Mármole

Mármole
Xeneral
Subclase de	roca metamórfica
Códigu NCM	2515.12.10
Epónimu	Tengri (es) ()

La pallabra mármole sirve pa denomar, en Xeoloxía, a una roca metamórfica compacta formada a partir de roques calices que, de resultes de tar sometíes a temperatures y presiones mui altes, algamen un altu gráu de cristalización. El componente principal del mármole ye'l carbonatu cálcicu, que ye más del 90% de la so composición. El restu los componentes son los que dan a esta roca la so gran variedá de colores, y los que definen les sos carauterístiques físiques. El mármole, cuando se pule por abrasión, brilla de forma natural, sin necesidá de añadí-y ceres o otros compuestos químicos. Los sos usos principales son na construcción, pa decoración y na escultura. A veces ye tresllúcidu y otres blancu, marrón, colloráu, verde, prietu, gris, mariellu o azul; y puede ser monocromu o tar xaspiáu (con dellos colores entemecíos), a vetes o de cualesquier otra forma d'amiestu de colores.

En cantería llámense mármole tamién a dellos tipos de calices.^[1]

Etimoloxía

La pallabra mármole deriva del términu griegu μάρμαρον (mármaron), deriváu del sustantivu μάρμαρος (mármaros), que significa "roca cristalina, piedra brillante"^[2], y quiciás rellacionáu col verbu μαρμαίρω (marmaírō), que significa destellar, rellumar^[3]. Dellos autores, nostante, suxeren que la pallabra pudiera tener un orixe pre-griegu^[4].

La mayoría de les llingües europees modernes constrúin la pallabra a partir del orixinal griegu. Asina tenemos marmar en persa ya irlandés, mármol n'español, marmo n'italianu, mármore en portugués y gallegu, marmură en rumanu, marmur en polacu, marmer en neerlandés, mermer en turcu, mramor en checu, мрáмор (mramor) en rusu y marmor en galés, eslovenu, alemán, noruegu o danés. Sicasí, en francés llámase marbre, y d'ehí pasó al catalán y al aragonés, y al inglés cola forma marble.

Formación

El mármole ye una roca que resulta del metaformismu de roques carbonataes sedimentaries, mui frecuentemente calices y dolomíes. El metamorfismu causa una recristalización variable de los granos que tien el mineral carbonatáu, lo que fai que la roca marmórea resultante tea formada por un mosaicu entrellaciáu de cristales de carbonatu. Los protolitos, testures y estructures sedimentaries primaries de la roca carbonatada orixinal, modifíquense o destrúinse nesti procesu.

El mármole blancu puru ye'l resultáu del metamorfismu d'un protolitu de dolomía o de caliar mui pura (probe en silicatos). Les típiques vetes y espirales de munches variedaes de mármole de color débense a la presencia d'impurezas minerales como arcilla, llimu, arena, óxidos de fierro o chert, que apaecíen en forma de granos o formando capes nel estratu orixinal de caliar. El color verde apaez en forma de capes serpenteante cuando la caliar yera rica en magnesiu o cuando'l mármole formóse a partir de dolomíes con impureces silícees.

Usos

Escultura

El mármole blancu ye pervaloráu, dende'l periodu clásicu, pa facer escultures. Esta preferencia derívase de la so blandiura, que fai que seya fácil d'esculpir, de la so relativa uniformidá (isotropía) y homoxeneidá y de la so relativa resistencia a los güelpes. Otramiente, el baxu índiz de refracción de la calcita permite que la lluz penetre dellos milímetros na piedra primero de dispersase, lo que-y da a les escultures de mármole el so característicu aspectu cerúleu, que paez dá-y vida a la escultura. Esti efeutu ye'l que fai d'esta roca la preferida, antaño y anguaño, por munchos escultores como materia prima pa les sos obres.

Construcción

Llámase mármole, en construcción, a una piedra compuesta de calcita, dolomita o serpentina que puede ser pulida^[5] . Más xeneralmente, y especialmente no que cinca a piedres de gran tamañu, llámase mármole a cualesquier roca calcítica cristalina (y tamién a delles non calcítiques) que ye afayaíza pa ser usada como material pa la construcción.

Axgabat, capital de Turkmenistán, apaeció nel Llibru Guinness de los Récores 2013 como la ciudá del mundu cola mayor concentración d'edificios de mármole blancu^[6].

Referencies

↑ Kearey, Philip. Dictionary of Geology. Penguin Group, Londres y New York, 2001, p. 163. ISBN 978-0-14-051494-0.
↑ μάρμαρος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek–English Lexicon, na Biblioteca Dixital Perseus.
↑ μαρμαίρω, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, na Biblioteca Dixital Perseus.
↑ Beekes, Robert S.P., Etymological Dictionary of Greek. Brill, 2009, p. 907.
↑ Marble Institute of America p. 223. Glosariu
↑ Turkmenistan enters record books for having the most white marble buildings. Theguardian.com, 26/05/2013.

Enllaces esternos

[1] Kearey, Philip. Dictionary of Geology. Penguin Group, Londres y New York, 2001, p. 163. ISBN 978-0-14-051494-0.

[2] μάρμαρος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek–English Lexicon, na Biblioteca Dixital Perseus.

[3] μαρμαίρω, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, na Biblioteca Dixital Perseus.

[4] Beekes, Robert S.P., Etymological Dictionary of Greek. Brill, 2009, p. 907.

[5] Marble Institute of America p. 223. Glosariu

[6] Turkmenistan enters record books for having the most white marble buildings. Theguardian.com, 26/05/2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]