (Ayomán)

la.familia ye.bona :'La familia ye bona'.


3. El posesor preciede al oxetu teníu
shpashiú

yemún(Ayomán)

arcu 3ªPOS.cuerda :'la cuerda del

arcu'

4. Los axetivos siguen a los nomes que califiquen
pok diú (Jirajara)
monte grande :'el

monte altu'

5. Los numberales precieden a los nomes que cuantifican
boque soó (Ayomán)
unu pitu :'un

pitu'

6. Usu de postposicionesen llugar de preposiciones
angüi fru-ye (Jirajara)
1ª.dir Siquisique-a :'(yo)

voi a Siquisique.'

Comparanza léxica

[editar | editar la fonte]

La siguiente llista ufierta dellos cognados en llingües jirajararas:[2]

GLOSA Ayomán Gayón Jirajara
fueu dug dut, idú dueg
pie a-sengán segué angán
pita degaró digaró degaró
casa gagap hiyás gagap
culiebra huhí, jují jují túb
sol iñ yivat yuaú

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Adelaar, Willem F. H.; Pieter C. Muysken (2004). The Languages of the Andes. Cambridge: Cambridge University Press, páx. 129-30. ISBN 052136275X.
  2. ↑ 2,0 2,1 Jahn, Alfredo (1973). Los Aboríxenes del Occidente de Venezuela (en castellanu). Caracas: Monte Avila Editores, C.A..
  3. ↑ An Amerind Etymological Dictionary (12 edición), Dept. of Anthropological Sciences Stanford University, 4 de setiembre de 2007, http://www.merrittruhlen.com/files/AED5.pdf, consultáu'l 27 de xunu de 2008 
  4. ↑ Loukotka, Čestmír (1968). Classification of South American Indian Languages. Los Angeles: UCLA Latin American Center, páx. 254-5.
  5. ↑ Costenla Umaña, Adolfo (mayu de 1991). Les Llingües del Área Entemedia: Introducción al so Estudiu Areal (en castellanu). San José: Editorial de la Universidá de Costa Rica, páx. 56-8. ISBN 9977-67-158-3.

Ver tamién

[editar | editar la fonte]