Quintanilla San García

Quintanilla San García
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Burgos
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Quintanilla San García ^(es)	Juan Miguel Busto González
Nome oficial	Quintanilla San García (es)[1]
Códigu postal	09271
Xeografía
Coordenaes	42°32′57″N 3°11′38″W / 42.549166666667°N 3.1938888888889°O / 42.549166666667; -3.1938888888889
Quintanilla San García Quintanilla San García (España)
Superficie	45.75 km²
Altitú	725 m
Llenda con	Briviesca, Grisaleña, Vallarta de Bureba, Santa María Ribarredonda, Valluércanes, San Millán de Yécora, Cerezo de Río Tirón y Belorado
Demografía
Población	70 hab. (2023) - 49 homes (2019) - 32 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.02% de provincia de Burgos
Densidá	1,53 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
quintanillasangarcia.es

Quintanilla San García ye una llocalidá y un conceyu^[2] asitiáu na provincia de Burgos, comunidá autónoma de Castiella y Llión (España), contorna de La Bureba, partíu xudicial de Briviesca, conceyu del mesmu nome.

Xeografía

Na contorna de la Bureba. Allugada a 725 m d'altitú na zona conocida como "les llombes"^[3] o "la llomba", falta 53 km de la ciudá de Burgos y en 2007 cuntaba con 98 habitantes sobre una estensión de 45,75 km². Carretera local BU-720.

El nucleu principal, que ye'l qu'anguaño sigue habitáu, atopar ente trés montículos serrapatosos y el conceyu llinda al norte con Vallarta, al sur con Quintanaloranco, al este con Cerezo de Río Tirón y al oeste con Briviesca. Estremar en dos barrios que son Valdezán y Suso.

Toponimia

Quintanilla San García na antigüedá tenía'l nomatu de "Quintanilla Siete Ilesies" yá que esistíen siete ermites ya ilesies, de les cualos na actualidá namái queda la parroquia de Santa María y los restos de la parroquia de San Andrés nel montículo o parte alta del mesmu nome onde tamién s'alluga'l monumentu al tractor esistente nel pueblu.

Según documentos nos archivos parroquiales, el primer nome del pueblu yera a cencielles "Quintanilla" y ye posible que tamién "Siete Quintanas", que darréu sería "Quintanilla de Sancho García", conde que repobló la zona, y darréu foi evolucionando a midida que evolucionaben les llingües romances. Con éses por derivación foise convirtiendo en "Quintanilla Sanc García", "Quintanilla de Sant García", hasta que llegamos al actual "Quintanilla San García" mentáu en documentos del sieglu XIV.

Suministru d'agua

Hasta que se fixo la conducción de l'agua escontra'l pueblu nos primeros años de la década de los 70, les xentes del llugar, como los de los demás pueblos de 'les llombes', teníen que recoyer l'agua d'agua o la nieve en barcales (principalmente formaos por enormes cántaros de folla o tinajes) p'abastecese, una y bones l'agua de les fontes de la zona nun ye apta pa consumu humanu por cuenta del so gran conteníu en yelsos qu'abonden nel suelu.

Economía

La economía del pueblu básase totalmente na agricultura, principalmente del trigu, del que se vienden el granu y la paya, anque hai finques qu'alternen esti cultivu col de lleguminoses como'l arbeyu o otres plantes de forraxe, como'l xirasol. Hasta va unos años tamién había esplotaciones de ganadería ovina, principalmente dedicaes a la ellaboración de quesos y la venta de carne de corderu llechal.

Quintanilla tamién tien un estensu cotu de caza priváu, que toma práuticamente la totalidá del conceyu, del que llogra ingresos el conceyu.

Historia

Nes cercaníes del pueblu actual y dientro del conceyu, esiste un tramu de calzada romana que xunía les antigües llocalidaes autrigones de Virovesca (Briviesca) con Segisamunculum (Cerezo de Río Tirón) que formaba parte de la calzada que xunía Tarraco (Tarragona) con Asturica Augusta (Astorga). Tamién ye posible qu'esistiera una zona poblada en tiempos de la dominación romana nuna de les vaguaes, dende onde llega'l pequeñu ríu que traviesa la llocalidá, afluente del ríu Tirón y llamáu na antigüedá Pecesorios que procede del pueblu de Bañuelos del que güei toma'l so nome, yá que s'atoparon pequeños restos en delles ocasiones como monedes, oxetos metálicos y restos de cerámiques. Podría tratase d'una zona de granxes, un pequeñu campamentu pa una guarnición que vixilara'l pasu de la calzada o un pequeñu pobláu. Según dellos historiadores esta zona tuvo habitada dende antes de la llegada de los romanos.

La llocalidá mentar por primer vegada documentalmente nun manuscritu del S. XI como llugar ente les posesiones que Rodrigo Ordóñez, Alférez d'Alfonsu VI, que dona al obispu de Burgos, Don Gómez, y al cabildru una figura de Quintanilla San García.

Paez ser^{[ensin referencies]} que Quintanilla San García foi'l primer bastión qu'ufiertó fuerte resistencia a la meyora de la ocupación musulmana d'esti territoriu.

Na antigüedá foi una zona pretendida pol reinu de Navarra, sobremanera mientres los sieglos XIII y XIV xunto a Cerezo de Río Tirón y Belorado, y por eso foi Castiella punxo enforma interés n'aumentar la población y defender la zona, especialmente'l Conde Don Sancho García (995-1017).

De siguío reproduzse un testu d'un manuscritu topáu nel archivu parroquial, grabáu n'azulexu nuna de les parés de la ilesia del pueblu:

«...Miércoles veynte y seys díes andaos del mes d'agostu anno a nativitate Domini MCCCCXLIIII esti día de victoris et corone (gerontii) seyendo discordianen el regno de Castiella y plegonada guerra contra'l rei Don Juan de Nabarra y contra el so regno y tolos sos adherentes, regnante en Castiella'l señor noble rei Don Juan (II) fixu del rei Don Enrique (III), esti dichu día vieno'l dichu rei Don Juan de Nabarra a Quintanilla de San García y demando al conceyu que-y diera'l llugar col so fortaleÇa y los bonu ommes diéron-y por respuesta que non lo farian, ca seríen traydores al dichu señor rei de Castiella, si tal cosa fisiesen, y el dichu rei Don Juan de Nabarra dixo que xuraba a dios y a los güesos del so padre de los poner a espada y fueu, y los bonos ommes -y diexieron que oviesse piedat dellos, que nun teníen señor que los pudiesse defender de lo so parte, si nun fora'l señor dios, pero qu'antes morríen toos, y seríen quemaos que nun ser traydores del rei de Castiella, y cercolos con mil ommes d'armes y con dos mil peonos y combatieron el cortixu bien fuertemente hasta llegar a les puertes del cortixu dempués de tomáu'l pueblu pero plogo a dios de dar victoria a los de Quintanilla y non entróse'l cortixu, y morrieron munchos ommes, de los de fora n'especial morrió un caballeru d'espueles doraes a la puerta del cortixu, que se avia alevado al dichu rei de Nabarra de tomar el cortixu y el rei dábalu trescientos mil maravedises, si enrase el cortixu, y desque non pudo entrase el cortixu mando'l rei quemar el pueblu, y quemáronse setenta y tres suelos de cases en tal manera que quedo bien estenáu'l pueblu y los bonos ommes de Quintanilla yeren hasta setenta ommes que pudiessen tomar les armes, y por ser vencedores de tantos entendieron que non pudiera ser a menos de subsidiu divinal y creyeron verdaderamente que fueron socorríos por ruegu del bonaventuráu apostol San Andrés, que la so casa defendíen y del señor Sant Vitores, que la so fiesta celebraben aquel día por que rendieron munches gracies al señor dios, cuius est ho--- ---- in secula seculorum, AMEN....»^[4]

Villa, na Cuadriella de Quintanilla de San García, una de los siete en que s'estremaba la Merindad de Bureba perteneciente al partíu de Bureba.^[5] Xurisdicción de realengu con rexidor pedáneo.

A la cayida del Antiguu Réxime queda constituyida en conceyu constitucional del mesmu nome, nel partíu Briviesca, rexón de Castiella la Vieya. Cuntaba entós con 476 habitantes.

Fíos del pueblu pernomaos

• D'esti llugar ye orixinariu l'abá del monesteriu benedictín de San Pedro de Arlanza, san García. Foi abá ente 1039 y 1073 añu en que morrió. Foi conseyeru de Fernandu I.
• Juan López de Ael. Poeta, pintor y collaborador de revistes de lliteratura y poesía esperimental.

Despoblación

Dende la década de los 70 Quintanilla foise despoblando, al igual que la mayoría de los pequeños pueblos del país y sobremanera de rexones entós daquella con menos infraestructures y zones industriales. Si reparamos la so evolución demográfica de magar, podemos ver que'l padrón va amenorgándose en dellos casos drásticamente y anque delles vegaes aumenta llixeramente, vuelve baxar na siguiente actualización. Esto ye por cuenta de la emigración a nucleos de población mayores dientro de la comunidá de Castiella y Llión o inclusive a otres rexones. Tou ello foi debíu nun principiu a problemes como'l de l'agua mentáu enantes, como n'otros pueblos de les llombes, y darréu ente munches coses por una política descomanadamente centralista y "centralizadora" de servicios que dexa desarimaos, ensin médicos, ensin escueles, etc, a los ciudadanos del los pequeños nucleos rurales.

Festexos

Les fiestes del pueblu, de gracies, celebrar a finales d'agostu cuando se termina de collechar el trigu aproximao. Nestes fiestes celebrar ente otres actividaes un campeonatu del antiguu xuegu de "la tuta" y del xuegu de "la xaronca".

Tamién se celebra la fiesta de San García, patronu del pueblu, el día 25 de payares.

El Domingu de perdones. Fiesta que nació arriendes de la enemistá de los barrios o parroquies de Suso (Aliende) y Valdezán. Los habitantes de dichos barrios acabaron pidiéndose perdón antes de llegar a les manes y por eso conmemora esta fecha na octava del Corpus (ocho díes dempués de celebrar el Corpus).

Asina mesmu, celébrase la romería de San Vítores na paraxa onde s'atopa'l conxuntu monumental qu'apocayá s'empezó a recuperar, yá que taba n'estáu de ruina debíu al abandonu dende la desamortización de Mendizábal. Esta romería celebrar por veces xunto colos pueblos de Cerezo de Río Tirón, Belorado y Fresno de Río Tirón, cada unu d'ellos nun día distintu.

Patrimoniu

L'arquiteutura típica del llugar amuésanos cases construyíes en fábrica de piedra mayormente de talla bien basta (mampostería y sillarejo), anque tamién puede atopase dalguna casa con sillería calidable; col pisu cimeru de normal fechu en tapial o adobe, usando principalmente maderes de llamera, d'antiguo bien abondosa nel llugar, pero a día de güei práuticamente escastáu, por cuenta de la grafiosis qu'acabó con esti árbol en tantos llugares. Por desgracia, la mayoría d'estes cases típiques tán derruidas y en dellos casos apenes queda nada d'elles.

Ye interesáu ver cómo estes cases y un gran númberu de les construyíes más apocayá utilicen el sistema de calefacción de la gloria, d'orixe romanu y bien usáu en Castiella y Llión con diverses variantes.

La ilesia de Santa María, con siete retablos barrocos nes sos diverses capiyes y altar mayor. Anque se trata d'un edificiu bien sobriu, senciellu y construyíu mientres delles fases, lo cual fai que tenga elementos dende'l románicu hasta recién construcciones como la torre campanariu, pasando por dalgún elementu góticu. Darréu foi reformada, cegando los arcos románicos de la entrada p'aumentar la so capacidá y el coru foi reconstruyíu nel añu 1771, dotándolo de 17 sitiales en nocéu bien sóbrios y senciellos. Tamién tien un órganu na actualidá bien deterioráu ya inservible, pero que taba en funcionamientu hasta relativamente apocayá tiempu. Na so parte frontal tien la inscripción nuna placa na que se llee "Fíxome Fr. Ignacio Bermeo. Relixosu de S. Francisco. Añu 1831".

Los restos de la ilesia de San Andrés y el monumentu al tractor nel mesmu llugar xunto con preseos antiguos como dellos carros y un triyu. Y un pocu más arriba, xubiendo per un senderu escontra la llomba qu'apodera San Andrés, los restos casi imperceptibles d'un antiguu llugar fortificáu.

Ye interesáu ver cómo en delles partes de la contorna del pueblu caltienen cueves acondicionaes, que d'antiguo sirvíen de tenaes y dalgunes síguense usando güei día como lleñeres o almacenes.

Tamién puede siguise na parte más alta, a unos quilómetros, la calzada romana. Una o dos veces al añu, los miembros d'una asociación promovida por xente de Cerezo de Río Tirón, Briviesca, San García y otros pueblos de la zona, percuerren esta calzada amarutaos de pobladores pre-romanos y lexonarios romanos.

Ver tamién

Referencies

1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
2. códigu INE-298
3. Wikimapia, [1]
4. Victoria de Quintanilla San García contra'l rei Don Juan de Nabarra habida añu de mil y cuatrocientos y cuarenta y cuatro años 1444 años.
5. Unu de de los catorce partíos que formaben la Intendencia de Burgos mientres el periodu entendíu ente 1785 y 1833, tal como se recueye nel Censu de Floridablanca de 1787.

Bibliografía

• Quintanilla San García. José Antonio Úzquiza Ruiz. 25-11-2006 Editáu por particulares.

Enllaces esternos

• Conceyu