Oopart

OOPArt ye'l acrónimu n'inglés de out of place artifact ('artefautu fuera de sitiu' n'asturianu).^[1] Ye un términu acuñáu pol naturalista y criptozoólogu estauxunidense Ivan T. Sanderson (1911-1973) pa denominar a un oxetu d'interés históricu, arqueolóxicu o paleontolóxicu que s'atopa nun contestu bien inusual o aparentemente imposible que podría desafiar la cronoloxía de la hestoria convencional. Esti términu nun ye d'usu científicu; polo tanto'l so usu llinda mayoritariamente con entusiastes de lo paranormal y otros investigadores non científicos (paracientíficos).

Interpretación popular

El términu foi llargamente usáu como prueba o refutación pa paradigmes arqueolóxicos y científicos oficiales. Nel campu de l'Arqueoloxía, criptozoólogos y defensores de la teoría de los antiguos astronautes cuestionaron la concepción tradicional de la evolución humana, coles mesmes, nel campu de la Xeoloxía, creacionistes de la Tierra nueva cuestionaron la estimación científica de la edá de la Tierra. Los ooparts tamién s'usaron polos aficionaos a la ufoloxía como base pa la teoría de que la humanidá sería fundada y/o alteriada por civilizaciones estraterrestres muncho más avanzaes o evolucionaes (creacionismu alieníxena), yá que dende'l so puntu de vista dalgunos de los pueblos antiguos tendríen, precisamente por esti motivu, conocencies científiques en determinaes árees siquier tan avanzaos como los actuales, asina como teunoloxía insólita pal so tiempu.^[2] Per otru llau, la considerancia de oopart depende en gran parte de les conocencies que s'apoderen d'un periodu históricu, por ello ye tan relativa como la veracidá de les teoríes de quien lo utilicen como argumentu. A última hora, los que avalen la veracidá de los ooparts considérenlos pruebes de que la ciencia convencional desprecia grandes árees de conocencia, yá seya voluntariamente o por inorancia.

Interpretación científica

Magar ye ciertu que les carauterístiques aparentemente estraordinaries de dalgunos d'estos oxetos entá nun tienen una interpretación dende l'arqueoloxía, paleontoloxía o otres árees d'estudiu, o bien fueron catalogaos como ooparts para depués salir d'esta clasificación,^[3] polo xeneral la comunidá científica amuésase escéptico frente a les interpretaciones que califiquen a estos oxetos como "fuera de sitiu". Un gran númberu d'estes foron refutaes como productos de fenómenos como'l palimpsestu, la pareidolia, la falsificación o a cencielles la inorancia al respective de les cultures que producieron l'oxetu en cuestión.

Validación

En raros casos compruébase que dalgún artefautu fuera creáu con teunoloxía que nun se pensaba qu'esistió na cultura que la construyó. Una pieza que camudó la comprensión convencional de la teunoloxía antigua ye'l mecanismu d'Anticitera, un tipu d'equipu mecánicu, que foi totalmente validáu como un oxetu real d'alredor de 150-100 años enantes de Cristu. Enantes del exame de rayos X, el so aspeutu paecíu a un reló (que data alredor de 1000 años primero que s'inventaren los relós) foi citáu como evidencia de visites estraterrestres por fontes marxinales.^[4]

Un exemplu parcialmente validáu ye'l penique de Maine, atopáu en Blue Hill (Estaos Xuníos). Ye una moneda viquinga del sieglu XI atopada nun køkkenmødding (acúmulu de conches y güesos) nativu americanu. Nel sitiu atópense más de 20 000 oxetos d'un periodu de 15 años. L'únicu artefautu non nativu yera la moneda.^[5] Dalgunos argumenten que demuestra dalgunos asentamientos viquingos n'América que l'arqueoloxía desconoz; la principal creencia ye que foi lleváu al llugar gracies al comerciu nativu.

Exemplos de ooparts

Ooparts dafechu ficticios

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Platillos de Dropa o de Bayan Kara Ula		Platillos con inscripciones supuestamente alieníxenes	Paleolíticu Cimeru	Llocalidá de Nimu na rexón china de Sichuan, na frontera del Tíbet	Toles pruebes alredor d'esti casu yeren duldoses, inclusive se duldaba de la esistencia de los descubridores. Según estes pruebes too paecía ser parte d'una hestoria inventada por David Agamon nel so llibru Sungods in exile ('los dioses del Sol nel exiliu'), lo que ellil mesmu reconoció postreramente.

Ooparts desacreditados

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Piedres d'Ica		Piedres d'andesita con grabaos que representen teunoloxía avanzada nel Paleolíticu mediu.	100 000 a 61 000 años	Ica (Perú).	Según el llibru La verdá sobre la piedres d'Ica,[6] el llaboratoriu de datación y radioquímica de la Universidá Autónoma de Madrid llevaría a cabu una datación absoluta por termolluminiscencia de carbonatos de deposición pertenecientes al xacimientu Cerro La Peña en Ocucaje, Departamentu d'ca, Perú, resultando nuna datación d'ente 100 000 y 60 000 años pa delles piedres grabaes recubiertes por caliche.[7][8] L'investigador Vicente París almitió tar sorprendíu por estos afayos, yá que se constató que munches otres piedres foron falsificaes.[9] Los investigadores Vicente París, José Antonio Caravaca y Antonio Luis Moyano cuestionaron estes afirmaciones sopelexaes pelos medios masivos .[9] Yá nel añu 1977 l'historiador Alberto Rossel Castro publicara un artículu especializáu onde afimaba (basáu nel testimoniu d'unu de los falsificadores) la falsedá de les mesmes.[10]
Piedra rúnica de Kensington		Piedra con runes supuestamente feches por colonies viquingues descendientes de Leif Eriksson na América precolombina.	sieglu XV	Solem, Minnesota, Estaos Xuníos.	Anguaño consideráu un bulu, foi desacreditada por 20 universidaes europees por usar un llinguaxe modernu y non de la dómina.
Reliquies de Michigan		Supuestos oxetos relixosos que probaríen la esistencia de cultures d'Oriente Mediu, na América Precolombina. Posiblemente descendientes de les Tribus Perdíes d'Israel.	sieglu I a XV	Michigan, Estaos Xuníos.	Fraude.[11][12]
Artefautos de Tucson		Oxetos relixosos como cruces, monumentos, espaes, restos de dinosaurios y plaques con inscripciones n'hebréu y llatín nuna supuesta ciudá perdida denomada Calalus.	790-900 d. C.	Tucson (Arizona, Estaos Xuníos)	Anguaño consideráu un bulu.
Piedres Sagraes de Newark		Oxetos relixosos con inscripciones n'hebréu (cuntando hestories bíbliques) atopaes nun entierru indíxena precolombín, lo que sofita la esistencia de tribus perdíes d'Israel nel continente americanu.	100 a 500 d. C.	Newark, Estaos Xuníos).	Anguaño consideráu un bulu.
Craniu de Calaveres		Craniu atopáu dientro d'una mina nun estratu del Terciariu, que comprobaría la esistencia de seres humanos nel continente americanu millones d'años enantes de lo calculao.	Pliocenu	El Condáu de Calaveras Calaveres (California, Estaos Xuníos).	El craniu foi sacáu d'un campusantu indíxena cercanu y puestu na mina pa xuga-y una chancia a los mineros.
Tuberíes de Baigong		Cueves con una rede de tuberíes prehistóriques. Fecha dablemente por estraterrestres o por dalguna cultura bien avanzada.	150.000 años d'antigüedá.	Monte Baigong (Qinghai, China)	Fósiles de raigaños d'árboles formaos por pedoxénesis y diaxénesis.[13][14]
Antena d' Eltanin		Artefautu en forma d'antena atopáu nel fondu marín.	Indeterminada	Cabu de Fornos	Trátase d'una Cladorhiza concrescens, una especie d'esponxa marina.
Esferes metáliques de Klerksdorp		Boles de pirita acanalaes d'orixe supuestamente artificial.	Periodu Precambrianu	Ottosdal, Sudáfrica	Nódulos de pirita d'orixe metamórficu, y nódulos de 'goethita' formaos de la gastadura de la pirita.
Artefautu de Kingoodie		Clavu enllastráu en piedra.	Cretaceu	Kingoodie Quarry (Escocia)	Cuestiónase l'ausencia d'oxidación, poro, l'autenticidá del oxetu.
Vasu de Dorchester		Xarrón de plata y cinc.	100.000 años d'antigüedá	Massachusetts (Estaos Xuníos)	Oxetu sumíu.
Artefautu de Cueso		Buxía atopada dientro d'un cachu de magre petrificada.	700 000 años d'antigüedá.	Olancha (California, Estaos Xuníos)	Trátase d'una simple buxía utilizada en trabayos de minería, que quedó envolubrada en formigón.
Home de Malaquita		Restos humanos atopaos nuna roca del periodu Cretácicu	Cretácicu	Moab, estáu d'Utah (Estaos Xuníos).	Entierru indíxena d'unos 210 a 1450 años d'antigüedá.[15]
Fierro de Wolfsegg		Pieza de fierro de forma más o menos cúbica	Indeterminada	Mina de fierro n'Austria.	Probablemente un meteoritu o'l contrapesu usáu en dalguna máquina pa la minería, al quedar soterráu na mina, col tiempu amacérase y difúndese colo que l'arrodia.
Xeroglíficos exipcios del sieglu III		Xeroglíficos exipcios inscritos a miles de quilómetros d'Exiptu.	sieglu III	Xacimientu arqueolóxicu de Iruña-Veleia, n'Álava (País Vascu).	Falsificación.
Craniu Mitchell-Hedges		Representación de craniu humanu talláu en cuarzu.	1400 a 1500 e. C.	Lubaantún (Belize)	Un estudiu recién demostró que foi talláu con ferramientes metáliques rotatives y abrasivos modernos.[16]

Oxetos antiguos malinterpretaos como ooparts

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Megalitos de Baalbek		Megalitos de gran tamañu, supuestamente difíciles de mover cola teunoloxía de la dómina, polo que se diz que probablemente fueren construyíos por estraterrestres.	Edá del Bronce	Baalbek, El Líbanu.	Afayáronse nuevos métodos pa tresportar piedres de gran tamañu con teunoloxía rudimentaria.
Llámpares de Dendera		Xeroglíficos que supuestamente representen bombilles modernes.	sieglu IV e.C.	Dendera, Exiptu.	Pareidolia provocada por xeroglíficos que representen a una culiebra y una flor de lotu.
Eiserner Mann		Pilar de fierro de dimensiones aproximao cuadraes, d'orixe desconocíu y nun se sabe con certidume la finalidá del mesmu.	Indeterminada	Parque Nacional de Rhineland, Renania del Norte-Westfalia, Alemaña.	Posiblemente usóse como parte d'un sistema d'acueductos medieval. Nun esisten cróniques que falen d'esti oxetu muncho primero de la Edá Media. Polo que nun podría ser consideráu un oopart.[17]
Pilar de fierro de Delhi		Pilar de fierro ellaboráu con un nivel de pureza mui altu (98%). Imposible de faer cola teunoloxía de la dómina.	375 a 413 d. C.	Complexu de Qutb, India.	Demostración del gran nivel de conocencia y desenvolvimientu de los ferreros indios frente los ferreros europeos na Edá media.
Páxaru de Saqqara		Supuestu modelu d'un avión modernu.	200 e.C.	Exiptu	Un xuguete pa un neñu o una veleta con forma de ferre.
Batería de Bagdag		Xarres usaes supuestamente pa xenerar eletricidá.	250 e. C. y 250 d. C.	Bagdag (Iraq).	L'ausencia de rastros de dalgún electrolitu, el baxu potencial eléctricu del sistema y l'ausencia d'usos práuticos pa la electricidá na dómina cuestionen al oxetu como oopart.[18]
Xeroglíficos de naves modernes en Abidos		Nun xeroglíficu paez qu'hai dibuxaos 3 vehículos modernos, como paecen ser un helicópteru, un submarín y una llancha.	200 e. C.	Templu d'Abidos, Exiptu	Pareidolia provocada pola inscripción de xeroglíficos nuna mesma superficie y al pasar los sieglos, evidencióse gracies a la erosión, xuniendo dos escritos nuna sola imaxe,

Ooparts ensin determinar

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Buelga de Meister		Buelga de sandalia humana con un trilobite.	De 260 a 600 millones d'años.	Antelope Spring, Delta, Utah, Estaos Xuníos.	Tres el so descubrimientu en 1968 por William J. Meister, el conservador del Muséu de Xeoloxía de la Universidá d'Utah James Madsen entrugóse "¿Qué cosa humana podría quiciabes caminar por esti planeta primero que los vertebraos inclusive evolucionaren?"[19] L'afayu foi publicáu nel periódicu local Deseret News.[20] Anguaño la buelga de sandalia puede contemplase nel Muséu de la Evidencia de la Creación en Glen Rose, Texas.[21]
Fuente Magna		Bol de cerámica con supuesta escritura cuneiforme, sumeria y semita.	-	Bolivia	N'estudiu.
Sarcófagu de Pacal		Imaxe tallada na tapa del sarcófagu onde s'amuesa a una persona maya, en daqué que podría interpretase como una nave espacial.	sieglu VII	Ruines de Palenque (Méxicu).	Refugáu pola arqueoloxía. La Imaxe ilustra a K'inich Janaab' Pakal y el so viaxe al "inframundu", la postura de les manes ye habitual atopala n'otres representaciones funeraries mayes de la dómina, la supuesta nave son dos serpientes emplumaes (animales ficticios bien habituales nes representaciones de delles cultures precolombines, como'l principal dios maya, Kukulcan) enllazaes ente sigo; el fueu son les plumes de les culiebres y el presuntu motor ye una bisarma del inframundu, como atestigüen otres inscripciones mayes de la dómina.
Llinies de Nazca		Figures ellaboraes a gran escala con trazos perfeuctos sobre'l desiertu. Piénsase que son imposibles de facer ensin sofitu dende l'aire, pero un grupu d'escolares de la zona ficieron llinies y figures ensin más medios que cuerdes.	400 a 600 d. C.	Desiertu de Nazca (Perú).	Refugáu pola arqueoloxía. Trátase de caminos rituales, munchos d'ellos amestaos col cursu de les agües soterrañes. Dellos d'estos xeoglifos presenten altares d'adobe, con material cerámico de la cultura naza. La pampa onde xacen foi un llugar sacru que xunía dos importantes sitios de la sociedá nazca, ente ellos la ciudadela sacra de Cahuachi. Tamién s'aceuta que nel diseñu tuvo implicáu la idea del cultu a los dioses, que al vivir nel cielu veínlo dende los altores.
Shakōkidogū		Figures d'animales y humanoides que podríen representar a seres estraterrestres colos sos traxes espaciales.	Periodu Jōmon (400 e. C.).	Xapón	Refugáu pola arqueoloxía. Trátase de representaciones de los "degorrios", cuando una persona amalicada se-y tresfería el so mal a la estatua, destruyéndola de siguío.
Esferes de piedra de Costa Rica		Esferes de Piedra perfectamente tallaes y pulíes, desconozse la so función y orixe.	200-1500 d. C.	Costa Rica	N'estudiu. Probablemente trátase d'oxetos rituales. Emplegóse como téunica de fabricación el piquetéu (per aciu l'usu de percutores de piedra) y l'allisáu (emplegándose abrasivos como'l sable).
Artefautos quimbaya		Figures n'oru que representen supuestos modelos d'aeroplanos, dellos comparables con aviones modernos.	1500 e. C.-1000 d. C.	Colombia	Refugáu pola arqueoloxía. Nel Muséu del Oru de Bogotá tán clasificaes como figures zoomorfes d'aves o inseutos, yá que son bien asemeyaos a pexes voladores que viven nes mariñes cercanes. Según l'investigador Antonio Luis Moyano, la pieza exhibida como un avión ―ver imaxe― ye en realidá un retruque fechu por un xoyeru de Filadelfia (Estaos Xuníos) na década de 1950.[22]
Figures d'Acámbaro		Figures de magre que supuestamente representen animales estinguíos, ente ellos, dinosaurios non avianos. Descubiertes por Waldemar Julsrud.	2500 a.C, pero entá ye controversial	Acámbaro, Méxicu	Posiblemente una falsificación o motivu d'un error de datación. Una datación moderna reflexó que'l so orixe ye contemporaneu y non antiguu. Julsrud afirma que pagó a los llabradores per cada figura que-y apurrieren, polo que ye plausible qu'estos fabricaren les estauínes y ficiéronles pasar por reliquies auténtiques.

Ooparts parcialmente acreditaos

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Penique de Maine		Moneda escandinava del reináu d'Olaf III de Noruega atopada nuna escavación arqueolóxica precolombina.	1065-1080 d. C.	Naskeag Point (estáu de Maine, Estaos Xuníos)	El Muséu Estatal de Maine y l'Institutu Smithsonianu acéutase como un oxetu nórdicu precolombín. Esto dexa abierta la posibilidá d'una esploración viquinga na América precolombina continental.^[ensin referencies] Sicasí la American Numismatic Society y dellos otros investigadores considérenla un bulu.^[ensin referencies]
Cabeza de Tecaxic-Calixtlahuaca		Cabeza de terracota d'orixe romanu atopada nuna tumba precolombina.	sieglu II-III d. C.	Calixtlahuaca (Méxicu)	Hai teoríes que van dende fraude hasta la evidencia de contautos tresoceánicos precolombinos. Nenguna foi confirmada.

Ooparts mayormente acreditaos

Artefautu	Imaxe	Descripción	Allugamientu cronolóxicu	Llugar d'afayu	Interpretación
Mecanismu d'Anticitera		Calculadora mecánica de posición del Sol y la Lluna desenvuelta na Grecia Antigua	87 e. C. aproximao	Islla d'Anticitera (Grecia)	Consideráu por munchos el primer mecanismu d'engranaxes conocíu.
Mapa de Piri Reis		Mapa d'orixe otomanu onde se representa'l continente americanu.	1513	Istambul (Turquía)	El mapa amuesa rexones d' América del Sur usando una proyeición particular que foi confundida cola supuesta mariña prehistórica de L'Antártida.[23][24]

Referencies

1. N'inglés pronúnciase /úpart/.
2. Un exemplu comúnmente citáu (a partir del trabayu d'Erich von Däniken) sería'l (supuestu) elevadísimu nivel teunolóxicu necesariu pa la construcción de los monumentos del Antiguu Exiptu
3. Por casu, el llamáu mecanismu d'Anticitera, que la so teunoloxía consideróse mentanto munchu tiempu incongruente cola datación arqueolóxica realizada al mesmu, condición rectificada darréu.
4. «Mecanismu d'Anticitera». Consultáu'l 24 d'agostu de 2011.
5. «Bye, Columbus». Time. 11 d'avientu de 1978. Archivado del original el 2013-08-23. https://web.archive.org/web/20130823201315/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,919916,00.html. Consultáu'l 2021-02-25. 
6. Olázar Benguría, María del Carmen; Arenes Mariscal, Félix (2007). La verdá sobre les piedres d'Ica. Editorial Siriu. ISBN 9788478085668.
7. «Un estudiu alicantín ayuda a datar les piedres d'Ica en 99.000 años d'antigüedá». Informacion.es (17 de marzu de 2008). Consultáu'l 30 de setiembre de 2015.
8. Olázar Benguría, María del Carmen; Arenes Mariscal, Félix (2007) La verdá sobre les piedres d'Ica. Editorial Siriu. ISBN 9788478085668.
9. «piedres-de-ica/ Polémicu nuevu informe sobre les piedres d'Ica». El güeyu críticu (Marzu de 2014). Consultáu'l 30 de setiembre de 2015.
10. Rossel Castro, A. (1977). “Daqué bochornoso sobre los gliptolitos d'Ica”. Arqueología Sur de Perú. Lima: Universu, pp. 360-368.
11. The Michigan Relics Revisited Archiváu 2013-07-01 en Wayback Machine, Maxwell Institute Web Team, Brigham Young University
12. "Digging Up Controversy: A Michigan Historical Museum Exhibit, Michigan Department of Natural Resources
13. «Les tuberíes de Baigong», artículu nel sitiu web La Mentira Ta Ende Fuera.
14. «The Baigong pipes», artículu n'inglés nel sitiu web Skeptoid.
15. Kuban, G. «On the Heels of Dinosaurs». TalkOrigins.org. Consultáu'l 25 de mayu de 2009.
16. Walsh, Jane MacLaren (27 de mayu de 2010). «The Skull of Doom:Under the Microscope». Archaeology Magacín. Archaeological Institute of America. Consultáu'l 17 de febreru de 2013.
17. Zona Oopart: El “Eiserne Mann”, La gran Dómina.
18. «Los Estraños Cilindros de Bagdag:¿Piles eléctriques o cocteleres?».
19. Johnston, Russell Gerald (2012) Random Wisdom. iUniverse, páx. 478. ISBN 9781475917697. Consultáu'l 30 de setiembre de 2015.
20. «Geological Specimen Rejuvenates an Old Controversy» (inglés). Deseret News (13 de xunu de 1968). Consultáu'l 30 de setiembre de 2015.
21. «Meister Sandal Track» (inglés). Creation Evidence Museum of Texas. Consultáu'l 27 d'avientu de 2015.
22. Moyano, Antonio Luis. «aviones-de-los dioses otru-oopart-que nun lo ye/ Los aviones de los dioses, otru oopart que nun lo ye». elojocritico.info.
23. http://www.uwgb.edu/dutchs/PSEUDOSC/PiriRies.HTM Archiváu 2013-08-13 en Wayback Machine (inglés) consultáu'l 28 de marzu de 2014
24. http://www.diegocuoghi.com/Piri_Reis/PiriReis.htm (italianu) consultáu'l 28 de marzu de 2014