Rubia tinctorum

Rubia tinctorum
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Orde: Gentianales
Familia: Rubiaceae
Subfamilia: Rubioideae
Tribu: Rubieae
Xéneru: Rubia
L.
Especie: Roxa tinctorum
L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]

La roxa colorada (Roxa tinctorum) ye una especie de plantes fanerógames del xéneru Rubia, del orde de les Gentianales, perteneciente a la familia de les rubiacees.

Esta especie tuvo un gran espardimientu, sobremanera nel pasáu, por cuenta de la utilidá del so raigañu pa fabricar tintes de color coloráu destinaos a la industria testil y a la so utilidá farmacolóxica.

Hábitus
Ilistración
Inflorescencia
Flores

Ecoloxía

[editar | editar la fonte]

Ye una planta orixinaria de les rexones mediterránees, concretamente de la zona suroeste d'Europa, dende Irlanda al norte d'África. Desenvuélvese meyor en zones montascoses y húmedes.

Descripción

[editar | editar la fonte]

Ye una planta perenne que puede crecer hasta'l metru d'altor. Ye una planta fanerófita.

Carauterizar pol so raigañu acoloratáu. El so tarmu, ramifícase y ye de seición tetragonal. N'ocasiones presentar con aguiyones. Les sos fueyes tienen de cuatro a seis vértice con un peciolu minúsculu de 1-2 mm.

Ye hermafrodita, con una inflorescencia parcialmente recímanosa, paniculoide y pocu piramidal. Los sos frutos son carnosos y tienen forma de baga.

Usos

[editar | editar la fonte]
Farmacoloxía

La parte utilizada de la planta pal so usu como planta melecinal, ye'l raigañu y dacuando les fueyes. Como fin melecinal recuéyese'l raigañu, pero siempres d'aquelles plantes que tengan siquier 2 años d'antigüedá. Tienen de llimpiase perbién toles partes verdes, llavales curioso y dexales ensugar al sol; tamién puede realizase con un secador siempres que nun se superen los 50 º C., nestes condiciones van caltener el so color acoloratáu.

Principios activos

La so composición química ye: Iriroides: asperulósido. Sustancies colorantes, heterósidos de hidroxiantraquinones (1,5%), acedu ruberítricu, rubiadín-primaverosido, rubiadín-glicósidos, purpurina. Fitosteroles: beta-sitosterol.

Aiciones farmacolóxiques y usos melecinales

Ye un bon colagogo, preséu nes afecciones hepátiques. Llaxante, astrinxente y un tónicu nidiu: favorez la evacuación intestinal.[1][2][3][4][5][6][6][7][8][9][9]

Efeutos emenagoga (facilita la menstruación y aselu los dolores) y albortivos.[10] Diurética: encamentar en tou tipu d'afecciones renales (cálculos, cólicos, infeiciones) y tamién pa la cistitis. Colerético: preséu nos trestornos de la vesícula.

Desinfestante, antisépticu. Antiespasmódico y sedante. Antiinflamatoriu.[11] Utilícense les flores en fervinchu como antidiarreico ; y popular afrodisiacu. D'antiguo yera un remediu contra la ictericia y la gota. L'alministración de la roxa puede causar una alarma inxustificada, una y bones la orina, mucosidaes, sudu o lleche tiñir de colloráu. Esto debe a que tien alizarina, unu de los pigmentos más potentes del color coloráu.

Usos melecinales

La planta ta utilizada contra les afecciones renales y de les víes urinaries y tien una gran eficacia na disolución de cálculos renales y urinarios. Utilízase para: oliguria, litiasis renal, cistitis, uretritis, hiperuricemia, edema, urolitiasis, hiperazotémia, gota, hipertensión arterial, discinesias biliares, etc. Les fueyes usar pa la hipertensión arterial.

Toxicidá

La lucidina y la rubiadina, resultáu de la hidrólisis del llucida-primaverósido, son altamente citotóxicas y genotóxicas. Hai que tener procuru nel so usu como antidiurética en presencia d'hipertensión, cardiopatíes o insuficiencia renal, yá que puede suponer una aportación incontrolada de líquidos y la posibilidá de que se produza una descompensación tensional. Tamién hai que tener en cuenta'l conteníu alcohólico del estractu fluyíu y de la tintura. La planta ye cancerígena y puede provocar malformaciones conxénites.[10][12]


Cultivu y recueya

[editar | editar la fonte]

Esta planta cultivar en terrenes húmedos, fondamente llabraos y adobaos na seronda. Recuéyense les granes nel mes d'agostu y setiembre y sémase en marzu. Déxense crecer los raigaños mientres 18 meses, y pasáu esti tiempu arrínquense en setiembre. Depués los raigaños, darréu, poner a ensugar a la solombra, una vegada seques muélense y amenórguense a polvu nun molín. Un campu de Rubia dura 10 años y en tou esti tiempu solo llábrase una vegada al añu.

Historia y otros usos

[editar | editar la fonte]
Uso como colorante nestes madexes tiñíes col raigañu de la roxa.

La primer apaición de los colorantes producir nel antiguu Exiptu. Naquellos tiempos la mayoría de los pigmentos auténticos yeren inorgánicos, sicasí, les prendes d'aquella dómina revelen que yá nel añu 2500 e.C. Utilizábase'l colloráu de alizarina, estrayíu de la roxa. Mientres sieglos, esti colloráu lluminosu, tamién conocíu como coloráu turcu o roxa tinctorum, foi l'únicu colorante coloráu resistente a la lluz. Un costosu y complicáu procesu d'ensugáu utilizar en toles rexones d'oriente próximu pa la coloración del algodón.

Nel "Zeitschr. F. Urologie" (1924), Bauer fixo un aponderamientu a la roxa pa combatir les enfermedaes del aparatu urinariu en toos aquellos casos en que se presenta alcalinidad de la orina, como en fosfatúria.

Taxonomía

[editar | editar la fonte]

Roxa tinctorum describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 109, nel añu 1753.[13]

Etimoloxía

Rubia: nome xenéricu que remanez del llatín: rubrum "coloráu", que fai referencia al rizoma acoloratáu de la planta.

'tinctorum: epítetu llatín, referíu a tintoreru (xenitivu plural de tintor).

Citoloxía

Númberu de cromosomes de Roxa tinctorum (Fam. Rubiaceae) y táxones infraespecíficos: 2n=44.[14]

Sinonimia

Nome común

[editar | editar la fonte]

Nun hai conseñaos nomes comunes n'asturianu pa esta especie.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Madder, WebMD.
  2. ↑ «Possible contribution of rubiadin, a metabolite of madder color, to renal carcinogenesis in rats». Food and Chemical Toxicology 47 (4):  páxs. 752–9. 2009. doi:10.1016/j.fct.2009.01.003. PMID 19167447. 
  3. ↑ «One-year chronic toxicity of madder color in F344 rats – Induction of preneoplastic/neoplastic lesions in the kidney and liver». Food and Chemical Toxicology 46 (10):  páxs. 3303–10. 2008. doi:10.1016/j.fct.2008.07.025. PMID 18723070. 
  4. ↑ «A 90-day repeated dose toxicity study of madder color in F344 rats: A preliminary study for chronic toxicity and carcinogenicity studies». Bulletin of National Institute of Health Sciences (118):  páxs. 55–62. 2000. PMID 11534128. Archivado del original el 2016-10-08. https://web.archive.org/web/20161008054623/http://www.nihs.go.jp/library/101-134/118%282000%29.pdf#62. Consultáu'l 2015-10-28. 
  5. ↑ «Induction of kidney and liver cancers by the natural food additive madder color in a two-year rat carcinogenicity study». Food and Chemical Toxicology 47 (1):  páxs. 184–91. 2009. doi:10.1016/j.fct.2008.10.031. PMID 19032970. 
  6. ↑ 6,0 6,1 «Promotion Potential of Madder Color in a Medium-Term Multi-Organ Carcinogenesis Bioassay Model in F344 Rats». Journal of Food Science 73 (3):  páxs. T26–32. 2008. doi:10.1111/j.1750-3841.2008.00685.x. PMID 18387132. 
  7. ↑ «Carcinogenicity and DNA adduct formation observed in ACI rats after long-term treatment with madder root, Rubia tinctorum L». Carcinogenesis 19 (12):  páxs. 2163–8. 1998. doi:10.1093/carcin/19.12.2163. PMID 9886573. 
  8. ↑ «Formation of genotoxic metabolites from anthraquinone glycosides, present in Rubia tinctorum L». Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis 265 (2):  páxs. 263. 1992. doi:10.1016/0027-5107(92)90055-7. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Carcinogenic potential of alizarin and rubiadin, components of madder color, in a rat medium-term multi-organ bioassay». Cancer Science 100 (12):  páxs. 2261–7. 2009. doi:10.1111/j.1349-7006.2009.01342.x. PMID 19793347. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Madder, WebMD.
  11. ↑ «Antimicrobial activity of common madder (Rubia tinctorum L.)». Phytotherapy Research 20 (6):  páxs. 490–2. 2006. doi:10.1002/ptr.1884. PMID 16619348. 
  12. ↑ «Anti-diarrhoeal activity of crude aqueous extract of Rubia tinctorum L. Roots in rodents». Journal of Smooth Muscle Research 46 (2):  páxs. 119–23. 2010. doi:10.1540/jsmr.46.119. PMID 20551592. 
  13. ↑ Rubia tinctorum en Trópicos
  14. ↑ Notes cariológicas em Rubiaceae portugueses. Queirós, M. (1987) Bol. Soc. Brot. ser. 2 59: 233-243
  15. ↑ Sinónimoe en Kew
  16. ↑ Rubia tinctorum en PlantList/

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]