Llingües viétiques

Llingües viétiques
Distribución xeográfica	Indochina
Países	Vietnam  Laos
Filiación xenética	Austroasiático   Mon-Khmer     Vieto-Katuico       L. Viéticas
Subdivisiones	Viet-muong Cuoi Thavung Chut Maleng Kri
Llingües viéticas
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües viéticas formen una caña de les llingües austroasiátiques. La caña tamién foi llamada orixinalmente foi llamada tamién việt-mường, annamita-muong y vietnamuong, anque anguaño esi nome acutar pa la subrama demográficamente más importante qu'inclúi simultáneamente al vietnamita y el mường.

Munches llingües viéticas tienen sistemes tonales a mediu camín ente'l de les llingües việt-mường y el d'otres cañes austroasiátiques que nun tienen una influencia significativa del sinítico o del tai. El vietnamita modernu tien una influencia significativa del chinu tantu en vocabulariu como nel sistema tonal. El vocabulariu sinón-vietnamita ta ente'l 30 y el 60% del vocabulariu total, dependiendo de la temática y l'estilu usáu. El chinu foi históricamente la influencia principal nel vietnamita.

Oríxenes

A partir de la diversidá llingüística, la rexón d'orixe de les llingües viéticas asítiase nes modernes provincies de Bolikhamxai y de Khammouan en Laos según partes de les provincies de Nghệ An y Quảng Bình en Vietnam. El tiempu de diversificación d'esta caña sería d'unos 2000 años.^[1] L'ancestru del idioma vietnamita falábase orixinalmente na rexón del ríu Coloráu no qu'anguaño ye'l norte de Vietnam.

El vietnamita foi identificáu como llingua austroasiática a mediaos del sieglu XIX, y anguaño esiste una evidencia bien sólida pa sofitar esta clasificación. Anguaño, el vietnamita ye una llingua monosilábica, como'l cantonés, perdiendo munches de les carauterístiques fonolóxicu y morfolóxicu del proto-austroasiático. Amás el vietnamita tien una importante contingenge de léxicu emprestáu de les llingües siníticas y les llingües tai. Sicasí, dellos autores aguantáronse históricamente a la hipótesis de que'l vietnamita taba más estrechamente rellacionáu col camboyanu que col sinítico o'l tai. De toes formes, la gran mayoría d'estudiosos espliquen estes similaridades tipolóxiques como la resultancia del contautu llingüísticu y la influyencia cultural, más qu'a una rellación filoxenética.

Distribución

Los falantes de llingües viéticas, distintes del vietnamita, ocupen la rexón vecina de Nakai–Nam Theun en Laos y Vietnam norcentral (Chamberlain, 1998). Munchos d'estos falantes son falantes de mường, nhà làng y nguồn. Chamberlain (1998) llista los allugamientos actuales en Laos pa los siguientes etnies viéticas:^[2]

• Nguồn: Ban Pak Phanang (Distritu de Boualapha, Khammouan); dellos otros en Vietnam.
• Liha-Phong-Toum: distritu de Khamkeut; orixinariu probablemente del norte de la frontera ente'l norte de Nghe An y Khamkeut.
• Ahoe (thavung): que orixinalmente falar nel subdistrito de Na Tane nel distritu de Nakaiy l'aldega de Ban Na Va nel distritu de Khamkeut; movíos dende'l distritu de Hinboun mientres la guerra, y darréu reasentados en Nakai Tay (39 llares) y en Sop Hia (20 llares) nel pandu de Nakai.
• Thaveung (Dialeutos ahao y ahlao): munches aldegues cerca de Lak Xao; probablemente orixinarios de la rexón de Na Heuang.
• Cheut (chut): Ban Na Phao y Tha Sang (distritu de Boualapha); probablemente otros falantes en Pha Song, Vang Nyao, Takaa; orixinarios de Hin Nam Non y Vietnam.

En Vietnam, dellos falantes d'etnies de los montes falantes de llingües viéticas, incluyendo los arem, los rục, los maliêng y los mày (cươi) que fueron reasentados en Cu Nhái (allugaos nel oeste de Quang Binh o'l suroeste del distritu de Huong Khe n'Hai Tinh). Los sách tamién s'atopen en Vietnam.

Comparanza léxica

Los numberales comparaos de distintes llingües viéticas son:^[3]

GLOSA	Chut			Cuoi		Muong		Vietnamita		PROTO- VIÉTICO
	Arem	Chut	Maleng	Hung (Toum)	Tho	Muong	Nguôn	Aheu (Thavung)	Vietnamita
1	mṳːc	moc^11	mɔːc^11	moːc^31	moːt^32	moc^11	moːc^53	mɔːc^11	mot^21	*moːc
2	hæːl	haiːl^55	haiːl^35	haiːl^55	haiːl^45	haiːl^55	haiːn^22	haiːl^55	haiːj^33	*haiːl
3	pæ	pa^55	paː^35	paː^55	pa^45	pa^55	paː^22	paː^55	baː^33	*paː
4	puon	poːn^35	poːnʔ^32	poːn^35	pɔːn^324	ponʔ^21	poːn^312	poːnʔ^53	bon^45	*poːn
5	ɗam	ˀdam^55	ɗam^55	ɗam^55	ɗam^45	ˀdam^55	ðam^22	ɗam^55	nam^33	*ɗam
6	prawʔ	pʰraw^35	pʰroːʔ^32	pʰlaw^35	pʰraw^324	kʰawʔ^21	ʃaw^312	pʰaluʔ^55	ʃaw^45	*pʰrawʔ
7	pʌh	paj^312	pɜlʰ^35	pal^35	pajʔ^55	paj^22	paj^35	pih^55	baj^312	*paj-
8	tʰæːm	tʰaːm^35	saːmʔ^32	saːm^35	saːm^324	tʰaːmʔ^21	tʰaːm^312	saːmʔ^53	taːm^45	*tʰaːm
9	ciːnˀ	ciːn^35	ciːnʔ^32	ciːn^35	ciːn^324	cinʔ^21	ciːn^312	ciːnʔ^53	cin^45	*ciːnʔ
10	ᶮcṳk	mɨəj^31	(sip^55)	maːl^11	mɨəj^43	mɨəl²	mɨəj^55	(sip^55)	mɨəj^21	*mɨəl

Referencies

1. Chamberlain, J.R. 1998, "The origin of Sek: implications for Tai and Vietnamese history", in The International Conference on Tai Studies, ed. S. Burusphat, Bangkok, Thailand, páxs. 97-128. Institute of Language and Culture for Rural Development, Mahidol University.
2. http://siteresources.worldbank.org/INTLAOPRD/Resources/jim_chamberlain_monitoring_report_on_nt2_consultations.pdf
3. Viet-Muong numerals (E. Chan)

Bibliografía

• Barker, M. Y. (1977). Articles on Proto-Viet–Muong. Vietnam publications microfiche series, non. VP70-62. Huntington Beach, Calif: Summer Institute of Linguistics.
• Chamberlain, J.R. 2003. Ecu-Spatial History: a nomad myth from the Annamites and its relevance for biodiversity conservation. In X. Jianchu and S. Mikesell, eds. Landscapes of Diversity: Proceedings of the III MMSEA Conference, 25–28 August 2002. Lijiand, P. R. China: Center for Biodiversity and Indigenous Knowledge. pp. 421–436.
• Sidwell, Paul (2009). Classifying the Austroasiatic languages: history and state of the art. LINCOM studies in Asian linguistics, 76. Munich: Lincom Europa.
• SEAlang Project: Mon–Khmer languages. The Vietic Branch
• Sidwell (2003)
• Endangered Languages of Mainland Southeast Asia (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ethnologue