Llingües potou-tano | ||
---|---|---|
Distribución xeográfica | África occidental | |
Países |
Costa de Marfil Ghana Togu | |
Falantes | ~15 millones (2000) | |
Filiación xenética | Potou-Tano | |
Subdivisiones |
Potou Tano | |
Códigu Glottolog | poto1254 | |
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
[editar datos en Wikidata] |
Les llingües potou-tano constitúin la principal división de les llingües kwa (caña de les llingua Níxer-Congu), tantu demográficamente, como por númberu de llingües.
Stewart (1989) llevó a cabu una reconstrucción del proto-potou-tano polo que la fonoloxía d'esta protollingua conozse aproximao. La comparanza col restu de llingües kwa atopó dificultaes p'atopar cognaos ente'l proto-potou-tano y otros grupos de llingües consideraes dentrl de les llingües kwa, como les llingües gbè. De fechu llevó a suxerir a dellos autores que les llingües kwa nun formen una unidá filoxenética válida, y que por casu el grupu potou-tano ye más cercanu al bantú qu'a les llingües gbè.
Usualmente les llingües potou-tano clasificar en dos rames. La caña potou consiste en dos llingües menores falaes en Costa de Marfil, el ebrié y el mbato. Les llingües tano inclúin llingües demográficamente más importantes, como'l baoulé y l'akan falaes nel sureste de Costa de Marfil y el suoreste de Ghana.
El trabayu comparativu de Stewart (1989, 2002) dexó reconstruyir aproximao la fonoloxía del proto-potou-tano. Stewart (2002) apurre una reconstrucción del proto-potou-tano que'l so inventariu consonánticu sería'l siguiente:
billabial | alveolar | palatal | velar | labiovelar | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Oclusiva | *p | *t | *kʷ | |||
Implosiva | sorda | *ƥ | *ƭ | *ƙ | *ƙƥ | |
sonora | *ɓ | *ɗ | *ʄ | *ɠ | *ɠɓ | |
aproximante | *ʋ̃, *ʋ | *l̃, *l | *y, *ỹ | *ɰ̃, *ɰ | *w̃, *w | |
nasal | *m | *n | *ɲ | *ŋ | *ŋʷ |
L'inventariu vocálicu taría formáu por siete vocales orales /*i, *ɪ, *ɛ, *a, *ɔ, *ʊ, *o/ y siete vocales nasales /*ĩ, *ɪ̃, *ɛ̃, *ã, *ɔ̃, *ʊ̃, *ũ/.
Los numberales en distintes llingües tano son:[1]
GLOSA | Tano central | PROTO- TANO Cen. | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Akánico | Bia septentrional | Bia meridional | ||||||||
Abron (Bono) |
Akan | Anyin | Anufo (Chakosi) |
Baoulé | Sehwi (Sefwi) |
Ahanta | Jwira- Pepesa |
Nzema | ||
'1' | bakũ | baakṍ | kʊ̃ | kũ | kùn | kʊ̃̀ | ɔ̀kʊ́n | ko | kʊ̃ | *-kʊ̃ |
'2' | mienu | ə̀bìéń | ɲɲṹã | ɲ̀ɲɔ̀ | ǹɲɔ̀n | ɲɔ̀ | àɥɪ̀n | ńwia | ɲ́ɲʊ̃ | *-wiã *-ɲoã |
'3' | miensá | ə̀bìèsã́ | nsɑ̃ | ǹzã̀ | ǹsàn | ǹzã̀ | àsàn | ńsa | ńsɑ̃ | *-sã |
'4' | nain | ànáń | nnɑ̃́ | ǹná | ǹnán | ǹná | ànlà | ńna | ńnɑ̃ | *-nã |
'5' | num | ə̀núḿ | nnṹ | ǹnú | ǹnún | ǹnú | ə̀nlù | ńnu | ńnṹ | *-nũ |
'6' | nsiã | ə̀sìã́ | nsĩ́ã́ | ǹʒɛ̃́ | ǹsiɛ́n | ǹziã́ | ə̀ʃiə̀ | ńsiã | ńsĩ́ã | *-siã |
'7' | nsɔ | ə̀sɔ́ń | nsʊ̂ | ǹzô | ǹsô | ǹzɔ́ː | ə̀súŋwà | ńsuw | ńsṹũ | *-el soŋo |
'8' | ŋɔt͡ʃwie | àwòtɕɥé | mɔcuɛ́ | mɔ̀cᵘɛ́ | ǹmɔ̀cuɛ́ | mɔ̀tʃwɛ́ | àwɔ̀twɛ̀ | mɔ́twɛ | mɔ́cʊɛ | *-wɔcwɛ |
'9' | ŋkrɔŋ | àkróń | ŋɡʊ̃ɑ̃lɑ̃́ | ŋ̀ɡɔ̀ná | ǹɡwlàn | ǹɡɔ̃̀lã̀ | àhɔ́nlà | nɡhoalá | ŋɡʊ̃lɑ̃́ | *-kolã |
'10' | du | dú | búlú | búɾú | blú | bʊ́lʊ́ | bùnlù | eburú | bulú | *du *bu-lu |
GLOSA | Guang | PROTO- GUANG | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Guang septentrional | Guang meridional | ||||||||||
Chum- burung |
Dwang | Foodo | Gonja | Kplang | Krache | Nawuri | Awutu | Cherepon | Larteh | ||
'1' | kɔ́ | kɔ́ː | ǹkɔ́ | à-kô | kɔ̃ | kɔ́ː | kʊ́ːʔ | kòmé | àkʊ́ | kɔ́ | *-kɔ̃ |
'2' | ɪ̀ɲɔ́ | aɲó | ǹɲʸɔ́ | a-̀ɲɔ́ | áɲɔ | aɲɔ́ | aɲɔ́ | ìɲɔ́ | ìɲɔ́ | ɲyɔ́ | *-ɲyɔ |
'3' | ɪ̀sá | asá | ǹsá | à-sá | rusti | asá | asá | èsã́ | ìsã́ | sá | *-sa |
'4' | ɪ̀ná | aná | ǹnáàŋ | à-ná | aná | aná | aná | ènaː́ ̀ | ìnɛ̂ | nɛ́ | *-na |
'5' | ɪ̀núː | anú | ǹnṹũ̀ | à-nú | ɛnʊ́ | ɛnʊ̂ | anû | ènú | ìnî | nú | *-nu |
'6' | ìsíyé | asíé | ǹséè | à-ʃé | esé | ɛsíɛ́ | asíyé | ìsɛ̃́ː ̀ | ìsíɛ̃̀ | síɛ̀ | *-siẽ |
'7' | ìsúnóː | asʊ́nɔ | ǹsínō | à-ʃúnù | ɛsʊ́nʊ́́ | asʊ́nɔ́ | asúnɔ̂ | ìsɔ̃́ | ìsúnɔ̋ | súnɔ́ | *-suno |
'8' | ìbùrùwá | at͡ʃwé | dùkwéè | à-bùrùwá | ɛkwé́ | kukwé | abᵘɾuwá | itʃwé | ìtwî | tɕɥí | *(-bu)-cwe |
'9' | ɪ̀kpánɔ́ː | ak͡pɔ́nɔ | ǹk͡pánɔ̀ | à-k͡pánà | apʊ́nɔ́́ | ak͡pʊ́nɔ́ | akpʌ́nɔ̂ | ɛ̀pán | ìk͡púnɔ̋ | k͡pʊ́nɔ́ | *-k͡pʊnɔ |
'10' | kúdú | ídú | dúdu | kùdú | ídú́ | kúdú | gúdú | ìdù | ìdû | dú | *-du |