Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Editar | Anterior | - | Central | - | Posterior |
Pesllada | |||||
Semipesllada | |||||
Media pesllada | |||||
Media | |||||
Media abierta | |||||
Semiabierta | |||||
Abierta |
En llingüística y fonoloxía, schwa (pronunciáu aproximao «shuá») tien dos significaos:
Amás, el símbolu ə llámase de por sí «schwa». Ә (Ә para mayúscula, ә pa minúscula, Ә ә en cursiva) ye una lletra del alfabetu cirílicu, usada na versión afecha d'ésti nel idioma mongol calmuco, l'idioma caucásicu abkhasu y los idiomes turcos baskir y cazacu.
Plantía:Tabla alfabeto cirílicu
La so forma ye similar a la d'una y llatina minúscula invertida, pero la mayúscula ye igual a la minúscula, pero de mayor tamañu.
Nos idiomes calmuco y cazacu representa una vocal casi abierta anterior non arrondada. Ye l'equivalente a la lletra llatina Æ.
La pallabra "schwa" provién de la pallabra hebrea hebréu: שְׁוָא (šěwā’, /ʃəˈwa/, n'hebréu modernu shva [ʃva]), que significa 'cero, nada'. De primeres, referir a unu de los puntos de les vocales niqqud usaes nel alfabetu hebréu, que se paez a un par de puntos en vertical so una lletra. El signu tien dos usos: unu, pa indicar el soníu vocálicu schwa, y otru, pa indicar l'ausencia completa d'una vocal. El términu foi introducíu en llingüística histórica por Jacob Grimm a principios del sieglu XIX; ello ye que schwa reflexa la ortografía alemana que s'usó pa trescribir el términu hebréu.
El símbolu ⟨ ə ⟩ foi usáu per primer vegada por Schmeller (ver Academia de Ciencies de Baviera) pa la vocal amenorgada qu'apaez a la fin de la pallabra alemana Gabe. Ellis, nel so alfabeoto de paleotipos, usar pal soníu del inglés de la vocal de but que ye similar al soníu átonu del alemán.
Estos usos nun entren en conflictu porque nel idioma hebréu la schwa ye una vocal epentética, esto ye qu'equival a l'ausencia completa d'una vocal. Dacuando, el términu "schwa" utilizar pa indicar cualesquier vocal epentética, yá que éstes varien según la llingua en cuestión.
La schwa ye'l soníu vocálicu más común n'inglés. Trátase d'un soníu vocálicu bien curtiu y neutru y, como toles vocales, la so calidá precisa varia según les consonantes axacentes. Correspuende a la vocal inacentuada en munches sílabes inacentuaes, como la a en a<o>bout</o>, la o en <o>sy</o>nonym, er en <o>tea</o>cher o la or en <o>doc</o>tor, etc. Polo xeneral, descríbese como'l soníu americanu "uh" o'l británicu "er". Na pronunciación xeneral del inglés d'Estaos Xuníos, la schwa ye una de los dos soníos vocálicos que pueden convertise en vocal aproximante [ɹ], el soníu en pallabres con sílabes "er" átones, como en dinner, etc. Na mayoría de les variedaes del inglés, el schwa namái se da en sílabes átones, pero nel inglés de Nueva Zelanda y de Sudáfrica, el soníu vocálicu frontal laxo (como na pallabra bit) camudó a abiertu y posterior, colo cual, na actualidá, asemeyar a la schwa. Nestos dialeutos, esti soníu presenta variantes tanto átones como tóniques.
Munches llingües tienen soníos similares a la schwa, por casu, en francés hai una y curtia inacentuada que, nesti idioma, ye arredondiada y menos central, más asemeyada a una vocal semiabierta o semicerrada. Ye casi siempres átona anque en búlgaru y n'afrikaans esisten les schwas tóniques. Munches de les llingües caucásiques y de les uráliques (por casu, el komi) tamién usen la schwa fonémica y dexen que sían tóniques. En neerlandés la vocal del sufixu -lijk, como en waarschijnlijk (probablemente) pronúnciase como una schwa. Nos dialeutos orientales del catalán, incluyendo la variedá estándar, una "a" o una "e" átona pronúnciense como schwa (llamada vocal neutra). Nos dialeutos del catalán falaos nes Islles Baleares pueden apaecer la schwa tónica.
Ente otres grafíes d'esti soníu atopamos: <ė> en lituanu, <ă> en rumanu y <ë> n'albanés.
El símbolu schwa ə úsase como grafema en delles llingües:
En llingües en que la schwa representa un fonema en sí, y puede apaecer n'entamu de pallabra, una versión mayúscula ye riquida dacuando. En dellos casos, la versión mayúscula tien l'apariencia d'una versión ampliada del símbolu schwa (codificado como O+18f Ə), pero tamién s'usó una Y mayúscula invertida, por casu nos nomes propios avésticos, (O+18y Ǝ, con una minúscula codificada xebradamente, O+1dd ǝ).
El términu "schwa" tamién s'usa pa vocales de cantidá indefinida (en cuenta de soníu neutru) na reconstrucción del protoindoeuropéu. Reparóse que, cuando na mayoría de los casos a en llatín y griegu clásicu correspuende a a en sánscritu, hai casos nos qu'esta llingua tien i ente que aquelles tienen a, como en pitar (sán.) vs. pater (lat. y gr. clá.). Esto postula que'l schwa indoeuropéu desenvolver na teoría laríngea. La mayoría de los estudiosos del protoindoeuropéu postulen agora tres fonemes distintos en vegada del simple schwa indistintu. Dellos estudiosos postulen entá ye más, pa esplicar otros problemes nel sistema vocálicu protoindoeuropéu. La mayoría de les reconstrucciones de *-ə- en lliteratura antigua correspuenden a *-h2- en notación contemporánea.