Reló de sable

Reló de sable
Historia y usu
Usu cronometría (es) Traducir
Instalaciones
Formáu por ampolla (es) Traducir y materia granular
Cambiar los datos en Wikidata
Reló de sable nun soporte de trés pates.

El reló de sable[1] o reló d'arena[2] ye un instrumento mecánicu que sirve para midir un determináu periodu de tiempu. Tien dos receptáculos de vidriu coneutaos dexando un fluxu reguláu de material, de normal arena fina, dende la parte cimera a la parte inferior, hasta'l so completu vaciamiento. El funcionamientu solo rique de la enerxía potencial de la gravedá.

Una vegada que'l contenedor cimeru ta vacíu, pue ser invertíu de mano a cronometrar de nuevu. Factores qu'inflúin nel tiempu midíu inclúin la cantidá y calidá del sable, el tamañu de los contenedores y l'anchor del pescuezu. Anque les fontes discrepen sobre'l meyor material, alternatives al sable inclúin el polvu de mármol y el pulgu de güevu en polvu.[3]

Yá que el periodu que mide ye fixu, anque con llixeres variaciones, ye un dispositivu en desusu, sustituyíu pol reló de pulsera pa conocer la hora, y el cronómetru pa midir el tiempu precisu trescurríu ente dos sucesos. Nos tiempos modernos, los relós de sable son ornamentales, o s'utilicen cuando una midida averada ye abonda, como nos temporizadores de güevu pa cocinar o pa xuegos de mesa.

Historia

[editar | editar la fonte]
Templanza lleva un reló de sable; Alegoría del Bon Gobiernu, detalle de Lorenzetti, 1338.

L'orixe del reló de sable nun ye claro, anque puede ser introducíu n'Europa por un monxu del sieglu octavu llamáu Liutprando, que sirvió na catedral de Chartres, Francia.[4] Nun foi sinón hasta'l sieglu XIV que'l reló de sable vese comúnmente, la evidencia más antigua ye una representación de 1338 del frescu Alegoría del Bon Gobiernu por Ambrogio Lorenzetti.[5] A diferencia del so predecesor, la clepsidra o reló d'agua, créese que'l reló de sable aniciar na Europa medieval.[6] Esta teoría basar nel fechu de que los primeros rexistros escritos de que yeren na so mayoría de los cuadiernos de bitácora de los barcos europeos.[6] Los rexistros escritos de la mesma dómina menten el reló de sable, y qu'apaez nes llistes de provisiones d'a bordu. Un rexistru tempranu ye un recibu de venta de Thomas de Stetesham, secretariu de la nave inglesa La George, en 1345:

El mesmu Thomas representa pagar en Lescluse, en Flandes, doce vidrio horologos (" pro xii. Orlogiis vitreis "), el preciu de cada artículu 4½ brutu ', en llibres esterlines 9' de . , Por cuatro horologos de la mesma clase ("de eadem secta"), mercó ellí, el preciu de cada cinco bruta ', polo qu'en llibres esterlines 3' de . 4d. '""[7]

Los relós de sable yeren bien populares nos buques, fueron la midida más fiable de tiempu nel mar. A diferencia de la clepsidra, el movimientu de la nave mientres la navegación nun afectó al reló de sable. El fechu de que'l reló de sable utiliza materiales granulares en llugar de líquidos dio midíes más precises, una y bones la clepsidra yera propensa a presentar condensación nel so interior mientres los cambeos de temperatura.[8] Los marinos atoparon que'l reló de sable foi capaz d'ayudar a determinar llargor, la distancia al este o al oeste a partir de ciertu puntu, con una precisión razonable.[8]

El reló de sable atopó popularidá na tierra tamién. A midida que l'usu de relós mecánicos pa indicar los horarios de los eventos como los servicios relixosos fixéronse más comunes, la creación d'una 'necesidá de caltener la noción del tiempu', la demanda de dispositivos de midida de tiempu aumenta. Los relós de sable yeren esencialmente de baxu costu, yá que nun riquir nenguna teunoloxía rara de faer y los sos conteníos nun yeren difíciles de consiguir, y, como la fabricación d'estos preseos fixéronse más comunes, el so usu fixéronse más práuticu.[8]

Relós de sable vense comúnmente n'usu n'ilesies, llares y llugares de trabayu pa midir sermones, tiempu de cocción, y el tiempu invertíu nes poses de trabayu.[6] Por cuenta de que taben siendo utilizaos pa les xeres más cotidianes, el modelu del reló de sable empezó a menguar. Los modelos más pequeños yeren más práuticos y bien populares pero sobremanera más discretos.

Dempués de 1500, el reló de sable dexó de tar tan xeneralizáu. Esto foi debíu al desenvolvimientu del reló mecánicu, que se volvió más precisu, más pequeñu y más baratu, y fixo más fácil caltener el tiempu.[4] El reló de sable, sicasí, nun sumió por completu. Anque se volvió relativamente menos útil cola teunoloxía avanzada de reló, los relós de sable caltuviéronse por cuenta del so diseñu. Dalgunos de los relós de sable más famosos son el reló de sable de doce hores de Carlomagno de Francia y los relós de sable d'Enrique VIII d'Inglaterra, realizáu pol artista Holbein nel sieglu XVI.[4] El reló d'arena sobreviviente más antiguu conocíu atopar nel Muséu Británicu de Londres.[6]

Nun foi hasta'l sieglu XVIII que los hermanos Harrison, John y James, punxeron en funcionamientu'l primera reló marítimu d'alta precisión qu'ameyoró significativamente cola estabilidá del reló de sable nel mar. Tomando elementos de la lóxica de diseñu detrás del reló de sable, fueron capaces de crear un cronómetru marín capaz de midir con precisión el viaxe dende Inglaterra a Xamaica, con un error de cálculu de namái cinco segundos, en 1761.[4]

Diseñu

[editar | editar la fonte]

La forma detrás del reló de sable nun tien casi nenguna evidencia escrita de por qué la so forma esterna ye la que ye. Les bombilles de vidriu usaes, sicasí, camudaron d'estilu y diseñu al traviés del tiempu. Ente que los principales diseños siempres fueron en forma d'angüeña, les bombilles non siempres taben coneutaes. Los primeros relós de sable consistíen en dos bombilles separaes con un cable endolcáu na so unión, que depués foi recubiertu de cera pa caltener xuntes los dos pieces y dexar el fluxu del sable nel mediu.[4] Nun foi sinón hasta 1760 que dambes bombilles fueron soplaes xuntes pa caltener el mugor fora d'elles y regular la presión dientro de la bombilla que variaba'l fluxu.[8]

Material

[editar | editar la fonte]

Ente que dellos relós de sable en realidá fixeron usu de sable como l'amiestu granular pa midir el tiempu, munchos nun usaron sable n'absolutu. El material utilizáu na mayoría de les bombilles consistía nuna combinación de "polvu, óxidos de mármol, estañu / plomu, y pulverizáu, pulgu de güevu quemada".[6] Col tiempu, les distintes testures de la materia granular fueron siendo puestes a prueba pa determinar cuálos apurríen el fluxu más constante dientro de los bulbos. Más tarde afayóse que pal fluxu perfecto pa llograr la proporción de gránulu al anchor del pescuezu del bulbu necesaria pa ser 1/12 o más, pero non mayor que 1/2 del pescuezu de la bombilla.[9]

Usos práuticos

[editar | editar la fonte]
3 minutos a reló de sable.

Los relós de sable yeren un preséu fiable, reutilizable y precisu al empiezu de los tiempos. La velocidá de fluxu del sable ye independiente de la fondura nel depósitu cimeru, y el preséu nun se conxela si'l tiempu ye fríu.[6]

Dende'l sieglu XV d'equí p'arriba, los relós de sable utilizar en toa una variedá d'aplicaciones nel mar, na ilesia, na industria y na cocina. Mientres el viaxe de Fernando de Magallanes alredor del mundu, cada unu de los sos barcos llevaba 18 relós de sable. Unu de los paxes del barcu encargar de dar la vuelta a cada reló, p'asina apurrir los tiempos pal diariu de navegación. El tiempu de referencia pal barcu yera'l mediudía, momentu que nun depende del reló de sable porque'l sol ta nel so cénit.[10] Dacuando emplégase un marcu pa sostener dellos relós de sable, cada unu con una duración distinta, por casu 1 hora, 45 minutos, 30 minutos, y 15 minutos.

Usos práuticos modernos

[editar | editar la fonte]

Magar yá nun s'usen de forma xeneral pa controlar el tiempu, delles instituciones siguen caltener. Por casu, los dos cámares del Parllamentu d'Australia utilicen tres reloj de sable pa estremar el tiempu en ciertos procedimientos {{ref name="Hansard">Senate of Australia (26 de marzu de 1997). Official Hansard.  páxs. 2472. Archivado del original el 1998-04-29. https://web.archive.org/web/19980429132355/http://www.aph.gov.au/hansard/senate/dailys/ds260397.pdf. Consultáu'l 2018-06-17. </ref>

El reló de sable sigue siendo llargamente utilizáu na cocina; pa cocinar güevos, un contador de tiempu de tres minutos ye típicu,[11] d'ende'l nome de "reló d'arena" pa los relós de sable de tres minutos. Temporizadores de güevu viéndense llargamente como alcordances.

La rueda de tiempu en Budapest, Hungría.

El reló de sable tamién s'utiliza dacuando en xuegos como Pictionary y Boggle p'aplicar una restricción de tiempu nes rondes de xuegu, y apurrir un sentíu d'urxencia pal xuegu de Quicksand.

Usos simbólicos

[editar | editar la fonte]
La bandera del pirata Christopher Moody, "Bloody Rede", c. 1714.

A diferencia de la mayoría de los otros métodos de midir el tiempu, el reló de sable representa concretamente'l tiempu presente como daqué qu'esiste ente'l pasáu y futuru, y esto fizo que sía un símbolu perdurable del tiempu mesmu.

El reló de sable, dacuando cola adición d'ales metafóriques, represéntase de cutiu como símbolu de que la esistencia humana ye efímera, de que "trescurrieron yá los sables de la vida".[12] Foi utilizáu por tanto, nes banderes pirates, pa infundir mieu nos corazones de les sos víctimes. N'Inglaterra, asitiábense dacuando relós de sable dientro de los ataúdes,[13] y apaecieron grabaos nes llábanes mientres sieglos. El reló de sable tamién foi utilizáu na alquimia como símbolu de les hores.

El First Metropolitan Borough de Greenwich en Londres utiliza un reló de sable nel so escudu d'armes, simbolizando'l papel de Greenwich como l'orixe de GMT. Socesor del distritu, el Royal Borough de Greenwich utiliza dos relós de sable nel so escudu d'armes.

Usos simbólicos modernos

[editar | editar la fonte]
cursor de reló de sable.
cursor de reló de sable.

El reló de sable como símbolu del tiempu sobrevivió al so obsolescencia como cronometrador. Por casu, la telenovela americana Days of our Lives, dende la so primer emisión en 1965, amosó un reló de sable nos sos creitos iniciales, acompañaes poles pallabres «Al igual que los sables al traviés del reló de sable, asina son los díes de les nueses vides», pronunciaes por Macdonald Carey.

N'el ordenadores interfaz gráfica d'usuarius ye habitual que'l punteru convertir en reló de sable mientres un periodu en que'l programa atópase metanes una xera y nun puede aceptar la entrada del usuariu. Mientres esi periodu, otros programes, por casu, en distintes ventanes, puede trabayar de normal. El qu'unu de tales relós de sable nun suma suxer qu'un programa atopar nun llazu infinitu y tien de terminase, o ta esperando una aición esterna per parte del usuariu (como por casu l'insertamientu d'un CD). Unicode tien un RELÓ D'ARENA símbolu en O+231B (⌛).

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: reló de sable
  2. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: reló d'arena
  3. ↑ Madehow.com. «Hourglass». How Products Are Made, vol. 5. Madehow.com. Consultáu'l 4 de febreru de 2008.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 [1]
  5. ↑ Frugoni, Chiara (1988). Pietro et Ambrogio Lorenzetti. Scala Books, páx. 83. ISBN 0-935748-80-6.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 «Mechanics of the sandglass». European Journal of Physics 17:  páxs. 97–109. 1996. doi:10.1088/0143-0807/17/3/001. http://www.iop.org/EJ/article/0143-0807/17/3/001/ej6301.pdf 
  7. ↑ Nicolas, Nicholas Harris (1847). Richard Bentley: A History of the Royal Navy, from the earliest times to the wars of the French revolution, vol. II.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Balmer, R. T. "The Operation of Sand Clocks and Their Medieval Development." Technology and Culture, Vol. 19, Non. 4 (Oct., 1978), páxs. 615-632. Balmer, R. T. "The Operation of Sand Clocks and Their Medieval Development." Technology and Culture, Vol. 19, Non. 4 (Oct., 1978), páxs. 615-632.
  9. ↑ Peterson, Ivars. "Trickling sand: how an hourglass ticks". Science News, Vol. 144, Non. 11 (September 11, 1993). p. 167
  10. ↑ Bergreen, Laurence (2003). Over the Edge of the World: Magellan's Terrifying Circumnavigation of the Globe. William Morrow. ISBN 0-06-621173-5.
  11. ↑ Herbst, Sharon Tyler (2001). The New Food Lover's Companion. Barron's Educational Series.
  12. ↑ Room, Adrian (1999). Brewer's Dictionary of Phrase and Fable. Nueva York: HarperCollinsPublishers. "Nun queda enforma tiempu,. Va Haber poca oportunidá de faer lo que tienes que faer nun siendo qu'aproveches la oportunidá agora". La frase utilízase de cutiu con referencia a aquel a quien nun-y queda enforma tiempu de vida. L'alusión ye'l reló d'arena".
  13. ↑ Ewbank, Thomas (1857). A Descriptive and Historical Account of Hydraulic and Other Machines for Raising Water, Ancient and Modern With Observations on Various Subjects Connected with the Mechanic Arts, Including the Progressive Development of the Steam Engine. Vol. 1. Nueva York: Derby & Jackson, páx. 547. "Hour-glasses were formerly placed in coffins and buried with the corpse, probably as symbols of mortality—the sands of life having run out. See Gent. Mag. vol xvi, 646, and xvii, 264."

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Llibros

  • Keeping time: From the beginning and into the twenty-first century. Boston: Houghton Mifflin Company. 1993 
  • «Time and its measurement: From the stone age to the nuclear age». Cleveland (New York: The World Publishing Company) 65. 1958. Bibcode: 1958QB209.C65...... 
  • «Time and space: Measuring instruments from the fifteenth to the nineteenth century». Time and space. Measuring instruments from the fifteenth to the nineteenth century. (New York: Praeger Publishers). 1970. Bibcode: 1971tsmi.book.....G 
  • Clocks and watches: American, European and Japanese timepieces. New York: Crescent Books. 1975