Premiu Nobel de la Paz |
Malala Yousafzai (Plantía:Lang-ps /məˈlaːlə. jusəfˈzəj/; Malālah Yūsafzay nacida en Mingora, Paquistán, 12 de xunetu de 1997) ye una activista, bloguera y estudiante universitaria[16] paquistanina residente n'Inglaterra dende l'atentáu sufiertu n'ochobre de 2012. Recibió'l Premiu Nobel de la Paz en 2014 a los diecisiete años,[17] convirtiéndose na persona más nueva n'aportar a esi gallardón en cualesquier de les categoríes que se da.[18][19]
Malala ye conocida pol so activismu a favor de los derechos civiles, especialmente de los derechos de les muyeres nel valle del ríu Swat, na provincia de Khyber Pakhtunkhwa del noroeste de Paquistán, onde'l réxime talibán prohibió l'asistencia a la escuela de les neñes, la promoción de Yousafzai convirtióse nun movimientu con sofitu internacional. La so familia dirixe una cadena d'escueles de la rexón. A principios de 2009, cuando tenía ente once y doce años, Malala escribió un blogue pa la BBC so un seudónimu, nesti blogue ella detallaba la so vida so la ocupación de los talibanes, los sos intentos de tomar el control del valle, y los sos puntos de vista sobre la promoción de la educación de les neñes nel valle de Swat. El branu siguiente, el periodista de The New York Times, Adam B. Ellick, fixo un documental[20] sobre la so vida, nel amosábase como l'exércitu paquistanín intervieno na rexón. Yousafzai aumentó n'importancia, dando entevistes na prensa escrita y na televisión, y foi nomada pal Premiu de la Paz Internacional de la Infancia pol activista sudafricano Desmond Tutu.
Na tarde del 9 d'ochobre de 2012, Yousafzai encetó'l so autobús escolar nel distritu paquistanín de Swat. Un home armáu encetó y preguntó por ella llamándola pol so nome, y depués apuntólu con una pistola y disparó-y trés vegaes. Una de les bales dio nel llau esquierdu de la frente de Yousafzai, la bala travesó la piel al traviés del llargor de la cara, y depués entró nel costazu.[21] Nos díes posteriores al ataque, Malala permaneció inconsciente y n'estáu críticu, pero más tarde, la so condición ameyoró lo suficiente como por que ella fora unviada al Hospital Queen Elizabeth de Birmingham, (Inglaterra), pa la rehabilitación intensiva. El 12 d'ochobre, un grupu de cincuenta clérigos musulmanes en Paquistán emitió una fatua contra'l que trató de matala, pero'l talibanes repitieron la so intención de matar Yousafzai y el so padre, Ziauddin Yousafzai. L'intentu d'asesinatu provocó una efusión nacional ya internacional de sofitu a Yousafzai. Deutsche Welle escribió en xineru de 2013, que Yousafzai podría convertise en "l'adolescente más famosa nel mundu."[22] L'unviáu especial de les Naciones Xuníes pa la Educación Global, Gordon Brown, llanzó un pidimientu de la ONX en nome de Yousafzai, esixendo que tolos neños de tol mundu tean na escuela a finales de 2015; qu'ayudó a llevar a la ratificación del derechu a la Educación en Paquistán.[23]
En 2013, 2014 y 2015 la revista Time incluyó a Yousafzai como una de les "100 persones más influyentes del mundu". Ella foi la primer ganadora del premiu National Youth Peace Prize qu'agora'l premiu lleva'l so nome. Tamién foi destinataria del Premiu Sajarov 2013. En xunetu d'esi añu, Malala dirixir al plenu de l'Asamblea les Naciones Xuníes pa pidir l'accesu a la educación en tol mundu,[24] y n'ochobre de 2014 el Gobiernu de Canadá, al traviés del so Parllamentu confiéra-y la ciudadanía canadiense Honoraria a Yousafzai.[25] N'ochobre de 2014, foi gallardoniada col Premiu de los Neños del Mundu en Suecia.[26] A pesar de qu'ella lluchó y llucha polos derechos de la muyer, según polos derechos del neñu, ella dixera que nun se describía a sigo mesma como feminista nuna entrevista pa la revista Forbes n'ochobre de 2014.[27] Sicasí, en 2015, Yousafzai dixo que decidiera identificase como feminista dempués d'escuchar el discursu de Emma Watson na ONX nel llanzamientu de la campaña HeForShe.[28]
En mayu de 2014, a Yousafzai concedióse-y un doctoráu honoris causa de la University of King's College de Halifax, Nueva Escocia.[29] Más tarde, en 2014, Yousafzai foi anunciáu como ganadora del Premiu Nobel de la Paz 2014, compartió esta distinción xunto con Kailash Satyarthi, pola so llucha contra la supresión de los neños y los mozos y pol derechu de tolos neños a la educación.[30]
Malala Yousafzai nació'l 12 de xunetu de 1997 nel distritu de Swat, en Khyber Pakhtunkhwa nel noroeste de Paquistán, nuna familia musulmana sunita[20] de la etnia paxta.[31] Dióse-y el so primer nome Malala (que significa "inxeme"). Ye fía de Toorpekai y Ziauddin Yousafzai, y tien dos hermanos.
Malala fala paxtu, urdú ya inglés, y a la edá de trece años, el so padre ye quien la educó en gran midida, él ye poeta y dueñu d'una rede d'establecimientos escolares, the Khushal Public School.[32] Malala dixo una vegada a un entrevistador que-y gustaría aportar# a médicu, anque más tarde el so padre haber animáu a convertise nuna activista política nel so llugar.[20] Ziauddin referir a la so fía como daquién totalmente especial, cuntó que-y dexaba que se quedara pela nueche a falar de política dempués de que los sos dos hermanos menores fueren unviaos a la cama.[33]
Yousafzai empezó a falar alrodiu de los derechos d'educación en setiembre de 2008, cuando'l so padre llevar a Peshawar a falar nun club de prensa llocal. "¿Cómo s'atreven los talibanes a quitar el mio derechu básicu a la educación?" dixo Yousafzai a l'audiencia nun discursu que tendría cobertoria de periódicos y canales de televisión en tola rexón.[34]
En 2009, Yousafzai empezó como un aprendiz y dempués nuna educadora nel programa pa mozos nel Institute for War and Peace Reporting's Open Minds Pakistan, que trabayó nes escueles de la rexón p'ayudar a los mozos a participar n'alderiques constructivos sobre les cuestiones sociales al traviés de les ferramientes como'l periodismu, l'alderique públicu y el diálogu.[35]
A finales de 2008, Aamer Ahmed Khan de la páxina web de la BBC n'urdú y los sos compañeros propunxeron una nueva forma de cubrir la creciente influencia de los talibanes na zona de Swat. Ellos tuvieron la idea de crear un blogue de forma anónima y que los escribiera dalgún estudiante, teníen de cuntar alrodiu de la so vida ellí. El so corresponsal en Peshawar, Abdul Hai Kakar, tuviera en contautu con un maestru d'escuela local, Ziauddin Yousafzai, el padre de Malala, pero nun pudieron atopar nengún estudiante dispuestu a faelo.
Nesi momentu, los militantes talibanes empobinaos por Maulana Fazlullah taben tomando'l valle de Swat, la prohibición de la televisión, la música, la educación de les neñes, y les muyeres de dir de compres. Cuerpos de policías degollaos taben siendo colgaos nes places. Nun primer momentu, una chica llamada Aisha de la escuela del so padre aportó a escribir un diariu, pero entós los padres de la neña torgólu faelo por medrana a represalies de los talibanes. La única alternativa yera Yousafzai, cuatro años más nueva que'l voluntariu orixinal, y nel séptimu grau nel momentu. Los editores de la BBC alcordaron por unanimidá.[36][37]
«Tuviéramos cubriendo la violencia y la política en Swat en detalle, pero nun sabíamos enforma alrodiu de cómo la xente común vivía sol réxime talibán», Mirza Waheed, el exeditor de la BBC n'urdú, dixo. Porque taben esmolecíos pola seguridá de Yousafzai, los editores de la BBC aportunó en qu'usar un seudónimu. El so blogue foi publicáu so l'autoría «Gul Makai» (aciano n'urdú), un nome tomáu d'un personaxe d'un cuentu tradicional paxtu.[38]
Tuvi un suañu tarrecible ayeri con helicópteros militares y los talibanes. Tuvi esos suaños dende'l llanzamientu de la operación militar en Swat. La mio madre fíxome l'almuerzu y fui a la escuela. Tenía mieu de dir a la escuela porque'l talibanes emitieron un edictu prohibiendo a toles neñes qu'asistan a les escueles.
Namái 11 de los 27 alumnos asistieron a la clase porque'l númberu amenorgóse pola mor del edictu de los talibanes. Los mios trés amigos camudáronse a Peshawar, Lahore y Rawalpindi coles sos families dempués d'esti decretu. —Malala Yousafzai, 3 de xineru de 2009. Entrada del blogue de la BBC.
|
El 3 de xineru de 2009, la primer entrada de Yousafzai foi publicáu nel blogue de la BBC n'urdú. Ella escribía a mano les notes y depués pasar a un reporteru que les escaniaba y unviaba per corréu electrónicu. Nes sos notes ella esplicaba la so vida sol réxime del Tehrik y Taliban Pakistan (TTP) y los sos intentos de recuperar el control del valle, depués de que la ocupación militar obligára-yos a salir a les zones rurales. Los talibanes obligaron el zarru de les escueles privaes y prohibióse la educación de les neñes ente 2003 y 2009.[39]
En Mingora, los talibanes establecieren un edictu nel cual prohibíase que les neñes asistieren a les escueles dempués del 15 de xineru de 2009. El grupu yá había voláu más d'un centenar de les escueles de neñes. La nueche primero que la prohibición entrara a valir hubo enforma ruiu de los disparos d'artillería, espertando a Malala delles vegaes. A otru día, Yousafzai lleó estractos de les publicaciones del so blogue que se publicaren nun periódicu llocal.[38]
El 9 d'ochobre de 2012 en Mingora, foi víctima d'un atentáu lleváu a cabu pol TTP, grupu terrorista venceyáu a los Talibán, que, dempués d'encetar el vehículu que sirvía como autobús escolar, disparólu en repitíes ocasiones con una pistola impactándo-y na parte izquierda de la frente y pescuezu, polo cual tuvo de ser intervenida quirúrgicamente. El voceru del TTP, Ehsanullah Ehsan, afirmó que van intentar matala de nuevu.[40]
Dos estudiantes tamién fueron mancaes xunto a Malala mientres se dirixíen a la so casa nel autobús escolar. Ella foi treslladada n'helicópteru a un hospital militar. Pela redolada del colexu onde estudiaben les nueves atacaes cientos de persones salieron a la cai a protestar pol fechu. Los medios pakistaníes y a nivel mundial diéronlu amplia cobertoria.[41] El 10 de payares de 2012, el ministru del Interior de Paquistán Rehman Malik dixo que'l pistoleru que lu disparó a Yousafzai fuera identificáu.
L'atentáu amenó darréu la condena internacional y Malala Yousafzai recibió'l sofitu d'Asif Ali Zardari Raxa Pervaiz Ashraf, Susan Rice,[42] Desmond Tutu, Ban Ki-moon,[43] Barack Obama, Hillary Rodham Clinton, Laura Welch Bush, Madonna,[44] Selena Gomez,[45] ente otros.
El 15 d'ochobre de 2012 foi treslladada al Hospital Reina Isabel de Birmingham, en Reinu Xuníu, pa siguir cola so recuperación.[46][47]
Anque tuvo que siguir cola rehabilitación y foi sometida a una ciruxía reconstructiva, foi dada d'alta del hospital el 4 de xineru de 2013.[48]
Dempués d'enllanta-y una placa de titaniu y un dispositivu auditivu, Malala tornó a les clases nuna escuela secundaria n'Inglaterra.
"Volver al colexu faime bien feliz. El mio suañu ye que tolos neños nel mundu puedan dir a la escuela porque ye'l so derechu básicu".Malala Yousafzai, 19 de marzu de 2013.[49]
En mayu de 2014, participó de la campaña pa la lliberación de les nueves nixerianas, secuestraes cuando estudiaben, por un grupu islámicu que refuga la educación de la muyer. Malala ye defensora del derechu universal de les neñes a la educación.[53][54][55]
Estos son dalgunos de los premios, nominaciones, obres y reconocencies destacaes colos que fuera homenaxada Malala Yousafzai.
Predecesora: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques |
Premiu Nobel de la Paz Malala Yousafzai y Kailash Satyarthi 2014 |
Socesor: Cuartetu pal Diálogu Nacional |