Neil Armstrong

Neil Armstrong
Vida
Nacimientu Wapakoneta (es) Traducir[1], 5 d'agostu de 1930[2]
Nacionalidá Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos [3]
Llingua materna inglés
Muerte Cincinnati[4], 25 d'agostu de 2012[2] (82 años)
Sepultura Océanu Atlánticu[5]
Causa de la muerte complicaciones quirúrxiques[6]
Familia
Padre Stephen Koenig Armstrong
Madre Viola Louise Engel
Casáu con Janet Shearon (1956 – div. 1994)
Carol Held Knight (en) Traducir (1994 – 2012)
Fíos/es
Estudios
Estudios Universidá del Sur de California 1970) maestría en ciencies : Inxeniería aeroespacial
Blume High School (en) Traducir
USC Viterbi School of Engineering (en) Traducir
Universidá Purdue 1955) bachiller de ciencies : aeronáutica
Wapakoneta High School (en) Traducir
Llingües falaes inglés[8]
Oficiu aviador naval d'Estaos Xuníos, pilotu de pruebes, profesor universitariu, cosmonauta, ingeniero de aviación (es) Traducir
Emplegadores Tallahassee
NASA  (1962 –  1971)
Universidá de Cincinnati  (1971 –  1979)
Premios
Miembru de Phi Delta Theta (en) Traducir
Kappa Kappa Psi (es) Traducir
Purdue All-American Marching Band (es) Traducir
Boy Scouts de América (es) Traducir
Academia Nacional d'Inxeniería
Academia del Reinu de Marruecos
Serviciu militar
Cuerpu militar Armada d'Estaos Xuníos
Graduación teniente junior (es) Traducir[15]
Lluchó en Guerra de Corea
Astronauta
Misiones Gemini 8 Apollo 11
Insinies de misión enllaz= enllaz=
Tiempu nel espaciu 12 372,5 minutos
Creencies
Relixón deísmu[16]
IMDb nm0035842
Cambiar los datos en Wikidata

Neil Alden Armstrong (5 d'agostu de 1930, Wapakoneta (es) Traducir – 25 d'agostu de 2012, Cincinnati), más conocíu como Neil Armstrong, foi un aviador naval d'Estaos Xuníos, pilotu de pruebes, profesor universitariu, cosmonauta y ingeniero de aviación (es) Traducir d'Estaos Xuníos.. Foi'l primer ser humanu que trió la Lluna. Tamién yera inxenieru aeroespacial, pilotu militar, piloto de pruebes y profesor universitariu. Antes de convertise n'astronauta, Armstrong foi oficial de l'Armada de los Estaos Xuníos y sirvió na Guerra de Corea. Tres esti conflictu, llogró la so llicenciatura na Universidá Purdue y trabayó como pilotu de pruebes pal Comité Asesor Nacional d'Aeronáutica (NACA) na Estación de Vuelu d'Alta Velocidá, na actualidá llamáu Centro Armstrong d'Investigaciones de Vuelu nel so honor.

Dempués de participar nos programes pa llevar un home al espaciu de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos y el de vuelu espacial tripuláu Boeing X-20 Dyna-Soar, Armstrong xunir al cuerpu d'astronautes de la NASA en 1962. Realizó'l so primer vuelu espacial en 1966 como pilotu al mandu de Gemini 8 y mientres esta misión llevó a cabu'l primer acoplamientu ente dos naves espaciales xunto col pilotu David Scott.[17]

El segundu y últimu vuelu espacial de Armstrong foi en xunetu de 1969 como comandante de la misión d'allunizaxe Apollo 11, mientres la cual pronunció la célebre frase «Ye un pequeñu pasu pa un home, pero un reblincón pa la humanidá». Caminó xunto a Buzz Aldrin pola superficie de la Lluna y esplorar mientres dos hores y media mientres el so compañeru Michael Collins esperába-yos na órbita llunar a bordu del módulu de mandu. Al pie de Aldrin y Collins, Armstrong foi gallardoniáu cola Medaya Presidencial de la Llibertá pol presidente Richard Nixon. En 1978, l'entós presidente Jimmy Carter fíxo-y entrega de la Medaya d'Honor Espacial del Congresu y en 2009 los trés tripulantes del Apollo 11 recibieron la Medaya d'Oru del Congresu de los Estaos Xuníos.

Neil Armstrong finó'l 25 d'agostu de 2012 en Cincinnati, Ohio, a los 82 años, por cuenta d'entueyos d'un baipás coronariu.[18]

Primeros años

[editar | editar la fonte]

Neil Armstrong nació'l 5 d'agostu de 1930 en Wapakoneta, nel condáu condáu de Auglaize, Ohio. Fíu de Stephen Koenig Armstrong y Viola Louise Engel,[19][20] yera d'ascendencia familiar escocesa, irlandesa y alemana[21][22] y tenía dos hermanes, June y Dean. Stephen Armstrong trabayaba como auditor[23] pal gobiernu d'Ohio y por ello la familia treslladóse de cutio por tol estáu dende la nacencia de Neil y llegó a vivir en venti llocalidaes distintes. L'amor por volar de Armstrong nació entós, cuando'l so padre llevar con tan solo dos años a ver les Carreres Aérees de Cleveland. El 20 de xunetu de 1936, con cinco años d'edá, esperimentó'l so primer vuelu en Warren (Ohio), cuando xunto a so padre voló nun Ford Trimotor, avión moteyáu Tin Goose («Gansu de lata»).[24]

L'últimu cambéu de vivienda del padre de la familia producir en 1944, cuando la familia tornó al llugar de nacencia de Neil, Wapakoneta. Armstrong estudió nel institutu d'educación secundaria Blume d'esta llocalidá y asistió a lleiciones de pilotaje d'aviones nel aeródromu de Wapakoneta.[20] Llogró un certificáu d'estudiante de vuelu pol so 16º cumpleaños y realizó el so primer vuelu en solitariu unos díes dempués, n'agostu de 1946, enantes inclusive de tener permiso de conducción.[25] Armstrong yera bien activu como Boy Scout y consiguió el rangu de Eagle Scout, el más altu de toos.[26] El 18 de xunetu de 1969, mientres volaba escontra la Lluna a bordu del Columbia, saludó a los Scouts.[27] Ente los pocos oxetos personales que llevó consigo a la Lluna y traxo de vuelta tuvo la Insinia Scout Mundial.[28]

En 1947, con diecisiete años, Armstrong empezó a estudiar inxeniería aeronáutica na Universidá Purdue. Yera'l segundu miembru de la so familia qu'asistía a la universidá. Tamién foi aceptáu nel prestixosu Institutu Teunolóxicu de Massachusetts (MIT), pero l'únicu inxenieru que Armstrong conocía, ex alumnu del MIT, -y disuadió d'estudiar nesta universidá teunolóxica diciéndo-y que nun yera necesariu completar los sos estudios ellí pa tener una bona educación.[29] La so matrícula universitaria foi costeada por una beca el Programa Holloway, que los sos candidatos comprometer a estudiar mientres dos años na universidá, siguíos de tres años de servicios na Armada de los Estaos Xuníos y finalmente d'otros dos años pa completar los estudios cimeros.[30]

Serviciu na Armada

[editar | editar la fonte]

Armstrong foi llamáu a files con dieciocho años'l 26 de xineru de 1949 pola Armada, que-y obligaba a informar a la base aérea de Pensacola pa empecipiar la formación de pilotu. L'entrenamientu a bordu de los buques USS Cabot y USS Wright duró 18 meses y a la fin del mesmu llogró la cualificación pa volar dende portaviones. El 16 d'agostu de 1950, unos díes dempués de cumplir venti años, Armstrong foi informáu per carta de que taba dafechu cualificáu como aviador naval.[31]

El so primer destín foi l'Escuadrón 7 del Serviciu Aereu de la Flota na Base Aeronaval de San Diego. Dos meses dempués foi asignáu al Escuadrón de Caces 51 (VF-51), forníu con aviones de reaición, y realizó el so primer vuelu nesti tipu d'aparatos el 5 de xineru de 1951 a bordu d'un F9F-2B Panther. En xunu d'esi añu aterrizó per vegada primera nun portaviones, l'USS Essex, y foi xubíu esa selmana de cadete a alférez. A finales de mes, el Essex zarpó col VF-51 a bordu camín de Corea, onde los sos caces embarcaos realizarín'ataques a tierra.[32]

F9F-2 Panthers volando sobre Corea. Armstrong pilota'l S-116 (esquierda)

Neil Armstrong entró en combate per primer vegada na guerra de Corea el 29 d'agostu de 1951 mientres escoltaba a un avión de reconocencia sobre Sŏngjin.[33] Cinco díes dempués, el 3 de setiembre, voló nuna reconocencia armada sobre unes instalaciones de tresporte y almacenaxe cerca de la llocalidá de Majon-nin, al oeste de Wŏnsan. Mientres faía un bombardéu a baxa altitú a 560 km/h, el caza F9F Panther de Armstrong recibió l'impautu d'artillería antiaérea y nos sos intentos por recuperar el control del aparatu, topetó contra un poste a un altor de seis metros qu'arrincó un metro de l'ala derecha del Panther.[34] Armstrong consiguió volar de regresu a territoriu amigu, pero por cuenta de la perda d'un alerón, la única opción que tenía yera la eyección. Pensó en saltar del caza sobre'l mar y esperar el rescate polos helicópteros de l'armada, y pallo voló escontra un aeródromu cercanu a Pohang, pero'l so asientu eyectable foi abasnáu de vuelta a tierra.[35] Armstrong foi recoyíu por un vehículu Jeep conducíu por un compañeru de la escuela de vuelu. Desconozse qué pasó colos restos del so caza F9F-2.[36]

Armstrong voló nun total de 78 misiones sobre Corea que sumaron 121 hores de vuelu, la mayoría nel mes de xineru de 1952. Foi gallardoniáu cola Medaya del Aire por venti misiones de combate y cola Estrella d'Oru por otres venti, según cola Medaya del Serviciu en Corea y la Estrella de Combate.[37] El pilotu dexó l'Armada'l 23 d'agostu de 1952, con ventidós años, y pasó a ser teniente na reserva, na cual permaneció los siguientes ocho años, hasta qu'arrenunció al so cargu'l 21 d'ochobre de 1960.[38]

Universidá y matrimoniu

[editar | editar la fonte]

Dempués de sirvir na Armada y na guerra de Corea, Neil Armstrong tornó a la Universidá Purdue. Ellí llogró les sos meyores calificaciones nos cuatro semestres siguientes, pos anque enantes del so serviciu militar sacara unes notes permediu, les sos notes acabaron siendo bien altes.[39] A la so vuelta, perteneció a la fraternidá Phi Delta Theta[40] y escribió y codirixió el musical de l'actuación de tolos estudiantes. Tamién foi miembru de la Banda Honoraria Nacional de la fraternidá Kappa Kappa Psi[41] y tocó el bombardín barítonu na banda de marcha de la Universidá Purdue. Armstrong graduóse n'inxeniería aeroespacial en 1955.[38]

Cuando tornó a Purdue conoció a Janet Elizabeth Shearon, que se taba especializando n'economía doméstica. La pareya nun recordaba cómo llegaron a entablar la so rellación, sacante qu'asocedió mientres Armstrong trabayaba nel Lewis Flight Propulsion Laboratory de la NACA. Dambos casaron el 28 de xineru de 1958 na Ilesia Congregacional de Wilmette, Illinois. Cuando se treslladó a la Base de la Fuercia Aérea Edwards, en California, él vivió nos agospiamientos pa solteros de la base y Janet nel distritu de Westwood de Los Angeles. Dempués de seis meses, el matrimoniu camudar a una casa nel valle Antelope. Janet nunca acabó los sos estudios, daqué que llamentó tiempu dempués.[42] El matrimoniu tuvo tres fíos: Eric, Karen y Mark.[43] En xunu de 1961, a Karen diagnosticóse-y un tumor malinu nel tueru del encéfalu. Un tratamientu con rayos X detuvo la so crecedera, pero la so salú deterioróse hasta'l puntu de nun poder caminar nin falar. Karen morrió'l 28 de xineru de 1962 con namái dos años por causa d'una neumonía rellacionada cola so débil salú.[44]

Años dempués, en 1970, Armstrong completó'l so máster en ciencies d'inxeniería aeroespacial pola Universidá del Sur de California.[45] A lo llargo de la so vida amás foi nomáu Doctor honoris causa por delles universidaes.[46]

Pilotu de pruebes

[editar | editar la fonte]
Armstrong con 26 años, cuando yera pilotu de pruebes del NACA na base Edwards (1956).

Dempués de graduase en Purdue, Armstrong decidió convertise en pilotu de pruebes. Presentar na Estación de Vuelu d'Alta Velocidá que'l Comité Asesor Nacional d'Aeronáutica (NACA) tenía na Base de la Fuercia Aérea Edwards. Anque ellí nun había places pa nuevos pilotos, unvió la so solicitú al Lewis Flight Propulsion Laboratory de Cleveland, onde Armstrong empezó a trabayar en marzu de 1955.[47] El pilotu tan solo tuvo ellí dos meses, pos en xunetu tornó a la base Edwards pa un nuevu trabayu.[48]

Nel so primer día na base Edwards, a Armstrong encargóse-y pilotar aeronaves de siguimientu mientres l'estrenu d'unos bombarderos modificaos esperimentales. Tamién pilotó esos bombarderos modificaos, a bordu d'unu de los cualos tuvo unu de los sos primeros incidentes. El 22 de marzu de 1956, Armstrong taba como copilotu de Stan Butchart nun Boeing B-29 Superfortress[49] que llevaba adosáu al so banduyu un avión cohete Douglas D-558-2 Skyrocket.[50] Mientres xubíen a 9100 metros, unu de los motores del B-29 falló y dexar ensin la potencia abonda pa llanzar el Skyrocket. Teníen De caltener una velocidá de 335 km/h pa soltalo y amás el B-29 nun podría aterrizar col avión cohete adosáu al so banduyu. Por ello, dambos decidieron baxar el morru del bombarderu pa cayer en picáu, ganaron velocidá y soltaron la nave de prueba, pero nesi momentu se desintegró el motor averiáu. Los sos restos estropiaron otros dos motor y uno tuvo que ser paráu, a pesar de lo cual los pilotos baxaron amodo en círculos y aterrizaron con seguridá.[51]

El primer vuelu de Armstrong a los mandos d'un avión cohete tuvo llugar el 15 d'agostu de 1957, nel Bell X-1B, col que xubió a una altitú de 18,3 km. El tren d'aterrizaxe delanteru romper al aterrizar, un fallu común nesi modelu.[52] Dempués Armstrong voló en siete causes n'otru avión cohete esperimental, el North American X-15. Nel so penúltimu vuelu nesti aparatu, algamó una altitú de 63,2 km.[52]

Armstrong viose envolubráu en dellos incidentes na base Edwards que fueron bien recordaos polos sos colegues. El primeru asocedió mientres el so sestu vuelu nel X-15, el 20 d'abril de 1962, nel que quería probar un sistema de control de autoajuste. Volaba a 63 km d'altitú, la mayor qu'algamó nesi avión cohete, pero'l morru del aparatu alzóse demasiáu mientres el descensu, rebotó na atmósfera y volvió xubir a 43 km. A esa altitú l'aire ye tan pocu mestu que les superficies aerodinámiques casi nun tienen efeutu. Voló más allá de la pista d'aterrizaxe a velocidá mach 3 (3200 km/h) a 30 km d'altitú y alloñóse 64 km al sur de la base Edwards. En baxando lo suficiente, dio la vuelta escontra la zona d'aterrizaxe y a dures penes consiguió amiyar ensin impautar contra dellos árboles a la fin de la pista. Foi'l vuelu d'un X-15 de más duración y el que más s'alloñar de la pista.[53]

Cuatro díes dempués, Armstrong tuvo arreyáu nun segundu incidente, nel so únicu vuelu xunto al xeneral Chuck Yeager. El so trabayu, a los mandos d'un Lockheed T-33 Shooting Star, yera evaluar el llagu secu del ranchu Smith como llugar d'aterrizaxe d'emerxencies pa los X-15. Na so autobiografía, Yeager escribió qu'él sabía que'l fondu del llagu nun yera apoderáu p'aterrizar por culpa d'unes agües recién, pero Armstrong aportunó en faelo seya comoquier. Mientres intentaba un aterrizaxe curtiu, tan solo posar l'aparatu ensin detenese y alzase de nuevu, les ruedes apexáronse y tuviéronse que quedar ellí a esperar el rescate. Sicasí, Neil Armstrong cuntó una versión distinta, según la cual el xeneral en nengún momentu trató de disuadirlo y amás realizara enantes un aterrizaxe esitosu na parte este del llagu. Tres esti primer ésitu, Yeager pidiólu que facer de nuevu pero más adulces, cola resultancia descrita. En quedándose inmovilizaos, al xeneral diolu un ataque de risa.[54]

Armstrong, con 30 años, xunto a un avión cohete X-15 tres un vuelu de prueba en 1960.

El 21 de mayu de 1962, Armstrong viose implicáu no que dientro de la base Edwards conocióse como «L'asuntu de Nellis». Esi día tenía que volar nun caza Lockheed F-104 Starfighter pa inspeicionar el llagu secu Delamar nel sur de Nevada, una vegada más como llugar d'aterrizaxes d'emerxencia. Al llegar al sitiu, calculó equivocadamente l'altitú y tampoco se decató de que'l tren d'aterrizaxe nun taba dafechu esplegáu. Al tocar tierra, el tren empezó a replegase y Armstrong punxo'l caza a máxima potencia pa volver alzase, pero l'aleta ventral y la puerta del tren d'aterrizaxe topetaron contra'l suelu, estropiando la radio y provocando la salida de fluyíu oleohidráulico. Ensin poder comunicase per radiu, Armstrong voló al sur hasta la Base de la Fuercia Aérea Nellis, pasó la torre de control y ximelgó les ales del caza, la señal pa un aproximamientu ensin radio. La perda del fluyíu oleohidráulico causó que se soltara'l gabitu de parada y al aterrizar ésti engabitó un cable xuníu a una cadena y abasnar por tola pista.[55]

Tardáronse trenta minutos n'estenar la zona d'aterrizaxe y Armstrong telefonió a la base Edwards por que daquién fora a recoyelo. Tocólu a Milt Thompson, que foi a por él nun caza F-104B, l'únicu biplaza disponible, que de casualidá yera un aparatu nel que nunca había voláu. Thompson llegó a Nellis con grandes dificultaes y ellí un fuerte vientu obligó-y a aterrizar sópito, colo que la rueda izquierda españó y la pista tuvo que ser cerrada de nuevu. Dende Edwards unviar a un segundu pilotu de rescate, Bill Dana nun T-33 Shooting Star, quien tamién fixo un aterrizaxe peligrosu. Los responsables de Nellis decidieron que yá fueren demasiaos problemes y que yera meyor buscar un tresporte per tierra por que los trés pilotos de pruebes tornaren a la so base.[55]

Munchos de los pilotos de pruebes de la base Edwards emponderaron les habilidaes de Armstrong como inxenieru. Milt Thompson dixo que yera «el más capaz téunicamente de los primeros pilotos del X-15» y Bill Dana afirmó que Armstrong «tenía un celebru qu'absorbía coses como una esponxa».[56] En total, Neil Armstrong voló en siete causes nel avión cohete esperimental X-15 ente payares de 1960 y xunetu de 1962. A bordu d'unu d'estos aparatos xubió a una altitú de 63,2 km[57] y algamó una velocidá máxima de mach 5,74 (6420 km/h).[58] Mientres trabayó nel Centru Dryden d'Investigaciones de Vuelu completó 2400 hores de vuelu. A lo llargo de tola so carrera, Armstrong pilotó más de 200 modelos distintos d'aviones.[45]

Astronauta

[editar | editar la fonte]
Armstrong vistíu con unu de los primeros traxes espaciales del Programa Gemini (1964).

En 1958 Armstrong fuera escoyíu pol programa de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos pa llevar un home al espaciu (Man in Space Soonest). En payares de 1960 foi escoyíu como miembru del grupu de pilotos asesores de la nave espacial militar Boeing X-20 Dyna-Soar y el 15 de marzu de 1962 foi escoyíu pola Fuercia Aérea como unu de los siete pilotos-inxenieros que podríen volar al espaciu cuando ésti aparatu fuera una realidá.[59]

Meses dempués de que s'anunciara que se taben buscando candidatos pa convertise n'astronautes de la NASA, Armstrong emocionóse ante les perspectives qu'ufiertaben tanto'l programa Apollo como la investigación d'un nuevu campu aeronáutico. La solicitú de Armstrong pa convertise n'astronauta llegó una selmana dempués del 1 de xunu de 1962, fecha llende d'almisión. Dick Day, que trabayara xunto a Armstrong na base Edwards, vio que la so solicitú llegara fora de plazu y meter xunto a les demás primero que naide diera cuenta.[60] A finales de xunu, Armstrong foi sometíu na base de la Fuercia Aérea Brooks, en San Antonio (Texas), a un exame médicu que munchos de los aspirantes a astronauta describieron como doliosu y dacuando aparentemente ensin sentíu.[61]

Deke Slayton, Xefe de la Oficina d'Astronautes, llamó a Armstrong el 13 de setiembre de 1962 y preguntó-y si taría interesáu en xunise al cuerpu d'astronautes de la NASA y ésti aceptó ensin duldar. La seleición caltúvose de callao hasta trés díes depués, anque dellos periódicos yá anunciaren dende principios d'esi añu qu'él podría convertise en «el primer civil astronauta».[62] N'efeutu, Armstrong foi, xunto a Elliot See, unu de los dos pilotos civiles escoyíos pal segundu grupu.[63] Elliot See diba ser el comandante de la misión espacial Gemini 9, pero finó nun accidente a bordu d'un avión Northrop T-38 Talon en 1966. Asina, Armstrong foi'l primer civil d'Estaos Xuníos en viaxar al espaciu, anque tres años enantes fixera lo propio la civil soviética Valentina Tereshkova a bordu de la Vostok 6.[64]

Programa Gemini

[editar | editar la fonte]

Gemini 8

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Gemini 8
Armstrong vistíu col traxe pocu enantes del despegue de la Gemini 8 en marzu de 1966.

Los nomes de los tripulantes de la Gemini 8 anunciáronse'l 20 de setiembre de 1965: Armstrong sería pilotu comandante y David Scott pilotu. Esta misión, que yera'l sestu vuelu espacial tripuláu del programa Gemini de la NASA, llanzar al espaciu'l 16 de marzu de 1966. Yera la más complexa hasta entós porque incluyía l'alcuentru y acoplamientu col vehículu ensin tripular Agena y tamién la segunda actividá extravehicular (EVA) que se fixera hasta entós, que tenía de llevar a cabu Scott. En total, taba entamáu que la misión durara 75 hores, 55 d'elles n'órbita. Tres el despegue del Agena a les 10 a.m. EST, el cohete Titan II que tresportaba a Armstrong y Scott desapegó a les 11:41 a.m. y poner nuna órbita dende la que podríen escorrer al Agena.[65]

L'alcuentru y primer atraque ente dos naves espaciales completar con ésitu dempués de seis hores y media n'órbita.[17] El contautu colos tripulantes foi intermitente por cuenta de la falta d'estaciones de siguimientu que cubrieren la totalidá de les sos órbites. Ensin comunicación cola Tierra, les naves acoplaes empezaron a rodar y Armstrong intentó correxilo col sistema de maniobra orbital de la Gemini. Se desacoplaron siguiendo'l conseyu que-yos dio'l Centru de Control de la Misión, pero atopar con que'l xiru aumentó dramáticamente hasta'l puntu de dar una vuelta cada segundu, lo que significaba que'l problema taba nos sistemes de la mesma Gemini. Armstrong decidió que lo únicu que podíen faer yera activar el sistema de control de reentrada y apagar el de maniobra orbital. Les normes de la misión dictaben qu'una vegada que s'activara'l control de reentrada, la nave espacial tendría que tornar a la Tierra a la primer oportunidá y asina foi. La Gemini 8 amerizó nel océanu Pacíficu occidental, unos mil quilómetros al sur de Yokosuka, Xapón. Dempués abarruntóse qu'un cable estropiáu pudo provocar l'atascu d'unu de los propulsores na posición d'encendíu.[66]

Recuperación de la Gemini 8 nel océanu Pacíficu occidental. Armstrong ta sentáu a la derecha.

Walter Cunningham, de la oficina d'astronautes, declaró públicamente que Armstrong y Scott ignoraren los procedimientos d'avería nesti incidente y que'l comandante podría salvar la misión si encendiera namái unu de los dos aniellos del sistema de control de reentrada, salvando asina'l restu d'oxetivos de la misión. Estes crítiques yeren infundaes, pos nun esistíen esos procedimientos d'avería y amás namái yera posible activar los dos aniellos al empar. Gene Kranz escribió: «La tripulación reaccionó d'alcuerdu al so entrenamientu, y facer mal cuando l'entrenamientu tamién lu había fechu mal». Los planificadores y controladores de la misión fallaren al nun dase cuenta de que cuando dos naves tán acoplaes, tienen de ser consideraes como una sola.[67]

El mesmu Armstrong ablayar pola interrupción de la misión, qu'atayó la mayor parte de los sos oxetivos y quitó a Scott del so paséu espacial.[68]

Gemini 11

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Gemini 11

La última asignación de Armstrong nel programa Gemini foi como pilotu comandante de reserva de la Gemini 11, daqué que foi anunciáu dos díes depués del amerizaje de la Gemini 8. Dempués d'entrenar pa dos vuelos espaciales, Armstrong taba perbién informáu de los sistemes y la so xera foi mayormente d'enseñanza pal pilotu de reserva, el novatu William Anders.[69] El llanzamientu d'esta nueva misión Gemini tuvo llugar el 12 de setiembre de 1966 con Pete Conrad y Dick Gordon a bordu, que completaron con ésitu los oxetivos mientres Armstrong cumplía funciones de comunicador de cápsula (CAPCOM).[70]

Dempués del vuelu, el presidente Lyndon B. Johnson pidió-yos a Neil Armstrong y a la so esposa que participaren nuna xira de bona voluntá a Suramérica mientres 24 díes.[71] Nesta xira, na que tamién tuvieron Dick Gordon y George Low coles sos esposes según otros funcionarios del gobiernu d'Estaos Xuníos, visitaron once países y catorce grandes ciudaes. En Paraguái, Armstrong impresionó a los dignatarios saludándolos nuna llingua llocal, el guaraní,[72] y en Brasil faló de les fazañes del pioneru de l'aviación Alberto Santos Dumont, nacíu nel país.[73]

Programa Apollo

[editar | editar la fonte]

El 27 de xineru de 1967, día de la tráxica quema nel Apollo 1, Armstrong taba en Washington D. C. xunto a Gordon Cooper, Dick Gordon, James A. Lovell y Scott Carpenter pa la firma del Tratáu sobre l'espaciu ultraterrestre de la ONX. Los astronautes charraron colos dignatarios aconceyaos hasta les 6:45 p.m., cuando Carpenter colar al aeropuertu y el restu tornaron al hotel Georgetown Inn, onde cada unu d'ellos atopó un mensaxe por que telefoniara al Centru de Naves Espaciales Tripulaes en Houston. Mientres estes llamaes telefóniques, tuvieron noticia de les muertes de los astronautes del Apollo 1, Gus Grissom, Ed White y Roger Chaffee. Armstrong y los sos compañeros pasaron el restu de la nueche bebiendo güisqui y falando de la traxedia.[74]

El 5 d'abril de 1967, fecha na que se fixo públicu la resultancia de la investigación sobre'l fueu nel Apollo 1, Armstrong xunir a otros diecisiete astronautes pa una xunta con Deke Slayton. Lo primero qu'ésti-yos dixo foi: «Los mozos que van volar nes primeres misiones llunares son los que tán nesta habitación».[75] Según Eugene Cernan, Armstrong nun amosó nenguna reaición a esi anunciu porque nun-y causaba sorpresa, los homes que s'atopaben ellí yeren toos veteranos del proyeutu Gemini y por tanto les úniques persones que podríen volar nes misiones llunares. Slayton informó-yos de les misiones entamaes y nomó a Armstrong pa la tripulación de reserva del Apollo 9, qu'entós tenía previstu ser una prueba na órbita circular entemedia de la Tierra pa la combinación de módulu llunar y módulu de mandu y serviciu. Dempués de dellos retrasos nel diseñu y construcción del módulu llunar, los Apollo 8 y 9 intercambiaron les sos tripulaciones y de esa manera, en base al esquema normal de rotación, Armstrong comandaría el Apollo 11.[76]

Armstrong vuela en paracaíes dempués de eyectarse del LLRV 1 el 6 de mayu de 1968.

Pa dar a los astronautes esperiencia nel tipu de vuelu que diba desenvolver el módulu llunar, la NASA encargó a la Bell Aircraft Corporation que construyera dellos vehículos d'investigación d'allunizaxe (LLRV poles sos sigles n'inglés), dempués complementaos por trés vehículos d'entrenamientu d'allunizaxe (LLTV). Moteyaos «Xergones voladores», estos vehículos asemeyaben la escasa gravedá de la Lluna, de namái una sesta parte que la terrestre, usando un motor turbofan pa soportar el pesu del mesmu na Tierra, que yera bien cimera al que tendría nel nuesu satélite natural. El 6 de mayu de 1968, a trenta metros d'altor, el LLRV de Armstrong falló y estrellóse,[77] anque'l pilotu pudo eyectarse xusto a tiempu, pos si haber fechu tan solo un segundu dempués el so paracaíes nun s'abriría. L'únicu estropió que sufrió foi que se mordió la llingua. A pesar de tar a puntu de morrer, Armstrong taba convencíu de que los allunizaxes nun tendríen ésitu ensin la esperiencia qu'esos vehículos d'entrenamientu diéron-yos a los astronautes.[78]

Apollo 11

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Apollo 11

Dempués de ser reserva del comandante del Apollo 8, qu'había orbitado la Lluna, el 23 d'avientu de 1968 Deke Slayton ufiertó-y a Armstrong ser comandante del Apollo 11.[79] Nuna xunta que nun se fixo pública hasta la publicación de la biografía del astronauta en 2005, Slayton cuntólu a Armstrong qu'anque la tripulación entamada yera él como comandante, Buzz Aldrin como pilotu del módulu llunar y Michael Collins como pilotu del módulu de mandu, ufiertába-y la posibilidá de sustituyir a Aldrin por Jim Lovell. Dempués de pensalo mientres un día, Armstrong díxo-y a Slayton que siguiría con Aldrin, con quien nun tenía dificultaes pa trabayar y pensaba que Lovell merecía ser comandante de la so propia misión. El pilotu del módulu llunar yera na práctica'l miembru de menor rangu y Armstrong nun quería que Lovell, qu'había comandado la Gemini 12, fora'l tripulante menos importante del Apollo 11.[80]

Tripulación del Apollo 11. D'esquierda a derecha: Neil Armstrong, Michael Collins y Buzz Aldrin.

Nuna xunta en marzu de 1969 ente Slayton, George Low, Bob Gilruth y Chris Kraft decidióse que Armstrong sería la primer persona n'intentar triar la Lluna, decisión que s'encontó en que los xestores de la NASA ver como una persona con pocu ego.[81] Nuna conferencia de prensa que tuvo llugar el 4 d'abril de 1969 esplicóse que la razón pola que Armstrong sería'l primeru en baxar tener el diseñu del módulu llunar: la escotilla abrir escontra dientro nel llau derechu y ello enzancaba que'l pilotu del módulu [Aldrin] saliera primeru. Slayton añadió: «De segundes, en base al protocolu, supunxi que'l comandante tenía de ser el primer tripulante en salir. Bob Gilruth [direutor del Centru de Naves Espaciales Tripulaes] aprobó la mio decisión».[82]

Viaxe a la Lluna
[editar | editar la fonte]

Mientres el llanzamientu del Apollo 11 al espaciu, el corazón de Armstrong llegó a una velocidá de 110 pulsaciones per minutu.[83] Al astronauta paeció-y que la primer fase foi bien ruidosa, muncho más que'l despegue de la Gemini 8 col cohete Titan II. La cápsula de mandu del Apollo yera amás abondo más espaciosa y la posibilidá de movese más llibremente qu'ufiertaba a los tripulantes foi quiciabes el motivu pol que nengún de los sos trés astronautes sufrió'l síndrome d'adaptación espacial, daqué que sí sintieron astronautes anteriores. Armstrong tuvo especialmente contentu, yá que de neñu fuera propensu a sufrir cinetosis y podía llegar a tener estomagaes tres periodos enllargaos d'acrobacies aérees.[84]

Aldrin tomó esta semeya de Armstrong dientro del módulu llunar en completando'l primer paséu sobre la Lluna'l 21 de xunetu de 1969.

L'oxetivu del Apollo 11 yera posase sobre la Lluna de forma segura, anque non necesariamente nun puntu concretu. A los trés minutos d'empecipiar el descensu sobre'l nuesu satélite natural, Armstrong decatar dende'l módulu llunar, bautizáu Eagle, que pasaben sobre los cráteres llunares unos dos segundos enantes de lo previsto, lo que significaba que allunizaríen dellos quilómetros más allá del puntu pretendíu.[85] Mientres el radar de allunizaje de la Eagle detectaba la superficie, apaecieron delles alarmes de fallu nel ordenador. La primera foi sollertar códigu 1202, que'l so significáu desconocíen tanto Armstrong como Aldrin a pesar del so refechu entrenamientu. Aína púnxose en contautu con ellos el comunicador de cápsula Charles M. Duke dende Houston pa dici-yos que nun teníen d'esmolecer se, qu'esa alarma namái indicaba un escesu de multitarea nel ordenador de navegación del Apollo. Según dixo Buzz Aldrin nel documental Na solombra de la Lluna, esa multitarea foi causada porque él punxo en marcha una llista de comprobación en llugar de dexar encendíu'l radar d'acoplamientu mientres l'allunizaxe. Por ello, l'ordenador poner a procesar datos de radar innecesarios, nun tuvo tiempu d'executar toles xeres y dexó cayer les de menor prioridá.

Cuando Armstrong decatar de que se dirixíen escontra una zona d'allunizaxe qu'él consideraba pocu segura, tomó'l control manual del módulu llunar y trató de buscar otra zona más apropiada, lo que llevó más tiempu del esperáu y de lo que nenguna simulación había previstu.[86] Por ello, nel Centru de Control de Misión esmoleciéronse porque'l Eagle quedar ensin combustible.[87] En posando'l módulu na superficie llunar, Aldrin y Armstrong creíen tener unos cuarenta segundos restantes de combustible, incluyíos los venti segundos que teníen d'acutar en casu d'un albuertu.[88] Mientres los entrenamientos, Armstrong llegara a aterrizar delles vegaes el LLTV per debaxo de quince segundos restantes de combustible y por ello confiaba en que'l módulu llunar sobreviviría a un descensu de quince metros si fuera necesariu. Los analises tres la misión demostraron que nel momentu del allunizaxe quedába-yos combustible pa unos 45 o 50 segundos.[89]

L'allunizaxe tuvo llugar varios segundos dempués de les 20:17:40 UTC del 20 de xunetu de 1969.[90] Nesi momentu, una de los trés sondes del módulu Eagle entró en contautu cola superficie de la Lluna y un panel de lluces allumóse, tres los que Aldrin esclamó «Lluz de contautu». Armstrong apagó'l motor y dixo «Apagáu». A midida que el módulu asitiar na superficie llunar, Aldrin comentó «D'alcuerdu, paru de motor», y de siguío dambos numberaron una serie de comprobaciones. Tres una posa de diez segundos, Duke reconoció l'allunizaxe coles pallabres «Copiámoslu embaxo, Eagle». Armstrong anunció la esitosa maniobra d'allunizaxe al Centru de Control de Misión y al mundu coles siguientes pallabres: «Houston, equí Basar Tranquilidá. El Eagle hai allunizáu». Los dos astronautes celebrar dándose la mano y con unes palmaditas nel llombu enantes de retomar les numberoses comprobaciones de xeres que yeren necesaries por que'l módulu tuviera preparáu en casu de tener qu'abandonar la Lluna si surdíen problemes mientres los primeros momentos na so superficie.[91][92][93] Dempués de que Armstrong confirmara l'allunizaxe, Duke volvió estimá-ylo y espresó-yos l'ansiedá de los controladores de vuelu: «Roger,… Tranquilidá. Copiámosvos na Tierra. Tenéis a un montón de mozos a puntu de ponese azules. Alendamos de nuevu. Munches gracies».[88]

Primer paséu pola Lluna
[editar | editar la fonte]
«Ye un pequeñu pasu pa un home, pero un reblincón pa la humanidá»

¿Problemes al reproducir esti ficheru?

Anque'l plan oficial de vuelu de la NASA prevía un periodu de descansu pa los tripulantes enantes del so actividá extravehicular, Armstrong pidió que'l paséu llunar adelantrar a principios de la tarde, hora de Houston. Una vegada que los astronautes tuvieron llistos pa salir, se despresurizó el Eagle, abrióse la escotilla y Armstrong dirixir en primer llugar escontra l'esterior. Cuando llegó a la fin de la escalera, dixo: «Voi baxar del módulu llunar agora». Depués xiróse y posó la so bota izquierda na superficie llunar a les 2:56 UTC del 21 de xunetu de 1969,[94] tres los que pronunció la so famosa frase: «Ye un pequeñu pasu pa un home, pero un reblincón pa la humanidá» (n'inglés: «That's one small step for [a] man, one giant leap for mankind»).[95]

Armstrong describe la superficie llunar (n'inglés).

Neil Armstrong preparó eses célebres pallabres él solo.[96] Nuna rueda de prensa posterior a la misión, dixo qu'escoyera esa frase xustu enantes de salir del módulu llunar.[97] Nuna entrevista en 1983 esplicó: «Siempres supi qu'había probabilidaes de tornar a la Tierra, pero pensaba que les oportunidaes d'un despegue esitosu de la Lluna taben nun cincuenta per cientu. La mayoría de la xente nun sabía lo difícil que yera la misión, asina que me paeció que nun tenía enforma sentíu pensar en daqué que dicir si tuviéramos qu'albortar l'allunizaxe».[96] En 2012 el so hermanu Dean Armstrong afirmó que Neil enseñára-y una nota na qu'esbozara la frase meses enantes del viaxe,[98] anque l'historiador Andrew Chaikin, qu'entrevistara a Armstrong en 1988 pal so llibru A Man on the Moon, -y rebatió en 2013 defendiendo que l'astronauta pensó neses pallabres de manera bonal mientres la misión.[99]

Cuando Armstrong fixo la so proclamación, la cadena de radio Voz d'América yera retresmitida en direutu pola BBC y otres munches cadenes de tol mundu. Envalórase que l'audiencia global nesi momentu yera de 450 millones d'oyentes,[100] nuna dómina na que la población mundial yera de pocu más de 3600 millones de persones.[101]

Unos venti minutos dempués del primer pasu, Aldrin xunir al so compañeru sobre la superficie del satélite natural y convirtióse asina nel segundu ser humanu en poner pie na lluna. Dambos empezaron a realizar diverses xeres pa investigar cuanto costaba a una persona movese pola superficie llunar. Una de les primeres coses que fixeron foi afayar una placa en conmemoración del so vuelu, amás de llantar la bandera de los Estaos Xuníos. La bandera usada nesa misión tenía una barra horizontal metálica pa caltenela bien visible, pero por cuenta de que esa barra nun yera tan ancha como la bandera y a qu'ésta fuera fuertemente plegada y empaquetada pal viaxe, en tou momentu llució ondulada, como si'l vientu, inesistente na lluna, ximelgar.[102] El presidente Richard Nixon díxo-yos unes pallabres a los astronautes per teléfonu dende la so oficina mientres un minutu y dempués Armstrong respondiólu mientres mediu minutu.[103]

Armstrong na lluna.

En tol ampliu rexistru fotográficu del Apollo 11 namái hai cinco fotografies nes qu'apaez Armstrong parcialmente, lo que se debe a que la misión, planiada al milímetru, asignába-y a él la mayor parte de les xeres fotográfiques, que llevó a cabu con una única cámara Hasselblad especialmente modificada.[104]

N'ayudando a asitiar los paquetes d'esperimentos Apollo na superficie llunar, Armstrong dio una vuelta polo que güei se conoz como Cráter Esti, a 59 metros al este del módulu llunar, el puntu más alloñáu del módulu al que s'aventuraron los miembros del Apollo 11. La última xera de Armstrong foi recordar a Aldrin que dexara ellí un pequeñu paquete con oxetos en conmemoración de los cosmonautes soviéticos yá finaos Yuri Gagarin y Vladímir Komarov, lo mesmo que de los trés astronautes d'Estaos Xuníos finaos na quema del Apollo 1 en 1967.[105] El tiempu total del primer paséu llunar foi d'unos dos hores y media, el más curtiu de los seis misiones Apollo que llevaron seres humanos a la Lluna. Cada misión Apollo foi amontando'l númberu d'hores de los astronautes sobre'l nuesu satélite natural y los miembros del Apollo 17 llegaron a tar ventidós hores esplorando la superficie llunar.[106] Nuna entrevista en 2010, Armstrong esplicó que la NASA llindó la duración del so paséu llunar porque nun taben seguros de cómo soportaríen los sos traxes les temperatures estremes de la Lluna.[107]

Regresu a la Tierra
[editar | editar la fonte]
El presidente Richard Nixon dando la bienvenida a la tripulación del Apollo 11 mientres el so periodu de cuarentena a bordu del portaviones USS Hornet (24 de xunetu de 1969).

Dempués de volver al interior del módulu llunar, cerraron y sellaron la escotilla. Mientres se preparar pa desapegar de la Lluna, dambos decataron de que colos sos avolumaos traxes rompieren el interruptor de ignición pal motor d'ascensu. Usando un bolígrafu, pulsiaron el disyuntor p'activar la secuencia de despegue.[108] El módulu abandonó la superficie llunar y siguió p'atopase y acoplase col módulu de mandu y serviciu que orbitaba la Lluna, llamáu Columbia, y nel cual esperaba Michael Collins. Los trés astronautes tornaron a la Tierra y amerizaron nel océanu Pacíficu'l 24 de xunetu, onde fueron recoyíos pol portaviones USS Hornet.[109]

En pasando una cuarentena de dieciocho díes, mientres la cual aseguróse que nun traíen infeiciones nin enfermedaes de la so aventura espacial, los trés miembros del Apollo 11, yá mundialmente famosos, embarcar nuna xira llamada «El Reblincón» por tou Estaos Xuníos y munchos países alredor del mundu mientres 45 díes. Armstrong tamién participó nel espectáculu de la United Service Organizations empobináu pol cómicu Bob Hope, mientres el cual visitó a les tropes d'Estaos Xuníos esplegaes en Vietnam.[110]

En mayu de 1970, Neil Armstrong viaxó a la Xunión Soviética pa dar una charra na 13ª conferencia añal del Comité Internacional d'Investigación Espacial. Llegó a la ciudá de Leningráu procedente de Polonia y movióse hasta Moscú, onde conoció al Presidente del Conseyu de Ministros de la Xunión Soviética, Alekséi Kosygin. Ellí foi'l primer occidental que vio'l avión supersónicu Túpolev Tu-144 y lleváronlu a visitar el Centru d'Entrenamientu de Cosmonautes Gagarin.[111] A la fin del día, vio un videu del recién llanzamientu de la Soyuz 9, una misión que nesi momentu inda permanecía n'órbita y na cual taba embarcáu Andrián Nikoláyev, home de la que fuera la so anfitriona, l'astronauta pionera Valentina Tereshkova.[112]

Vida dempués del Apollo

[editar | editar la fonte]

Armstrong anunció pocu dempués de la misión Apollo 11 que nun tenía entamáu volver viaxar al espaciu.[113] Foi nomáu Alministrador Asociáu Axuntu d'aeronáutica na Oficina d'Investigación y Teunoloxía Avanzada, perteneciente a l'Axencia de Proyeutos d'Investigación Avanzaos (ARPA). Sicasí, permaneció nesti puestu namái un añu y en 1971 arrenunció totalmente a ocupar nengún cargu dientro de la NASA.[114]

Aceptó un puestu de profesor nel Departamentu d'Inxeniería Aeroespacial de la Universidá de Cincinnati,[115] una universidá qu'escoyó ente ufiertes de munches otres, incluyida la que yera la so alma máter, Purdue, porque tenía un pequeñu departamentu aeroespacial. Esperaba que los miembros de la facultá nun se fadiaren porque aportara al puestu de profesor teniendo tan solo un títulu de máster dau pola Universidá del Sur de California.[116] Armstrong empezara a trabayar nesi máster años tras mientres taba destináu na base Edwards y completar dempués del Apollo 11 presentando un informe sobre dellos aspeutos de la misión llunar. Na universidá de Cincinnati foi contratáu como profesor universitariu d'inxeniería aeroespacial. Tuvo ocho años dando clases ellí, hasta qu'en 1979 dexó'l trabayu ensin dar esplicaciones de la so marcha.[117]

Per otra parte, Neil Armstrong collaboró na investigación de dos accidentes de vuelos espaciales. La primera foi en 1970, dempués del incidente del Apollo 13, pa la cual creó una detallada cronoloxía del vuelu. Oponer al encamientu que faía l'informe por que se rediseñaran los tanques d'osíxenu del módulu de serviciu, que fueren la causa de la esplosión.[118] En 1986, el presidente Ronald Reagan nomar como miembru de la Comisión Rogers, que investigó'l accidente del tresbordador espacial Challenger asocedíu esi añu y que costara la vida a siete astronautes. Como vicepresidente de la mesma, Armstrong tuvo al cargu de la parte operacional de la comisión.[119]

Dempués del so retiru de la NASA en 1971, Armstrong actuó de vocera de delles empreses. La primera foi'l fabricante de coches Chrysler, n'unu de que los sos anuncios apaeció a partir de xineru de 1979. Dempués foi imaxe d'otres compañíes, como Xeneral Time Corporation y l'Asociación de Banqueros d'América.[120] Amás del so trabayu como voceru, Armstrong formó parte de los conseyos de direición de delles empreses, ente elles Marathon Oil, Learjet, Cinergy, Taft Broadcasting, United Airlines, Eaton Corporation, AIL Systems y Thiokol.[121] A la xunta direutiva d'esta postrera, Thiokol, xunióse dempués de participar na Comisión Rogers. El tresbordador Challenger esplotó por cuenta de un problema colos cohetes aceleradores sólidos que fabricara Thiokol. Armstrong retirar en 2002 como presidente de la xunta de la corporación EDO, dedicada a fabricar productos de defensa ya intelixencia.[122]

Nel añu 2010, Armstrong punxo voz al dr. Jack Morrow,[123] un personaxe de la película d'animación Quantum Quest: A Cassini Space Odyssey, un filme d'aventures y ciencia ficción con fines didácticos subvencionáu pol Llaboratoriu de Propulsión a chorru de la NASA.[124]

Vida privada

[editar | editar la fonte]
Armstrong en febreru de 2012.

Neil Armstrong casóse'l 28 de xineru de 1956 cola so primer esposa, Janet Shearon. El primer fíu de la pareya, Eric, nació al añu siguiente y en 1959 tuvieron una fía, Karen, que finó en xineru de 1962 frutu de los entueyos d'un tumor cerebral. En 1963 nació'l tercer fíu del matrimoniu, Mark.[125] Janet divorcióse de Armstrong en 1994 dempués de 38 años de matrimoniu.[126] Él conociera en 1992 mientres un tornéu de golf a la que sería la so segunda esposa, Carol Held Knight, quince años menor qu'él.[127] Ella dixo que faló bien pocu con él nel so primer alcuentru, pero dos selmanes dempués Neil llamar por teléfonu pa preguntar qué taba faciendo. Carol respondió-y que taba baltando un árbol y media hora dempués Armstrong presentar na so casa p'ayudar. Casáronse'l 12 de xunu de 1994 en Ohio y dempués fixeron una segunda ceremonia nel Ranchu San Ysidro de California. El matrimoniu establecer n'Indian Hill, Ohio.[128]

A diferencia d'otros antiguos astronautes, que se llabraron una carrera na política n'abandonando la NASA (casu de los senadores John Glenn y Harrison Schmitt), Armstrong nun quixo afiliase a nengún de los partíos políticos de too signu que se punxeron en contautu con él. Los sos enclinos políticos decantar por favorecer la descentralización de competencies del gobiernu federal en favor de los distintos estaos d'Estaos Xuníos. Coles mesmes, Armstrong yera opuestu al intervencionismu d'Estaos Xuníos nel estranxeru, pos nun creía que'l so país tuviera qu'actuar como «la policía del mundu».[129] Sobre les sos idees relixoses, Armstrong siempres se consideró deísta.[130]

Quincy Jones presenta los discos de platín del famosu cantar Fly Me to the Moon a John Glenn (esquierda) y a Armstrong (2008).

Na seronda de 1979 Armstrong taba trabayando na so granxa de la llocalidá de Lebanon (Ohio), cuando al saltar dende'l remolque d'un camión de granu'l so aniellu de boda engabitar na rueda y arrincó-y la punta del so deu anular. Recoyó'l deu seccionado y poner en xelu, tres los que-y lo volvieron a reinsertar nuna intervención quirúrxica nel Hospital Xudíu de Louisville, Kentucky.[131] En febreru de 1991, un añu dempués de la muerte del so padre y nueve meses dempués del fallecimientu de la so madre, Armstrong sufrió un leve ataque al corazón mientres esquiaba con unes amistaes n'Aspen, Colorado.[132]

De calter introvertíu, Neil Armstrong foi'l más evasivu de la tripulación del Apollo 11. John Glenn, el primer norteamericanu qu'orbitó la Tierra, referir a la conocida humildá de Armstrong na cadena de televisión CNN: «Nun creía que tuviera de vendese a sigo mesmu. Yera una persona humilde, y asina ye como siguió siendo dempués de triar la Lluna».[133][134] A partir de 1994, el primer home en triar la Lluna negar a roblar más autógrafos porque sabía que los artículos cola so firma vender por grandes sumes de dineru y qu'amás se faíen munches falsificaciones de la so robla.[135]

L'usu del nome, la imaxe y la famosa frase de Armstrong causáron-y dellos problemes al antiguu astronauta. Cuando la cadena de televisión MTV fundar en 1981, pidió-y usar la so imaxe baxando del módulu llunar como emblema de la cadena, pero él negóse.[136] En 1994 demandó al fabricante de tarxetes de felicitación Hallmark por usar ensin permisu'l so nome y la cita «un pequeñu pasu» nun adornu navidiegu. El pleitu resolvióse fora de los tribunales[137] por una suma de dineru que Armstrong donó a la Universidá Purdue.[138]

En mayu de 2005, Armstrong viose envolubráu nuna inusual disputa llegal col que fuera'l so peluqueru mientres venti años, Mark Sizemore.[139] Ésti vendiera pelo del famosu astronauta a un coleicionista por 3000 dólares, ensin que Armstrong saber o diera'l so permisu. Amenaciar con entamar aiciones llegales si nun recuperaba'l pelo vendíu o donaba lo recaldao a una organización benéfica que Armstrong escoyera. Incapaz de recuperar lo que vendiera, Sizemore decidió donar el dineru a una organización caritativa.[140]

Muerte

[editar | editar la fonte]
Fotografia de Armstrong cuando yera neñu nel funeral familiar celebráu n'Indian Hill, Ohio, 31 d'agostu de 2012.

El 7 d'agostu de 2012, Armstrong foi sometíu nun hospital de Cincinnati a una ciruxía de baipás vascular pa solliviar les sos arteries coronaries apexaes. Anque s'informó que se taba recuperando bien,[141] surdieron entueyos nel so estáu mientres permanecía nel hospital y el 25 d'agostu finó.[142] Cuando se conoció la muerte del llexendariu astronauta, la Casa Blanca espublizó un comunicáu nel qu'afirmaba que Neil Armstrong taba «ente los más grandes héroes d'Estaos Xuníos, non yá del so tiempu, sinón de tolos tiempos».[143][144] Esi comunicáu tamién dicía que Armstrong cumpliera les aspiraciones del pueblu d'Estaos Xuníos y que materializara «un momentu del progresu humanu que nunca s'escaecería».[145]

La so familia tamién emitió un comunicáu nel que describía a Armstrong como «un ronciegu héroe d'Estaos Xuníos, que sirviera a la so nación con arguyu como pilotu naval, pilotu de pruebes y astronauta. Mientres lloramos la so perda, tamién celebramos la so estraordinaria vida y l'esperanza de que sirva como exemplu por que los mozos de tol mundu trabayen duru pa cumplir los sos suaños, pa tar dispuestos a esplorar y superar les sos llendes, y tamién sirvir desinteresadamente a una causa más grande qu'ellos mesmos. Pa toos aquellos que pregunten como pueden honrar a Neil Armstrong, tenemos una respuesta simple. Honren el so exemplu de serviciu y modestia, y la próxima vegada que salgan a caminar nuna nueche clara y vean que la Lluna sonri-yos, piensen en Neil Armstrong y chísguen-y un güeyu».[146]

Ceremonia de llanzamientu al mar de les cenices de Neil Armstrong el 14 de setiembre de 2012.

El compañeru de Armstrong na misión del Apollo 11, Buzz Aldrin, dixo tar «fondamente atristayáu pol fallecimientu. Sé qu'hai millones de persones como yo, llorando a un verdaderu héroe d'Estaos Xuníos y al meyor pilotu que conocí. Tenía la esperanza de que'l día 20 de xunetu de 2019 Neil, Mike y yo tuviéramos xuntos pa celebrar el 50º Aniversariu del nuesu allunizaxe… Lamentablemente, nun va ser asina».[147] Michael Collins dixo de Armstrong: «Yera'l meyor, y voi echar de menos terriblemente».[148] Charles Bolden, alministrador de la NASA, comentó: «Mientres haya llibros d'historia, Neil Armstrong va tar nellos, recordáu por haber dáu'l primera pequeñu pasu de la humanidá nun mundu más allá del nuesu».[149]

El 13 de setiembre de 2012 celebróse una misa n'honor del astronauta na Catedral Nacional de Washington, una de que les sos ventanes con vidreres ta inspirada nel Apollo 11 y tien encuallada una roca llunar metanes les sos vitrales.[150] Ente los asistentes hubo famosos astronautes y autoridaes, dellos de los cualos pronunciaron panexíricos nos que recordaben delles hestories de la vida de Armstrong qu'ilustraben la so humildá, valentía y compañerismu. La cantante Diana Krall interpretó'l cantar Fly Me to the Moon.[150] Coles mesmes, el presidente Barack Obama ordenó que toles banderes ondearan a mediu estil el día del so funeral.[151]

Los restos de Armstrong fueron cremados y les sos cenices llanzar al mar nel océanu Atlánticu mientres una ceremonia celebrada a bordu del cruceru de l'armada d'Estaos Xuníos USS Philippine Sea.[152]

Legáu

[editar | editar la fonte]
Valentina Tereshkova, primer muyer nel espaciu, entrega a Armstrong una insinia nel Centru d'Entrenamientu de Cosmonautes Gagarin el 1 de xunu de 1970.
Distintivu d'Aviador Naval Astronauta
Medaya del Aire con dos estrelles | Citación Presidencial d'Unidá
Medaya Presidencial de la Llibertá Medaya del

Serviciu Distinguíu
de la NASA

Medaya de Serviciu
na Defensa Nacional 		Medaya de Serviciu en Corea
con una estrella 		Medaya de la Reserva
de les Fuercies Armaes
Medaya de Corea
de les

Naciones Xuníes

Medaya de Serviciu
de la Guerra de Corea


Neil Armstrong recibió munchos honores y gallardones, como la Medaya Presidencial de la Llibertá, la Medaya Espacial d'Honor del Congresu, el Troféu Memorial Robert H. Goddard, el Premiu Sylvanus Thayer, el Troféu Collier de l'Asociación Nacional d'Aeronáutica o la Medaya d'Oru del Congresu de los Estaos Xuníos. El cráter llunar Armstrong, allugáu a 50 km del llugar d'allunizaxe del Apollo 11, y el asteroide 6469 Armstrong fueron bautizaos nel so honor. L'astronauta tamién forma parte del Paséu d'Honor Aeroespacial, del Salón de la Fama de l'Aviación Nacional y del Salón de la Fama de los Astronautes d'Estaos Xuníos.[153] Armstrong y otros once compañeros implicaos na misión del Apollo 11 recibieron en 1999 la Medaya d'Oru Langley que da l'Institutu Smithsonianu.

Por tou Estaos Xuníos hai más d'una docena d'escueles ya institutos d'educación secundaria nomaos como'l primer home en triar la Lluna.[154] Coles mesmes, son innumberables les cais, edificios, escueles y otros llugares nomaos n'honor a Armstrong o'l Apollo 11 per tol mundu.[155] N'ochobre de 2004 la Universidá Purdue anunció que diba llamar Salón d'Inxeniería Armstrong al so nuevu edificiu d'inxeniería, que foi inauguráu en 2007 cola presencia de Neil Armstrong y d'otros catorce astronautes qu'estudiaren na mesma institución.[156] Nel so llugar de nacencia, Wapakoneta, esiste'l Muséu del Aire y l'Espaciu Armstrong y l'aeropuertu de New Knoxville (Ohio), que ye'l llugar nel que tomó les sos primeres clases de vuelu, llamar na actualidá n'honor al astronauta.[157]

Michael Collins, el presidente George W. Bush, Neil Armstrong y Buzz Aldrin mientres la celebración del 35º Aniversariu del Apollo 11 el 21 de xunetu de 2004.

En 2005 publicóse la biografía autorizada de Armstrong, titulada First Man: The Life of Neil A. Armstrong (El primer home: La vida de Neil A. Armstrong), escrita por James R. Hansen. Mientres munchos años, l'astronauta tornó delles ufiertes d'escritores que queríen redactar la so biografía oficial, como Stephen Ambrose y James A. Michener, pero finalmente aceptó que la redactara Hansen dempués de lleer otres biografíes escrites por él.[158]

Nuna encuesta ellaborada en 2010 pola Space Foundation, Armstrong resultó escoyíu'l númberu unu como l'héroe espacial más popular[159] y nel añu 2013 la revista Flying tamién lo allugó nel primer llugar de la so llista de los «51 Héroes de l'Aviación».[160]

Los periodistes de cutiu preguntáron-y a Armstrong pola so opinión sobre'l futuru de los vuelos espaciales. En 2005 dixo qu'una misión tripulada al planeta Marte sería más senciella que'l desafíu llunar na década de 1960: «A pesar de que les entrugues y dificultaes son munches, abarrunto que nun lo son tanto como les que nós encaramos de primeres del programa Apollo en 1961». En 2010 manifestó una inusual crítica pública sobre la decisión d'atayar el llanzamientu del Ares I y el Proyeutu Constelación.[161] Nuna carta abierta que tamién suscribíen los veteranos del programa Apollo Jim Lovell y Gene Cernan, afirmó: «Pa Estaos Xuníos, nación líder na esploración espacial mientres mediu sieglu, escarecer d'un tresporte a la órbita terrestre baxa y de capacidá d'esploración pa dir más allá de la órbita terrestre, destina al nuesu país a pasar a un segundu o tercer planu».[162] Armstrong tamién comentó en públicu sobre les sos esmoliciones iniciales pola misión del Apollo 11, como cuando creía que namái teníen un cincuenta per cientu de probabilidaes de tornar de la Lluna: «Taba eufóricu, extasiado y desaxeradamente sorprendíu porque tuviéramos ésitu».[163]

El 18 de payares de 2010, con ochenta años, Armstrong dixo nun discursu mientres el Cume de Ciencia y Teunoloxía en L'Haya, Países Baxos, qu'ufiertaría los sos servicios como comandante d'una misión a Marte si ciscar.[164]

En setiembre de 2012, l'Armada de los Estaos Xuníos anunció que diba construyir un buque oceanográficu llamáu RV Neil Armstrong. El barcu, que foi bautizáu'l 28 de marzu de 2014 y va entrar en serviciu en 2015, ye una moderna plataforma d'investigación oceanográfica.[165]

Escultismu

[editar | editar la fonte]
Certificáu de la NASA onde Neil Armstrong afirma que la insinia scout llevar a la superficie llunar.

Neil Armstrong tuvo bien venceyáu a los Boy Scouts d'América, onde consiguió na so mocedá la máxima distinción Eagle Scout (scout águila). Ello ye que d'adultu foi reconocíu polos Boy Scouts coles Medayes Eagle Scout Distinguíu y Búfalu de Plata.[26] El 18 de xunetu de 1969, mientres volaba a la Lluna, saludó a los scouts con esta frase: «Gustaríame dicir hola a tolos mios compañeros Scout del Parque Estatal Farragut en Idaho, que van celebrar el Jamboree Nacional esta selmana; el Apollo 11 únvia-yos los meyores deseos». Dende Houston respondiéronlu: «Gracies Apollo 11. Tamos seguros de qu'anque ellos nun oyan esto, van saber poles noticies y con seguridá apreciar».[27] Ente los pocos gramos d'efectos personales que podíen llevar consigo mientres el viaxe atopaba la insinia scout mundial y quixo certificalo por escritu nun documentu históricu:

«Certifico qu'esta insinia scout mundial foi llevada a la superficie de la Lluna nel primer allunizaxe del home. Apollo XI, 20 de xunetu de 1969. Firma Neil Armstrong, Jr. Comandante de la tripulación del Apollo XI».[166][167]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ John Noble Wilford (25 agostu 2012). «Neil Armstrong, First Man on the Moon, Dies at 82» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 21 agostu 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. ↑ URL de la referencia: http://www.nytimes.com/aponline/2015/02/19/us/ap-us-obit-sternglass.html.
  4. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  5. ↑ URL de la referencia: https://www.nasa.gov/topics/people/features/armstrong_cathedral_memorial.html.
  6. ↑ URL de la referencia: https://www.cnn.com/2012/08/25/us/neil-armstrong-obit/index.html.
  7. ↑ Identificador d'artista de MusicBrainz: b044965b-1732-45c4-bdcb-8c27072d9100.
  8. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  9. ↑ URL de la referencia: https://searchpub.nssc.nasa.gov/servlet/sm.web.Fetch/Agency_Awards_Historical_Recipient_List.pdf?rhid=1000&did=2120817&type=released.
  10. ↑ URL de la referencia: https://www.nmspacemuseum.org/inductee/neil-a-armstrong/. Data de consulta: 17 xunetu 2023.
  11. ↑ URL de la referencia: https://www.nasa.gov/history/congressional-space-medal-of-honor/.
  12. ↑ National Aviation Hall of Fame ID: neil-alden-armstrong.
  13. ↑ URL de la referencia: https://www.washingtonaward.com/directory/1980s/.
  14. ↑ URL de la referencia: https://alacademia.org.ma/membre/%d9%86%d9%8a%d9%84%d9%92-%d8%a3%d9%8e%d8%b1%d9%85%d9%92%d8%b3%d8%aa%d8%b1%d9%88%d9%86%d9%92%d9%83-2/. Data de consulta: 3 xineru 2023.
  15. ↑ URL de la referencia: https://www.history.navy.mil/content/dam/nhhc/research/histories/bios/Armstrong-Neil/Armstrong_redacted_Redacted.pdf.
  16. ↑ URL de la referencia: http://sydney.edu.au/research/spacenet/news-events/20150402.shtml.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Gemini 1965–1966». Spacecollection.info.
  18. ↑ «Fina l'astronauta Neil Armstrong, primer home que trió la Lluna». RTVE. Consultáu'l 25 d'agostu de 2012.
  19. ↑ «History of Wapakoneta (or is it Wapaghkonnetta?)». City of Wapakoneta, Ohio.
  20. ↑ 20,0 20,1 Hansen 2005, páxs. 49–50.
  21. ↑ Counihan, Patrick (27 d'agostu de 2012). «Distant Irish relatives mourn moonwalker Neil Armstrong».
  22. ↑ Chrisafis, Angelique (28 de mayu de 2004). «Ulster Scots' Eagle fails to take off».
  23. ↑ «Neil Armstrong grants rare interview to accountants organization». CBC News. 24 de mayu de 2012. http://www.cbc.ca/news/technology/story/2012/05/24/f-neil-armstrong-interview-accountants.html. 
  24. ↑ «Project Apollo: Astronaut Biographies». NASA.
  25. ↑ Koestler-Grack, 2009, p. 14.
  26. ↑ 26,0 26,1 «Distinguished Eagle Scouts». Boy Scouts of America.
  27. ↑ 27,0 27,1 «Apollo 11 - Day 3, part 2: Entering Eagle - Transcript». NASA (April 11, 2010).
  28. ↑ «World Scouting salutes Neil Armstrong». World Organization of the Scout Movement.
  29. ↑ Hansen 2005, páxs. 55–56.
  30. ↑ Francis y Ives, 2003, p. 172.
  31. ↑ Hansen 2005, páxs. 68–78.
  32. ↑ Hansen 2005, páxs. 79–85.
  33. ↑ Hansen 2005, p. 90.
  34. ↑ Hansen 2005, páxs. 92–93.
  35. ↑ Hansen 2005, p. 95.
  36. ↑ Hansen 2005, p. 96.
  37. ↑ Hansen 2005, p. 112.
  38. ↑ 38,0 38,1 Hansen 2005, p. 118.
  39. ↑ Hansen 2005, p. 62.
  40. ↑ «The Beginning». Phi Delta Theta international site.
  41. ↑ «Prominent Members of Kappa Kappa Psi». Kappa Kappa Psi.
  42. ↑ Hansen 2005, páxs. 124–127.
  43. ↑ Hansen 2005, p. 128.
  44. ↑ Hansen 2005, páxs. 161–164.
  45. ↑ 45,0 45,1 «Biographical Data: Neil A. Armstrong». NASA (agostu de 2012).
  46. ↑ «Biography: Neil A. Armstrong». NASA (John H. Glenn Research Center) (marzu de 2008).
  47. ↑ Hansen 2005, páxs. 119–120.
  48. ↑ Hansen 2005, p. 122.
  49. ↑ Hansen 2005, p. 134.
  50. ↑ Creech, Gray (15 de xunetu de 2004). «From the Mojave to the Moon: Neil Armstrong's Early NASA Years». NASA.
  51. ↑ Hansen 2005, páxs. 134–136.
  52. ↑ 52,0 52,1 Hansen 2005, p. 145.
  53. ↑ Hansen 2005, páxs. 178–184.
  54. ↑ Hansen 2005, páxs. 184–189.
  55. ↑ 55,0 55,1 Hansen 2005, páxs. 189–192.
  56. ↑ Hansen 2005, páxs. 138–139.
  57. ↑ Hansen 2005, p. 178.
  58. ↑ Hansen 2005, p. 210.
  59. ↑ Hansen 2005, p. 173.
  60. ↑ Hansen 2005, p. 195.
  61. ↑ Hansen 2005, páxs. 195–204.
  62. ↑ Hansen 2005, páxs. 201–202.
  63. ↑ «Elliot M. See, Jr.». NASA.
  64. ↑ «Valentina Vladimirovna Tereshkova (nacida'l 6 de marzu de 1937)». Adm.yar.ru.
  65. ↑ Hansen 2005, ch. 19.
  66. ↑ Merritt, Larry (marzu de 2006). «The abbreviated flight of Gemini 8». Boeing.
  67. ↑ Kranz, p. 174.
  68. ↑ Hansen 2005, p. 274.
  69. ↑ Hansen 2005, páxs. 292–293.
  70. ↑ «Gemini-XI». NASA (Kennedy Space Center).
  71. ↑ Hansen 2005, páxs. 296–297.
  72. ↑ Hansen 2005, p. 298.
  73. ↑ «Santos Dumont In France 1906–1916». Earlyaviators.com.
  74. ↑ Lovell y Kluger, 2000, páxs. 24–25.
  75. ↑ Cernan y Davis, 1999, p. 165.
  76. ↑ Hansen 2005, páxs. 312–313.
  77. ↑ Hansen 2005, p. 330.
  78. ↑ Hansen 2005, p. 334.
  79. ↑ Nelson 2009, p. 17
  80. ↑ Hansen 2005, p. 338
  81. ↑ Hansen 2005, ch. 25.
  82. ↑ Hansen 2005, p. 373.
  83. ↑ Hansen 2005, p. 410
  84. ↑ Hansen 2005, páxs. 411–412.
  85. ↑ Smith, 2006, p. 11.
  86. ↑ Chaikin 1995, p. 199.
  87. ↑ Chaikin 1995, p. 198.
  88. ↑ 88,0 88,1 Chaikin 1995, p. 200
  89. ↑ (payares de 1969) «9.8.3 Gaging System Performance», Apollo 11 Mission Report. NASA.
  90. ↑ Jones, Eric M.. «The First Llunar Landing, time 109:45:40».
  91. ↑ Jones. «The First Llunar Landing, time 1:02:45».
  92. ↑ «Mission Transcripts, Apollo 11 AS11 PA0.pdf».
  93. ↑ «Apollo 11 Mission Commentary 7-20-69 CDT 15:15 - GET 102:43 - TAPE 307/1».
  94. ↑ Harland, 1999.
  95. ↑ Mikkelson, Barbara (ochobre de 2006). «One Small Misstep: Neil Armstrong's First Words on the Moon». Snopes.com.
  96. ↑ 96,0 96,1 Plimpton, George (December 1983). «Neil Armstrong's Famous First Words». Esquire:  páxs. 113–118. 
  97. ↑ «Apollo 11 Post Flight Press Conference, 16 September 1969».
  98. ↑ Gray, Richard (30 d'avientu de 2012). «Neil Armstrong's family reveal origins of 'one small step' line». The Telegraph. http://www.telegraph.co.uk/news/science/space/9770712/Neil-Armstrongs-family-reveal-origins-of-one-small-step-line.html. 
  99. ↑ Chaikin, Andrew (4 de xineru de 2013). «Neil Armstrong Didn't Lie About 'One Small Step' Moon Speech, Historien Says». Space.com.
  100. ↑ Heil, 2003.
  101. ↑ «Information Please world statistics».
  102. ↑ Greene, Nick. «A Llunar Odyssey». Apollo 11 Mission páx. 3. About.com.
  103. ↑ Hansen 2005, páxs. 505–506.
  104. ↑ "AS11-40-5886" Apollo Llunar Surface Journal. 2 de marzu de 2010.
  105. ↑ Jones, Eric M.. «EASEP Deployment and Closeout». Apollo Llunar Surface Journal. NASA.
  106. ↑ «Summary Data on Apollo Missions». NASA.
  107. ↑ «Neil Armstrong Explains His Famous Apollo 11 Moonwalk». Space.com.
  108. ↑ Hansen 2005, páxs. 489–490
  109. ↑ «Apollo 11 Command and Service Module (CSM)». NASA.
  110. ↑ Hansen 2005, p. 580.
  111. ↑ Hansen 2005, p. 583.
  112. ↑ Hansen 2005, páxs. 582–584.
  113. ↑ Riley, Christopher (10 de xunetu de 2009). «The Moon Walkers: Twelve Men Who Have Visited Another World». Guardian.co.uk.
  114. ↑ Hansen 2005, p. 584.
  115. ↑ «Neil Armstrong». Life.com.
  116. ↑ «Apollo 11 Crew Information». Apollo 11 Llunar Surface Journal. NASA (1 de payares de 2005).
  117. ↑ Hansen, páxs. 590–594.
  118. ↑ Hansen, páxs. 600–603.
  119. ↑ Hansen, páxs. 610–616.
  120. ↑ Hansen, p. 595.
  121. ↑ Hansen, páxs. 596–598.
  122. ↑ EDO Corporation CEO James M. Smith to become Chairman upon retirement of Neil A. Armstrong. EDO Corporation. 8 de febreru de 2000. https://web.archive.org/web/20061017094755/http://www.edocorp.com/pr2002/02r0208.htm. 
  123. ↑
  124. ↑ «Quantum Quest». jupiter9productions.com.
  125. ↑ «Neil Armstrong, First Man on Moon, Dies at 82». A+Y Networks. http://www.biography.com/people/neil-armstrong-9188943. 
  126. ↑ Schorn, Daniel (2 de xunetu de 2006). «Being The First Man On The Moon». 60 Minutes (CBS News). http://www.cbsnews.com/stories/2005/11/03/60minutes/main1008288_page3.shtml. 
  127. ↑ Cain, Pat (25 d'agostu de 2012). Carol Held Knight: Neil Armstrong's Wife, Family Survive (Photos). http://www.rightentertainment.com/?p=6272. 
  128. ↑ Johnston, John (18 de xunetu de 1999). «Neil Armstrong, Reluctant Hero». The Cincinnati Enquirer. http://www.enquirer.com/editions/1999/07/18/loc_neil_armstrong_the.html. 
  129. ↑ Hansen 2005, páxs. 600–601.
  130. ↑ Hansen 2005, p. 33.
  131. ↑ Sawyer, Kathy (11 de xunetu de 1999). «Armstrong's Code». The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/space/armstrong1.htm. 
  132. ↑ Hansen 2005, páxs. 639–640.
  133. ↑ «Birjees S Hussain: One final leap for Neil ...». gulftoday.ae (31 d'agostu de 2012).
  134. ↑ «Neil Armstrong, first man on the Moon, dead at 82». The National (26 d'agostu de 2012).
  135. ↑ Smith 2005, p. 134.
  136. ↑ Anson, Robert Sam (payares de 2000). escritu en Nueva York. «Birth of an MTV Nation». Vanity Fair. http://www.vanityfair.com/culture/features/2000/11/mtv200011?printable=true&currentPage=allPittman. 
  137. ↑ Hansen 2005, p. 628.
  138. ↑ «Neil Armstrong, Hallmark Settle». Chicago Tribune. 2 d'avientu de 1995. http://articles.chicagotribune.com/1995-12-02/business/9512020040_1_neil-armstrong-hallmark-cards-ornament. 
  139. ↑ «One Small Snip Of Hair...». The Smoking Gun.
  140. ↑ Rosenberg, Jennifer (5 de xunu de 2005). «Barber Sold Neil Armstrong's Hair». About.com.
  141. ↑ «Armstrong, first man on the moon, recovering from heart surgery». Reuters. Consultáu'l 8 d'agostu de 2012.
  142. ↑ «Lluna Morrió Neil Armstrong, el primer home que trió la Lluna». Consultáu'l 25 d'agostu de 2012.
  143. ↑ «President Obama's Statement on Neil Armstrong's Death». The Wall Street Journal.
  144. ↑ «Neil Armstrong, First Man on Moon, Dies at 82». The New York Times. 25 d'agostu de 2012. http://www.nytimes.com/2012/08/26/science/space/neil-armstrong-dies-first-man-on-moon.html. Consultáu'l 25 d'agostu de 2012. 
  145. ↑ «Statement by the President on the Passing of Neil Armstrong». The White House, Office of the Press Secretary.
  146. ↑ «Family Statement Regarding the Death of Neil Armstrong». NASA (25 d'agostu de 2012).
  147. ↑ «Buzz Aldrin's Official Statement on the Passing of Neil Armstrong» (25 d'agostu de 2012).
  148. ↑ Collins, Michael (12 de setiembre de 2012). «The Neil Armstrong I knew—and flew with». Washington Post.
  149. ↑ «NASA Administrator Statement on Neil Armstrong's Death». NASA (25 d'agostu de 2012).
  150. ↑ 150,0 150,1 Terrett, John (15 de setiembre de 2012). «Above the stars now». Al Jazeera English.
  151. ↑ «Obama orders flags at half-staff for Neil Armstrong». USA Today (27 d'agostu de 2012).
  152. ↑ «Neil Armstrong Laid to Rest in Atlantic». NASA.
  153. ↑ «Honorees». City of Lancaster.
  154. ↑ «Search for Public School».
  155. ↑ «Ireland: What's in a name? Cold, hard cash». The Times (Londres). 22 d'avientu de 2002. http://property.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/property/article804378.ece. 
  156. ↑ Holsapple, Matt (16 d'ochobre de 2004). «Purdue launching Neil Armstrong Hall for engineering's future». Purdue University News. http://news.uns.purdue.edu/html3month/2004/041016.Jischke.Armstrong.html. 
  157. ↑ Knight, Andy. «To the moon: Armstrong space museum offers history lessons on space travel». Cincinnati.Com.
  158. ↑ McGauley, John (14 d'ochobre de 2005). Discovering the Man Behind 'First Man'. collectSPACE.com. http://www.collectspace.com/news/news-013003b.html#100305. 
  159. ↑ Space Foundation Survey Reveals Broad Range of Space Heroes. Space Foundation. 27 d'ochobre de 2010. http://www.spacefoundation.org/news/story.php?id=1038. 
  160. ↑ «51 Heroes of Aviation». Flying. http://www.flyingmag.com/photo-gallery/photos/51-heroes-aviation?pnid=41853. 
  161. ↑ Kaplan, Jeremy A. (14 d'abril de 2010). «Star Wars: Neil Armstrong, Obama Spar Over NASA's Future». Fox News. http://www.foxnews.com/scitech/2010/04/14/obama-vs-neil-armstrong-nasa-constellation/?test=latestnews. 
  162. ↑ Armstrong, Neil (14 d'abril de 2010). «Armstrong: Obama NASA plan 'devastating'». NBC Nightly News. http://www.msnbc.msn.com/id/36470363. 
  163. ↑ Yoong, Sean (6 de setiembre de 2005). «Neil Armstrong: Manned Mars mission 20 years away». USA Today (Washington DC). http://www.usatoday.com/tech/science/space/2005-09-06-mars-armstrong_x.htm. 
  164. ↑ «Neil Armstrong wil nog best naar Mars». NU.nl (18 de payares de 2010).
  165. ↑ Navy Announces Research Vessel to be Named in Honor of Neil Armstrong. United States Navy. 24 de setiembre de 2012. http://www.navy.mil/submit/display.asp?story_id=69758. 
  166. ↑ primera-boys-scout-en-la lluna-neil-armstrong-jr-y-la flor-de-lliriu-en-la lluna/ Certificación de Neil Armstrong y l'insinia scout
  167. ↑ Nota de la Organización Mundial del Movimientu Scout sobre'l fallecimientu de Neil Armstrong

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]