Manzanal del Barco

Manzanal del Barco
Alministración
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia de Zamora
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcaldesa de Manzanal del Barco (es) Traducir Ana Isabel Baena Argüello
Nome oficial Manzanal del Barco (es)[1]
Códigu postal 49163
Xeografía
Coordenaes 41°38′10″N 5°56′46″W / 41.6362°N 5.9461°O / 41.6362; -5.9461
Manzanal del Barco alcuéntrase n'España
Manzanal del Barco
Manzanal del Barco
Manzanal del Barco (España)
Superficie 26.4 km²
Altitú 698 m[2]
Llenda con Carbajales de Alba
Demografía
Población 128 hab. (2024)
- 66 homes (2019)
- 60 muyeres (2019)
Porcentaxe 0% de provincia de Zamora
Densidá 4,85 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
manzanaldelbarco.net
Cambiar los datos en Wikidata

Manzanal del Barco ye un conceyu y llocalidá d'España, perteneciente a la provincia de Zamora de la comunidá autónoma de Castiella y Llión.

Emplazado xunto al ríu Esla, anguaño convertíu nel denomináu banzáu de Ricobayo, tien na so ermita de La nuesa Señora del Piñedo el so edificiu más emblemáticu, anque anguaño namái mantién de pies la espadaña y un arcu de mediu puntu. Nel centru del so cascu urbanu atópase la so actual ilesia parroquial de San Torcuato, terminada de construyir a principios del sieglu XVII.

Manzanal del Barco y Palacios del Pan, dambos separaos pol banzáu del Esla, comunicar por dos notables infraestructures, como son el viaducto Martín Gil o de los Cabriles, pal ferrocarril, y de la ponte nueva de Manzanal, pal restu de vehículos terrestres.[3] N'ocasiones, de resultes de la seca persistente, remanez sobre les agües del Esla la vieya ponte de piedra que comunicaba les contornes d'Alba y Pan antes de la construcción del banzáu.[4]

Toponimia y xentiliciu

[editar | editar la fonte]

El topónimu Manzanal, al igual que los denominaos Cerezal, paez inscribise nun tipu bien espublizáu nel área lleonesa, el constituyíu pol nome d'un árbol en singular, femenín y con o ensin artículu. Nesti sentíu, "la manzanal" sería "el pumar", al igual que "la cerezal" sería "la zrezal".[5]

El nome de Manzanal apaez documentáu nel 1169, por cuenta de una donación del rei Alfonso Enriquez de Portugal a la ilesia del Salvador (Catedral de Zamora) y que se caltién nel archivu de la Catedral. Tamién apaez nun informe sobre la situación del los pueblos del condáu d'Alba y Aliste del añu 1587, nel que se menta con un vecinderu de 45 vecinos. El censu de población de Tomás González señala a Manzanal, anque inclúi a los sos vecinos nel conxuntu de los pueblos del condáu. El catastru d'Ensenada (1752) citar indicando que tien 57 llabradores, 12 criaos y 5 xornaleros, amás dexa constrancia de qu'hai una barca que pertenez al Conde d'Alba y Aliste que-y val d'arrendamientu dolce mil reales tolos años.[6]

Al respective del so apellíu "del Barco", ye una clara referencia al que foi'l so mediu de tresporte pa llegar a Zamora, la capital privincial. Va sieglos que Manzanal abandonó'l barcu como mediu de tresporte p'algamar la ribera izquierda del Esla, sustituyéndola por una ponte de piedra que facilitó la comunicación. Este, de la mesma, quedó anubiertu tres la construcción de la presa de Ricobayo y la formación del actual banzáu. Otra manera, la vieya ponte foi sustituyíu por modernes infraestructures como'l viaducto Martín Gil o la nueva ponte construyida nel 2007. Manzanal, sicasí, siguió fiel a la so tradición y allugamientu xunto al Esla, calteniendo nel so apellíu'l nome del mediu que mientres sieglos -y facilitó la comunicación colos pueblos de la otra vera del ríu y con Zamora.

La referencia a "Del Barcu", tamién apaez referenciáu na Edá Media. El llibru segundu de les heredaes del Monesteriu Jeronimo de Montamarta (provincia de Zamora), indicar al establecer les sos posesiones en Palacios el 19 de xineru de 1474, señalando una tierra que sale del términu de Macares hasta'l camín del Barco. Tamién se recueye na documentación correspondiente al pleitu calteníu ente'l Cabildru de Zamora y el Conde d'Alba y Aliste del añu 1526, nel que tuvo como puntu de referencia la Barca de Manzanal propiedá del Conde, pola que pasen a pastiar los ganaderos a la Devesa de Mazares, propiedá de la mesma del Cabildru. Esisten otros documentos nos que ye mentada, ente ellos dalgunu nel que se fala de la esistencia d'un complexu formáu por dos barques, casa y venta. Otros falen de puertu y barca de Manzanal.[7]

El xentiliciu de Manzanal del Barco ye manzanalino.

Símbolos

[editar | editar la fonte]
Escudu
De nuevu cuñu, foi diseñáu conforme al modelu y esquema establecíu na llexislación común y nos cánones de la heráldica. Consta de dos cuarteles. Na parte esquierda, d'oru con un pumar arracado, de los sos colores frutado de gules. Na parte derecha, de asur con una barca de los sos colores, puesta sobre ondes de plata y azur. Al timbre Corona Real Española.[8]
La eleición d'estos símbolos, pumar y barcu, obedez a distintes razones de caracter históricu:
  • El Pumar al ser el que dio nome al pueblu. Según el Diccionariu de Madoz, son bastantes los pueblos o villes que lleven el nome de Manzanal o Manzanares; pero na xeografía hispana namái esiste una población col nome de Manzanal de Barcu, datu importante como elementu diferenciador.
  • El Barcu. Si'l primer documentu escritu fálanos de Manzanal xunto a la Estola o Esla, tamién dende la Edá Media apaez documentada la referencia a la barca o barcu de Manzanal.
Bandera
Rectangular, formada por cinco franxes horizontales d'igual tamañu, de colores en sentíu descendente:colloráu, blancu, verde, blancu y colloráu.[8]

Xeografía física

[editar | editar la fonte]
Allugamientu
Noroeste:
Carbajales de Alba 		Norte:
Santa Eufemia del Barco 		Nordeste:
Montamarta
Oeste:
Carbajales de Alba 		Este:
Palacios del Pan
Suroeste:
Carbajales de Alba 		Sur:
San Pedro de la Nave-Almendra 		Sureste:
San Pedro de la Nave-Almendra
Asítiase na provincia de Zamora, a 28,5 Km de la capital provincial, en cantu d'un brazu del banzáu de Ricobayo, perteneciendo a la histórica y tradicional comanrca de Tierra d'Alba.[9]
Viaducto Martín Gil o de Los Cabriles
El términu encuadrar nuna unidá xeomorfolóxica definida como la rexón de sierres y altiplanicies interiores. Del macizu galaicu-lleones y de la sierra de la Cabrera derívense una serie d'alliniaciones montascoses, non bien importantes qu'enfusen nel interior de la provincia de Zamora, destacando d'ente elles la sierra de la Culiebra que les sos cotes cimeres tán entendíes ente 1000 y 1200 m.[9]
El terrén ye onduláu y bañar el ríu Esla embalsado pola presa de Ricobayo y dellos regueros. Los terrenes ensin cultivar tán poblaos d'encines, carbayos, álamos y jara, 15 hectárees de regadío, que se rieguen con agua de regueros, que producen pataques xudíes y tomates. El secanu destinar a trigu, cebada y centenu. De la so ganadería, predomina'l ganáu lanar.[9]
Pa comunicar Manzanal del Barco, na Tierra d'Alba, y Palacios na Tierra del Pan al traviés del banzáu del Esla, construyóse'l viaducto Martín Gil o de los Cabriles, pal ferrocarril, y de la ponte nueva de Manzanal.[3] N'ocasiones, de resultes de la seca persistente, remanez sobre les agües del Esla el vieyu viaductu que comunicaba les contornes d'Alba y Pan antes de la construcción del banzáu.[4] Amás, esiste la ponte vieya, pol cual pueden circular peatones mientres tol añu.

Historia

[editar | editar la fonte]

Nos puexos allugaos xunto al ríu Esla, como'l Tesu de San Martín, asitiáronse les primeres poblaciones del términu. Asina, el Castro del mesmu nome, parcialmente estropiáu peles agües del banzáu de Ricobayo revela restos arqueolóxicos de la Edá del Fierro, Romanos, Baxu Medievales y Modernos en forma de muralles, cabañes, zócalos, cerámiques y los cimientos d'una antigua Ermita.

Coles mesmes, hai xacimientos neolíticos nel Túmulu de los Moriscos mientres n'otra paraxa compartida con Santa Eufemia- y denomináu Los Cabriles dátase un xacimientu correspondiente a un Pobláu de la Edá del Cobre, amás de dos bocamines sellaes.

Tocantes a Manzanal como población puramente dicha, el so cascu urbanu tuvo asitiáu, mientres sieglos, na redoma de la ermita de La nuesa Señora del Piñedo (actual campusantu), que la so torre caltener pela rodiada del pueblu, xunto al Esla. Esti datu fai que'l pueblu sía identificáu nos documentos del sieglu XII como "Mancanal xunto a la Estola", esto ye, Manzanal xunto al Esla.[9]

Asina, el Manzanal orixinal quedó integráu na Edá Media nel Reinu de Llión, que los sos monarques acometeríen la repoblación de la llocalidá dientro del procesu repoblador lleváu a cabu na zona. Tres la independencia de Portugal del reinu lleonés, en 1143, la llocalidá sufriría pola so situación xeográfica los conflictos ente los reinos lleonés y portugués pol control de la frontera.[10]

El treslláu al so actual llocalización, empezar a realizar nel sieglu XV, buscando'l resguardu de los vientos y del fríu que-y apurría la situación abrigada del valle. A mediaos del sieglu XVI, concretamente nel 1552, por cuenta de la situación de ruina de l'antigua parroquia de La nuesa Señora del Piñedo y del so pequeñu tamañu, mandóse treslladar y construyir de nueva planta l'actual parroquia de Manzanal. Nun hai constancia de la fecha en que la que s'empezó a edificar l'actual ilesia, pero sí de la so conclusión nel añu 1605, tal que figura nel dintel de la so puerta. Nella asitióse'l retablu de la primitiva ilesia que paso a denominase ermita de Santa María.[9]

Mientres la Edá Moderna, Manzanal tuvo integráu nel partíu de Carbajales de Alba de la provincia de Zamora, tal que reflexaba en 1773 Tomás López en Mapa de la Provincia de Zamora. Asina, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, la llocalidá caltener na provincia zamorana, dientro de la Rexón Lleonesa,[11] integrándose en 1834 nel partíu xudicial d'Alcañices,[12] dependencia que s'enllargó hasta 1983, cuando foi suprimíu'l mesmu ya integráu nel Partíu Xudicial de Zamora.[13]

Demografía

[editar | editar la fonte]
Gráfica d'evolución demográfica de Manzanal del Barco ente 1900 y 2017
Fonte: Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.

Patrimoniu

[editar | editar la fonte]

Destaca na llocalidá la Ilesia parroquial de San Torcuato, d'espadaña herreriana, que foi concluyida en 1605, tal que indica'l dintel de la puerta, anque l'espodáu pórticu ye posterior –finales XVII- obra d'un vecín maestru llamáu Santiago Ramajo. Parte del vieyu retablu de la ilesia primitiva pasó a la nueva, según delles imáxenes.

De les ermites qu'esistieron queden visibles les ruines de la cimentación de San Martín, nel cuetu y castru del mesmu nome convertíu güei n'espectacular mirador paisaxísticu y Ruta de senderismo local.

L'arquiteutura rural amuesa cases tradicionales de cayuela, adobe, madera y piedra, con puertes de cuarterón y detalles de rejería.

Fiestes

[editar | editar la fonte]

El so patrón ye San Torcuato, el 15 de mayu, ente qu'a otru día hónrase a San Isidro. Nestes fiestes son tradicionales les procesiones, los xuegos infantiles, les vaquillas, y los espectáculos musicales. El calendariu de festexos completar coles celebraciones de San Sebastián, San Antonio y el Corpus.[14]

Amás, mientres el segundu fin de selmana d'agostu celebren la "fiesta del turista". La so organización cuerre a cargu del conceyu del pueblu. Una paellada pa tol pueblu, verbenes, actuaciones musicales y competiciones deportives, como'l mediu maratón, formen parte de les actividaes de los festexos del branu. Apocayá recuperó la so tradicional selmana cultural, entamada polos mozos del pueblu y que cunta con diverses actividaes empobinaes sobremanera al públicu infantil como Geocatching nocherniegu, carreres de sacos etc. Tamién hai actividaes p'adultos como'l concursu de vinos del pueblu.[14]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. ↑ URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/manzanal-del-barco-id49111.
  3. ↑ 3,0 3,1 Nueva Ponte de Manzanal del Barco
  4. ↑ 4,0 4,1 http://www.laopiniondezamora.es/comarcas/2106/vista-inedita-tres-puente-manzanal-banzáu-esla/245241.html Pontes del Manzanal
  5. ↑ Medio natural y poblamiento en la toponimia mayor de Zamora
  6. ↑ Escudu
  7. ↑ Escudu
  8. ↑ 8,0 8,1 BOE num.78 de 1/4/1994
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Encuadre territorial de Manzanal
  10. ↑ Martín Viso, Iñaki (2000). Universidá de Salamanca: Poblamientu y estructures sociales nel norte de la Península Ibérica. Sieglos VI-XIII (en castellanu), páx. 349. «Mientres el periodu anterior (sieglos X-XI), l'occidente zamoranu integrárase nel reinu de Llión. La escasez de noticies nel sieglu XI alimenta la hipótesis de que topamos ante un espaciu marxinal dientro de la formación lleonesa, al igual qu'asocede con otres de la periferia interior. La xénesis de la monarquía portuguesa fixo necesaria una delimitación fronteriza qu'estremaría rexones con similitud socio-económiques, polítiques y culturales, conformándose como zones de frontera. […] Los conflictos rematen a principios del XIII, cuando Nuño de Zamora, posiblemente Nuño Froilaz, repuebla Castro de Alcañices y los lleoneses controlen Aliste, en conquistando temporalmente dellos castiellos de la zona trasmontana oriental. La llinia fronteriza va quedar asina afitada hasta los nuesos díes»
  11. ↑ «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
  12. ↑ Subdivisión en partíos xudiciales de la nueva división territorial de la Península ya islles axacentes / aprobada por S. M. nel real decretu de 21 d'abril de 1834
  13. ↑ Real Decretu 529/1983, de 9 de marzu, pol que se determinen los Partíos Xudiciales de cada provincia, a considerar a efeutos de les eleiciones de Diputaos provinciales.
  14. ↑ 14,0 14,1 Despegue turísticu

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]