Muerte

Muerte
fin, conceutu y propiedá
acontecimientu

La muerte^[1] ye un efeutu terminal que resulta de la estinción del procesu homeostáticu nun ser vivu; esto ye, el términu de la vida.^[2] Puede producise por causes naturales (vieyera, enfermedá, consecuencia de la cadena trófica, albuertu bonal, desastre natural) o inducíes (suicidiu, homicidiu, eutanasia, albuertu inducíu, accidente, desastre medioambiental).

El procesu de fallecimientu, magar ta totalmente definíu en delles de les sos fases dende un puntu de vista neurofisiológico, bioquímicu y médicu, entá nun ye del tou entendíu nel so conxuntu dende'l puntu de vista termodinámicu y neurolóxicu, y esisten discrepancies científiques al respeutu.

Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)

Muerte en bioloxía y medicina

La muerte puede definise como un eventu resultante de la incapacidá orgánica de sostener la homeostasis. Dada la degradación del ácidu desoxirribonucleico (ADN) conteníu nos nucleos celulares, el retruque de les célules faise cada vegada más costosa.

Dende'l puntu de vista médicu ye'l cese global de funciones sistémicas; n'especial de les funciones bioeléctricas cerebrales y, poro, de les neuronales.

Evolución de les estimaciones del estáu de muerte

Nel sieglu XX la muerte definíase como'l cese de l'actividá cardiaca (ausencia de pulsu), ausencia de reflexos y de la respiración visible. Sicasí, con base nestes evidencies insuficientes munches persones fueron soterraes tando n'estáu de vida latente o afeutaes por periodos de catalepsia.

Darréu, gracies a les meyores teunolóxiques y a la meyor conocencia de l'actividá del celebru, la muerte pasó a definise como l'ausencia d'actividá bioeléctrica en parte del celebru, verificable con un electroencefalograma. Más tarde entá esta evidencia demostró ser insuficiente, al demostrase que'l fenómenu d'ausencia d'actividá bioeléctrica en dellos casos bien escepcionales podía ser reversible, como nel casu de los afogaos y daos per finaos n'agües en cantu del puntu de conxelación.

Medicina forense

Artículu principal: Medicina forense

Históricamente los intentos por definir el momentu precisu de la muerte fueron problemáticos. D'antiguo definíase la muerte como'l momentu en que cesen los llatíos del corazón y la respiración, pero'l desenvolvimientu de la ciencia dexó establecer que realmente la muerte ye un procesu, que nun determináu momentu, tórnase irreversible. Anguaño, cuando ye precisa una definición del momentu de la muerte, considérase qu'esti correspuende al momentu en que se produz la irreversibilidad d'esti procesu. Esisten en medicina protocolo clínicos que dexen establecer con certidume'l momentu de la muerte, esto ye, que se cumplió una condición abondo y necesario pa la irreversibilidad del procesu de muerte.

Muerte cerebral

Forma irreversible de la perdida de conciencia que se caracteriza por una desapaición completa de la función cerebral, con caltenimientu de la contraición cardiaca.^[3] Gracies a la meyora teunolóxica de la medicina, güei ye posible caltener una actividá cardiaca y ventiladora artificial en cuidos intensivos, nuna persona que'l so corazón dexó de llatir y nun ye capaz d'alendar por sigo mesmu, polo cual esto demuestra que nun ye tar muertu. El protocolu utilizáu pal diagnósticu de la muerte nesti casu ye distintu y tien de ser aplicáu por especialistes en ciencies neurolóxiques, falándose entós de "muerte cerebral" o "muerte encefálica". Nel pasáu, dalgunos consideraben que yera abondu col cese d'actividá llétrica na corteza cerebral (lo qu'implica'l fin de la consciencia) pa determinar la muerte encefálica, esto ye, el cese definitivu de la conciencia equivaldría a tar muertu, pero güei considérase, en casi tol mundu, difunta a una persona (entá si permanez con actividá cardiaca y ventiladora gracies al soporte artificial nuna unidá de cuidos intensivos), tres el cese irreversible de l'actividá vital de tol celebru incluyíu'l tallo cerebral (estructura más baxa del encéfalu encargada de la gran mayoría de les funciones vitales), comprobada por aciu protocolos clínicos neurolóxicos bien definíos y soportada por pruebes especializaes.

Nestos casos, la determinación de la muerte puede ser dificultosa. Un electroencefalograma, que ye la prueba más utilizada pa determinar l'actividá llétrica cerebral, puede nun detectar delles señales llétriques cerebrales bien débiles o pueden apaecer nél señales producíes fora del celebru y ser interpretaes equivocadamente como cerebrales. Por cuenta de esto, desenvolviéronse otres pruebes más confiables y específiques pa evaluar la vitalidá cerebral como la Tomografía por Emisión de Fotón Únicu (SPECT cerebral), la Panangiografía cerebral y l'Ultrasoníu transcraneal.

Muerte súbita

La muerte súbita o muerte instantánea, sobrevien de manera abrupta cola invalidación instantánea d'unu o más órganos esenciales pal sustentu de la vida,^[4] un fulminante arrame cerebral, un síncope cardiacu agudu, o per mediu d'un socesu violentu abrupto (onda espansiva d'una esplosión) o accidente con muncha enerxía desenvuelto.

La muerte como contraste

Ye'l fin de la vida, opuestu al nacencia. L'eventu de la muerte ye la culminación de la vida d'un organismu vivu. Sinónimos de muerte son occiso (muertu violentamente), óbito, fallecimientu, decesu y fallecimientu.

Suelse dicir qu'una de les carauterístiques clave de la muerte ye que ye definitiva, y n'efeutu, los científicos nun fueron capaces hasta agora de guardar la recomposición del procesu homeostáticu dende un puntu termodinámicamente recuperable.

Consecuencies psicolóxiques, muerte humana

Persones de Viet Cong 1968 muertes en combate.

Definiciones y significaos emotivos

El tipu de muerte más importante pal ser humanu ye ensin dulda la muerte humana, sobremanera la muerte de seres queríos. Conocer con certidume l'intre d'una muerte sirve, ente otres coses, p'asegurar que'l testamentu del difuntu va ser namái aplicáu tres la so muerte y, polo xeneral, conocer cuándo se debe actuar so les condiciones establecíes ante una persona difunta. Esiste la muerte psicolóxica, onde la persona ye consciente que va morrer. Nesti sentíu, la persona ye capaz de percibilo. Esta muerte psicolóxica causa con frecuencia ansiedá y depresión nes persones. La muerte psicolóxica aceptada dexa que la persona pueda afaese, colos recursos que-y queden, a la so redolada.^[5]

El deséu y la capacidá de morrer

Delles persones, en momentos determinaos de la so vida, esperimenten el sentimientu autodestructivo de terminar la so esistencia. L'actu pa consiguilo ye lo que llamamos suicidiu.

Lo contrario ye'l deséu de vivir, que non contraría al instintu de sobrevivencia, una y bones esti impúlsanos a tornar la muerte. Por casu, suicides que salten al vaciu intenten garrase a daqué pa nun morrer, eso ye l'instintu de sobrevivencia (o caltenimientu).

El mieu a la muerte

La muerte nun ye un misteriu pa quien sepa daqué de bioloxía. La muerte nun asusta a un atéu, porque sabe que nada va poder asocede-y dempués de muertu. Lo únicu que podrá asustar -y ye una muerte lento y dolioso, pero la muerte asistida llibéranos d'esta medrana.

Mario Bunge^[6]

El mieu a la muerte deber a dos fechos qu'asoceden dientro del nuesu inconsciente. De primeres, la muerte nunca ye posible con al respective de nós mesmos; esto ye, la causa de la muerte ye esterna, nesti sentíu, atribúyese-y un calter malinu; la muerte ye mala y alcuéntrase nel ambiente non en nós mesmos. Siguiendo esto, pal nuesu inconsciente ye inconcebible morrer por dalguna causa natural o vieyera. De segundes, la persona nun ye capaz d'estremar ente un deséu y la realización d'esti (un fechu); esto xustifica la muerte sobre la base de la culpa onde'l deséu y la realidá xeneren un conflictu. Asina, la persona considérase responsable de la muerte del otru nel sentíu de que'l deséu de matalo y el fechu de la muerte xenera culpabilidá. Coles mesmes, el procesu del dolor siempres lleva consigo daqué de roxura. Nesti sentíu, depositar na persona muerta dos sentimientos estremaos: l'amor que se tien y tuvo por esta a lo llargo de la so vida, y l'odiu xeneráu pola sensación d'abandonu que xenera la perda d'esti ser queríu. El mieu a la muerte surde como una negación escontra la esistencia d'esta.^[7]

La muerte na sociedá humana

Saquiadores fusilaos depués del Terremotu de 1906 en Valparaíso, Chile.

La concepción de la muerte como fin o como tránsitu, la so creencia nuna vida dempués de la muerte, nel Xuiciu Final, actúen como condicionantes pa l'actuación de los individuos nun sentíu o otru. La idea d'inmortalidá y la creencia nel Más allá apaecen d'una forma o otra en práuticamente toles sociedaes y momentos históricos. Usualmente dexar al arbitrio de los individuos, nel marcu de los conceutos daos pola so sociedá, la decisión de creer o nun creer y en qué creer esautamente. La esperanza de vida na redolada social determina la presencia na vida de los individuos de la muerte, y la so rellación con ella. La so presencia nel arte ye constante, siendo unu de los elementos dramáticos a los que más se recurre tantu nel teatru, como nel cine o en noveles y rellatos.

Tradiciones relixoses cristianes

La segunda entruga en surdir de la muerte humana y seique la más interesante ye: ¿qué asocede a los seres humanos tres la muerte? Realmente, lo que se preguntar ye qué asocede coles facultaes mentales de la persona que finó. Unos creen que se caltienen gracies l'espíritu qu'empuxaba a la so mente, alzando'l so estáu de conciencia a realidaes entá mayores, otros creen na migración de l'alma d'un ser humanu tres la so muerte a un planu físicamente inalcanzable.

La relixón cristiana considera la muerte como'l fin de la permanencia física del ser humanu nel so estáu carnal, l'espíritu abandona'l cuerpu físicu que se deteriora y que ye incapaz de sostenese so les lleis d'esti universu finito, y darréu vuelve a Dios (Eclesiastés 12:7). L'alma, dependiendo de si conoció y reconoció a Xesucristu como'l so Dios y salvador (Romanos 10:9) dir a un llugar de reposu a la espera de la segunda venida de Xesucristu (1 Tesalonicenses 4:16) nesi llugar de reposu la so rellación col Ser Supremu sería direuta (el Paraísu), y l'otru, el de los espíritus encarcelaos quien nun reconocieron a Jesús como'l so Señor y Salvador tendrán de presentase nel Xuiciu Final. Esti llugar ye llamáu l'Infiernu. El Paraísu ye un mundu dinámicu onde se realiza una interacción cola obra de Dios y coles persones na tierra por aciu ministeriu d'ánxeles. Según esta relixón la obra de Dios resumir nes siguientes frases: "Esta ye la mio Obra y la mio Gloria, llevar a cabu la inmortalidá y la vida eterna del home"

Según la relixón cristiana de la Ilesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes (mormona), l'espíritu qu'abandona'l cuerpu ye asemeyáu n'apariencia al que dexa n'estáu carnal, pero na so forma más nueva. Les conocencies adquiríes, l'apariencia física caltiénense pero nun estáu de perfeición intanxible pa esti mundu y más puru.

Pa los Testigos de Xehová, la gran mayoría de los muertos atopar nun estáu d'inconsciencia absolutu y qu'inclusive, nin el Rei David xubió a los cielos (Eclesiastés 9:5,6,10; Fechos 2:34). Creen que cuando la "nueva tierra" (nuevu sistema, 2 Pedro 3:13) atópese establecida sol reináu milenariu de Cristu, la resurrección tantu de Xustos como d'Inxustos— va llevar a cabu en tol globu, y ye ellí onde van ser xulgaos según les sos obres realizaes mientres el mileniu, los qu'obren mal a la muerte eterna (Muerte ensin esperanza de resurrección) y los qu'obren bien a la vida eterna nun paraísu terrenal (Juan 5:28,29; Apoc. 20:11-15; Fechos 24:15). Creen tamién n'otra categoría minoritaria de cristianos qu'abriguen otra esperanza. Estos son los 144.000 "unxíos por Espíritu Santu" que, según ellos, al finar van al cielu pa ser reis y sacerdotes y gobernar con Cristu “Sobre la Tierra” nel reináu Milenariu. Según los Testigos de Jehová, la recueya d'estos “Unxíos” que tienen esperanza celestial empezó colos apóstoles de Cristu, cuando Jesús ufiertó-yos moraes nel Cielu, ufierta que sigue hasta'l día de güei, pero solu con dellos pocos (Apoc. 5:9,10; 7:4; 14:1-3). Asegurando que "la muerte va ser amenorgada a nada".

Munchos antropólogos^[¿quién?] creen que los entierros dedicaos de los Neandertales son evidencia de la so creencia na vida dempués de la muerte.

Muerte n'enfermos terminales

Esisten cinco fases poles que pasa tou enfermu terminal (esto ye, l'aquexáu por un mal incurable, que'l so desenllaz fatal va asoceder dientro unos pocos años o inclusive meses): 1) Negación: l'enfermu nun asume la realidá qu'apaez ante los sos güeyos. 2) Roxura: yá s'hai interiorizado la condición irreversible, pero responder a ella con un estáu de cólera, envidia y rensía. 3) Negociación: la persona busca llegar a un pactu cola muerte, aspirando a enllargar el tiempu de vida en cuenta de daqué. 4) Depresión: l'individuu empieza a perder interés pola so redolada. 5) Aceptación: la persona enferma asume la so condición y se predispone a morrer.^[8]

Muerte nel arte

La mayor parte de los escultores cristianos representen la muerte en figura d'un cadarma humanu empuñando una gadaña y delles vegaes, tamién un reló de sable o armes.

Los etruscos pintar cola cara horrible o so una cabeza de Gorgona arizada de culiebres o en figura de llobu rabiosu. La más común de les alegoríes d'esta divinidá ente los romanos foi un xeniu murniu ya inmóvil con una antorcha apagada y vuelta del revés.

Los helenos dáben-y un aspeutu muncho menos lúgubre, según l'emblema que s'atopa en delles cornalines: ye un pie aláu cerca d'un caduceo y enriba una caparina qu'entama'l vuelu. El pie aláu ye niciu del que yá nun esiste y va siguir al traviés del espaciu a Mercuriu y el so caduceo; la caparina ye imaxe de l'alma que xube al cielu.^[9]

Una importante investigación sobre'l craniu nel arte occidental foi publicada pola revista "Terzo Occhio" pol historiador italianu Giordano Berti.^[10]

• 
  El día de la Muerte, pintura de William-Adolphe Bouguereau (1825-1905).
• 
  Azrael, l'ánxel de la muerte (1855-1919), d'Evelyn De Morgan.
• 
  Danza de la Muerte, testu que señala lo que se cree representóse y bailló nel sieglu XIV.
• 
  Representación d'una Gorgona, con culiebres na cabeza (Bernini).
• 
  Muerte ensin fin del artista mexicanu Mauricio García Vega.
• 
  El trunfu de la Muerte (1562) por Pieter Brueghel el Viejo.

Ver tamién

• Muerte presunta
• Día de Muertos
• Escatoloxía cristiana
• La muerte (llibru)
• Moiras
• Personificación de la Muerte
• Tánatos
• Keres
• Santa Muerte
• Ser vivu
• Suicidiu
• Harakiri
• Sokushinbutsu
• Shinigami
• Paraísu
• Purgatoriu
• Infiernu

Rituales

• Ataúd
• Campusantu
• Cremación
• Entierru
• Funeral
• Momificación

Medicina

• Coma (medicina)
• Muerte cerebral
• Muerte clínica
• Muerte súbita
• Necrosis
• Tanatoloxía

Referencies

1. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: Muerte
2. «Muerte, RAE» (esp). Consultáu'l 16 d'ochobre de 2015.
3. Diccionariu de medicina oceano Mosby. Oceano, páx. 883. ISBN 84-494-0368-5.
4. Diccionariu de medicina oceano Mosby. Oceano, páx. 884. ISBN 84-494-0368-5.
5. Bayés, R. (2001). Psicoloxía del sufrimientu y de la muerte. Barcelona: Edición Martínez Roca.
6. «muerte-nun ye-un misteriu-pa-quien-sepa-daqué-de-biologia-628127.html Bunge: “La muerte nun ye un misteriu pa quien sepa daqué de bioloxía”». ABC Color. 2013. http://www.abc.com.py/edicion-impresa/locales/bunge-la muerte-nun ye-un misteriu-pa-quien-sepa-daqué-de-biologia-628127.html. Consultáu'l 6 de mayu de 2015. 
7. Kubler Ross, Y. (1975). Sobre la muerte y los morrebundos. Barcelona: Grijalbo. Capítulos 1 y 2
8. Triadó, C. y Villar, F. (2006). Psicoloxía de la vieyera. Madrid: Alianza Editorial
9. Diccionariu enciclopédicu popular ilustráu Salvat (1906-1914)
10. Meditazioni sul teschio (1), in TERZO OCCHIO n°97, dicembre 2000 [1] Archiváu 2015-09-24 en Wayback Machine; Meditazioni sul teschio (2), in TERZO OCCHIO n°98, marzu 2001 [2] Archiváu 2015-09-24 en Wayback Machine

Bibliografía

• Ariès (1982). Ensayos sobre la muerte en Occidente. Barcelona: Argos Vergara. ISBN 978-84-7178-454-4.
• Arregui, Jorge V. (1992). El horror de morir: el valor de la muerte en la vida humana. Tibidabo. ISBN 978-84-86421-89-2.
• Becker (2003). La negación de la muerte. Barcelona: Kairós. ISBN 978-84-7245-500-9.
• Bowker (2003). Los significados de la muerte. Madrid: Akal. ISBN 978-0-521-47832-8.
• Cobo Medina, C. (2000). Los tópicos de la muerte. La gran negación. Madrid: Ediciones Libertarias.
• Critchley, Simon (2008). El libro de los filósofos muertos. Madrid, Taurus. ISBN 978-84-306-0677-1.
• García-Sabell (1999). Paseo alrededor de la muerte. Madrid: Alianza.
• Gregory (2002). Illusion: making sense of the senses. Oxford: Oxford University Press.
• Huisman-Perrin, E. (2003). La muerte explicada a mi hija. Barcelona: El Aleph.
• Kübler-Ross, Elisabeth (2017). Sobre la muerte y los moribundos. Barcelona: Grijalbo. ISBN 978-84-663-4186-8.
• Ledoux (2003). Synaptic self: how our brains become who we are. Penguin. ISBN 978-014-200178-3.
• León Azcárate (2007). La muerte y su imaginario en la historia de las religiones. Bilbao: Universidad de Deusto. ISBN 978-84-9830-101-4.
• Llinás (2017). El cerebro y el mito del yo. El Peregrino / E-libros. ISBN 978-958-8911-26-7.
• Lonetto (1992). La ansiedad ante la muerte. Barcelona: Temis. ISBN 978-84-7537-128-3.
• Nuland, Sherwin B. (1997). Cómo morimos: reflexiones sobre el último capítulo de la vida. Alianza. ISBN 978-84-206-3986-4.
• Moody (2006). Vida después de la vida. Barcelona: Círculo de Lectores. ISBN 978-84-4143-784-5.
• Pieper (1982). Muerte e inmortalidad. Herder. ISBN 978-84-254-0530-3.
• Poveda (2009). El buen adiós. Espasa-Calpe. ISBN 978-84-670-3026-6.
• Max Scheler (2001). Muerte y supervivencia. Encuentro. ISBN 978-84-7490-623-3.
• Waugh (2000). Los seres queridos. Barcelona: Círculo de Lectores. ISBN 978-84-226-7804-5.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Muerte.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Muerte.
• considerancies_muerte.pdf Delles considerancies sobre la medrana a la muerte (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Morrer como exerciciu final a una vida digna Archiváu 2007-07-24 en Wayback Machine
• Obra de Y. Tait, destinada a demostrar científicamente la Vida dempués de la Muerte
• Sobre la muerte (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Llibros que falen sobre la muerte dende'l puntu de vista esotéricu y iniciático
• La Muerte ye'l principiu de la Vida Archiváu 2012-06-14 en Wayback Machine
• Philosophica: Enciclopedia filosófica online. Voz "La muerte y l'inmortalidá" (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ferrater Mora: Diccionariu de filosofía: Conceutos: Muerte (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Les llendes de la medicina crítica y el conceutu de Muerte clínica