Noé

Noé
Vida
Nacimientu Mesopotamia, 
Residencia Monte Ararat
Familia
Padre Lamech
Madre Bat-Enosh
Casáu con Naamah (es) Traducir
Fíos/es
Oficiu agricultor, padre, profeta
Trabayos destacaos Séfer HaRazim (es) Traducir
Santoral
18 de payares y 11 d'avientu
Cambiar los datos en Wikidata

Noé[4] (hebréu: נֹחַ Noaẖ, árabe: نُوح Nūḥ, griegu: Νώε Nóe, llatín: Noe) foi, acordies col Tanak y la Biblia, xunto cola so esposa, los sos trés fíos Sem, Cam y Jafet y les sos esposes, unu de los ocho sobrevivientes del gran diluviu creáu por Dios pa destruyir a los descendientes violentos d'Adán y Eva.[5] Cuando tenía 600 años,[6] Yahvé dio-y instrucciones por que construyera un arca grande fecha de madera de gofer que sirvió p'allugar a él y a la so familia, según para toles especies d'animales, mientres el diluviu.[7] Tamién ye consideráu poles relixones abrahámiques como'l padre de la humanidá al traviés de los descendientes de los sos trés fíos.[8][9]

Según les escritures, foi'l décimu y postreru de los superlongevos patriarques antediluvianos: Noé morrió 350 años dempués del Diluviu, a la edá de 950 años.[10] Esto convertir nel segundu home más llonxevu de tola Biblia, tres Matusalén, que vivió 969 años, (el Pentateucu samaritanu atribúye-y 720).[n. 1] superando inclusive a Adán (930 años). En proporción a la so llarga vida, nició a los sos trés fíos cuando tenía 500 años.[11] Depués de Noé la edá de muerte bástiase drásticamente a "solo" 120 años pa Moisés.[12]

Antecedentes del rellatu de Noé

[editar | editar la fonte]

Anque esti ye'l rellatu más conocíu n'Occidente, esisten otres antigües narraciones aproximao mil años anteriores a la bíblica con hestories d'un llargu diluviu y una arca con animales:

Na mitoloxía mesopotámica, Gilgamesh, antiguu rei sumeriu, atopar con Utnapishtim, una persona que sobrevive al diluviu gracies a una arca onde llevaba toles especies vivientes d'animales, unviando dalgunos p'aldovinar si había tierra firme si dalgunu nun tornara. Noé sería una especie de Utnapishtim. Amás, rellatos similares d'un gran diluviu nes creencies de los antiguos sumerios, chinos y babilonios.

Como asocede col rellatu de Gilgamesh, ye posible que dambes hestories basar nun fechu común real. La semeyanza ente dambos rellatos demuestra que los xudíos conocíen ya inspiráronse nel mitu de Utnapishtim o de Ziusudra cuando escribieron la Biblia.

Orixe

[editar | editar la fonte]

Según el rellatu del Xénesis, la principal fonte de referencia sobre esti personaxe, Noé foi l'únicu varón topáu xusto de tola so xeneración, yá que los demás taben sumíos nel pecáu, y pola so culpa la tierra "topábase llena de violencia". Noé foi fíu de Lamec, pero nun hai que confundir a esti Lamec, descendiente del tercer fíu d'Adán, Set, col Lamec descendiente de Caín, quien tendría que ser vengáu por un asesinatu "setenta vegaes siete". Lamec llamólu Noé ('descansu' n'hebréu).

Esti Lamec, de la mesma, foi fíu de Matusalén, conocíu porque llegó a tener la mayor llonxevidá de los citaos en tola Biblia (969 años); quien ye fíu de la mesma d'Enoc, quien, según una tradición posterior, profetizó sobre la llegada del xuiciu divín y escribió les sos visiones. (vease Llibru de Enoc). Noé, de la mesma, foi padre de Sem, Cam y Jafet, con quien, acordies cola Xénesis, repoblóse tola tierra.[13]

El Diluviu Universal

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Diluviu universal
יהוה vio que la maldá del home na tierra yera grande y que tolos sos pensamientos tendíen siempres al mal. Penóse, pos, de crear al home, y aflixóse el so corazón. Dixo: "Voi Borrar de la superficie de la tierra a esta humanidá que creé, y lo mesmo voi faer colos animales, los reptiles y les aves, pos me pesa crealos." Noé, sicasí, ganárase'l ciñu de יהוה.[14]

Dios, enfastiáu de la perversión humana, díxo-y a Noé:

Decidí acabar con tolos seres vivos, pos la tierra ta llena de violencia por culpa d'ellos, y dir a suprimir de la tierra. Tocantes a ti, constrúi un arca de madera de ciprés; na arca vas disponer celditas, y vas anubrir con brea per dientro y per fora. vas construyir de la siguiente manera: va tener cientu cincuenta metros de llargu, venticinco metros d'anchu y quince metros d'altu. Pondrás-y un techu, dexando mediu metro ente la parte cimera de les bandes y el techu. Vas Poner la puerta de l'arca nuna banda y vas faer un primer pisu, un segundu y un terceru. Pela mio parte voi mandar el diluviu, esto ye, les agües sobre la tierra, p'acabar con tou ser que tien aliendu y vida sol cielu; tou cuanto esiste na tierra va perecer. Pero contigo voi roblar el mio pactu, y vas entrar na arca tu y la to esposa, los tos fíos y les esposes de los tos fíos contigo. Vas Meter na arca una pareya de too ser viviente, esto ye de tolos animales por que puedan sobrevivir contigo; vas tomar machu y fema.[15]

Según la interpretación cristiana posterior, Noé tamién foi predicador de xusticia a los sos contemporáneos, pero éstos nun fixeron casu.[16][17] Hai un misteriosu plazu de tiempu mentáu na Xénesis que foi interpretáu de diverses formes, unos como un amenorgamientu del permediu de vida de los seres humanos, y otros como'l plazu hasta que se desamarrara'l diluviu:

Y dixo Dios : Nun va delidiar el mio espíritu col home pa siempres, porque verdaderamente él ye carne; mas van ser los sos díes cientu venti años.[18]

El diluviu empezó nel añu 600 de la vida de Noé, según el calendariu xudíu "nel segundu mes, nel día diecisiete del mes" (aproximao entamos de payares nel nuesu calendariu) y tuvo una duración de cuarenta díes coles sos nueches respeutives, mientres los cualos tola Tierra llegó a tar so les agües, destruyendo tou rastru de vida humana, animal y vexetal, sacante la que, xunto con Noé y la so familia, xubieron a l'arca.

Depués d'abocanar el diluviu Noé soltó un cuervu, pa saber si les agües taben retirándose, que tuvo diendo y volviendo. Tamién unvió un palombu pero ésta, al ver que nun tenía onde posase, tornó a l'arca.[19]

Siete díes dempués volvió unviar el palombu, que tornó trayendo una caña d'olivar nel picu, dando a entender a Noé que la vida renacía na tierra y que'l suelu secu remaneciera. Noé entós esperó otros siete díes y volvió soltar al palombu, que yá nun tornó.[20]

Nel añu 601 de la vida de Noé la Tierra ensugóse y, sicasí'l so deséu por abandonar l'arca, Noé y la so familia esperaron un mes más, hasta que Yahvé ordenó-yos salir.

Maldición de Cam

[editar | editar la fonte]

Dempués del Diluviu, la Xénesis diz que Noé empezó a llabrar la tierra y amosar llantando una viña, de que'l so vieno se embriaga, Cam ve "la desnudez" del so padre y rise d'Él (dellos sabios del Talmud piensen que non solo se rió d'él, tamién abusó d'él), que al sabelo pronuncia una maldición en contra del fíu d'ésti, Canaán, del cual profetiza que va aportar# a esclavu de Sem y Jafet, maldición que, según dellos traductores, cumplir cuando Israel (d'orixe semíticu) somete a los Cananeos, magar dexa que dalgunos, como los habitantes de Gabaón, sigan con vida en cuenta de ser siervos. Darréu, el mesmu Israel, incluyendo a los descendientes de los cananeos sobrevivientes, apuerten a siervos de pueblos que nacieron de Jafet, cumpliendo asina la profecía de Noé.[21]

Dempués d'esto, infórmasenos que Noé morrió trescientos cincuenta años dempués del diluviu, a la edá de novecientos cincuenta años. Nun s'informa nin del llugar nin de la so tumba.

Por xeneraciones intérpretes racistes sostuvieron qu'esta maldición sobre los cananeos implicaba una maldición sobre los africanos de piel escuro. Los clérigos Roberto Jamieson, A. R. Fausset y David Brown dicen nel so comentariu de la Biblia: “Malditu seya Canaán [Xénesis 9:25] - Esta maldición cumplióse na destrucción de los cananeos, la degradación d'Exiptu, y l'esclavitú de los africanos, toos descendientes de Cam”. (Comentariu exexéticu y esplicativu de la Biblia. Tomu I: L'Antiguu Testamentu.) Pero en nengún llugar de la Biblia enséñase que Dios arrenegara a la mal llamada "raza negra". La Biblia señala que los africanos baxaron de Cus, otru fíu de Cam, non de Canaán.

El personaxe Noé

[editar | editar la fonte]

La figura de Noé, seya lo que fora de los sos remotos oríxenes, representa nos diversos niveles de la Escritura el tipu del home xustu que se llibra del castigu y ardíciase de la salvación. Metanes la enconía que destrúi al mundu, remanez como principiu d'una humanidá nueva y vien ser asina una prefiguración de Cristu.

1. Les tradiciones del Xénesis. Si la esplicación popular rellaciona'l nome de Noé (Noah) col verbu Naham ("consolar"), ye quiciabes por alusión al viñador Noé (Gén 9,20), que'l so vieno consuela a los homes del so penosu trabayu (5, 29). En realidá, la consolación de Noé vien de les pallabres poles que Dios, dempués del diluviu, comprometer a nun arrenegar yá a la Tierra (Gén 8, 21). A pesar de la benevolencia divina, l'home puede inda fallar, como un Noé embriagado, padre d'un Cam de males costumes (Xen 9, 20-25). Al traviés de Cam condergar a Canaán: los sos cultos llicenciosos, acomuñaos a la embriaguez, oponer a la vixilancia, que'l so modelu tenía de ser Noé. Noé, en cuantes qu'héroe del diluviu, apaez como'l xustu por excelencia. Gracies a la so xusticia llogra escapar de la ruina d'un mundu condergáu, y reconciliar con Dios a la Tierra y a los sos habitantes. La tradición sacerdotal vio nesta reconciliación una alianza d'amplitú universal (Xen 9), estendida al conxuntu de los descendientes de Noé (cf Xen 9,1; 10,32).

2. Los profetes y los sabios acentúen diversamente el valor exemplar de les traces de Noé. Magar ésti apaez como un testigu d'una responsabilidá puramente personal delantre del xuiciu (Ez 14, 14), sicasí, la so alianza con Dios, ye la prenda d'una misericordia paciente (Is 54, 9s). Más allá de los xuicios temporarios, va haber siempres un restu, al que se va caltener pa garantizar la continuación del designio de salvación. Noé ye'l tipu d'esti restu (Eclo 44,17), que constitúi'l pueblu xustu y va tar finalmente representáu na sola persona del Mesíes. El xustu va salvar al mundu como Noé en tiempos del diluviu cuando “la esperanza del universu abellugar nun fráxil esquife… y dexó nel mundu'l xerme d'una xeneración nueva” (Sab 14, 6; cf 10, 4s).

3. Nel Nuevu Testamentu ye Noé, según l'evanxeliu, un modelu de vixilancia; contrariamente a los sos compañeros despreocupados, vivió na espera d'un xuiciu de Dios (Mt 24, 37ss p). Inda más claramente, la Carta a los hebreos presentar como'l testigu de la fe frente a la incredulidá; el xustu que creyó cola sola garantía de la pallabra de Dios (Heb 11,7). Nes Cartes de Pedro apaez Noé baxu aspeutos nuevos. Non yá ye xusto en sí mesmu, sinón tamién heraldu de la xusticia divina qu'anuncia a los homes la inminencia del xuiciu (2Pe 2,5; cf. 3,5). Esti xuiciu namái pesa sobre'l mundu malu. Noé remanez d'él como'l tipu del home salváu en Cristu, yá que la salvación que-y ye dada prefigura la salvación peles agües del bautismu (1Pe 3,20s).

Los fíos de Noé

[editar | editar la fonte]

Los fíos de Noé fueron el proxenitores d'una nueva humanidá. Con tou, nun foi ésta una humanidá moralmente anovada. Babel vendría demostralo. L'enclín del corazón humanu siguiría siendo escontra'l pecáu. Magar esto, Dios siguiría obrando nel cursu de la hestoria pa la realización del so plan redentor. El capítulu 10 del Llibru del Xénesis pon ante nós una espansión de la raza humana con una clara direición escontra'l fenómenu inversu: la concentración.

La llamada tabla de les naciones va topar la so continuidá na xenealoxía que nos conduz a Abraham (11:10-26). Al analizar dicha tabla, tenemos de notar que non tolos nomes correspuenden puramente a individuos. Dalgunos son indicativos de tribus o pueblos, fechu que vuelve apaecer repitíes vegaes nel Antiguu Testamentu: Jacob (o Israel), Edom, Moab, etc., son nomes d'individuos y de naciones. Probablemente dalgunos refiérense namái a pueblos, como paez esprendese de la forma plural o dual de los mesmos (Kittim, Dodanim -4-, Mizraim -6-), ente qu'otros pueden incluyir a persones y a ciudaes (Assur -11- y Sidón -15-). El catálogu nun ye completu, nun pretende selo. La so finalidá ye amosar que la nueva humanidá baxa de los fíos de Noé y que, poro, constitúi una inmensa familia que foi creciendo y diversificándose. Si dalgún conceutu destacar nesti pasaxe ye'l d'universalidá. Esta llista de pueblos tien d'esaminase teniendo en cuenta non yá el so orixe común, sinón tamién el so destín, pos a tolos pueblos y naciones llegaría la ufierta de salvación por aciu l'Evanxeliu. En pallabres de Delitzch: "La idea del pueblu de Dios implica que s'hai de mirar a toles naciones como participantes futures de la mesma salvación, y qu'han de ser abrazaes con un interés d'amor esperanzao, hasta entós inauditu nel mundu antiguu" {José M. Martínez.} (Tou esto sacáu de la edición actual de la Biblia Reina Valera (RV))

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Notes

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Magar delles tradiciones atribúyen-y a Matusalén una vida de 969, el Pentateucu samaritanu menta solo 720. Darréu'l testu sufrió distintos cambeos nes traducciones al respeutive de les sos feches de nacencia y muerte.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Afirmao en: Xénesis. Capítulo: 5. Sección, versículu o párrafu: 32. Llingua de la obra o nome: hebréu bíblicu.
  2. ↑ Afirmao en: Crónica anglosaxona. Sección, versículu o párrafu: A. 855. Llingua de la obra o nome: inglés antiguu.
  3. ↑ 3,0 3,1 Descritu na URL: http://www.annomundi.com/history/index.htm.
  4. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: arca (Arca de Noé, embarcación fecha por Noé)
  5. ↑ Xénesis 6:18
  6. ↑ Xénesis 7:6
  7. ↑ Xénesis 6:14
  8. ↑ Xénesis 9:19
  9. ↑ Tabari, Volume I: Prophets and Patriarchs, 222
  10. ↑ Xénesis 9:28-29
  11. ↑ Xénesis 5:32
  12. ↑ Deuteronomiu 34
  13. ↑ Xénesis
  14. ↑ Xénesis 6:6-7 La Biblia Llatinoamericana (1995)
  15. ↑ Xénesis 6:3
  16. ↑ 1 Pedro 2:5
  17. ↑ Mateo 24:38, 39
  18. ↑ Xénesis 6:3
  19. ↑ Xénesis 8:7-9
  20. ↑ Xénesis 8:10-11
  21. ↑ Xénesis 9:20-27

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]