Telescopiu

Denómase telescopiu a cualesquier tarecu o erbía que dexe ver oxetos llonxanos. Ye la erbía fundamental de l'astronomía, y cada desendolcu o perfeicionamientu del telescopiu, va siguíu d'avances nel atalantu del nuesu Universu.

Xeneralmente, atribúise la so invención a Hans Lippershey, un fabricante de lentes holandés ,alrodiu del añu 1608. Galileo Galilei tuvo noticies d'esti inventu y fizo uno. En 1609 amosó el primer telescopiu rexistráu. Gracies a ésti, fizo grandes descubrimientos n'astronomía, ente los qu'hai de solliñar la observación el 7 de xineru de 1610 de cuatro de les llunes de Xúpiter xirando alrodiu d'esti planeta.

Conocíu hasta entóncenes como la lente espía, el nome "telescopiu" propúnxolu el matemáticu griegu Giovanni Demisiani el 14 d'abril de 1611 demientres una cena en Roma n'honor de Galileo, cena na que los asistentes pudieron adicar les llunes de Xúpiter per aciu del telescopiu que Galileo llevare consigo.

Esisten delles menes de telescopiu, cásique toos refractores , qu'usen lentes; refleutores, que tienen un espeyu cóncavu n'arróu de la lente del oxetivu, y catadióptricos, que tienen un espeyu cóncavu y una lente correutora. El telescopiu refleutor foi inventáu por Isaac Newton en 1688 y foi un gran avance sobro los telescopios de la dómina, al correxir fácilmente l'aberración cromática carauterística de los refractores.

El datu más importante d'un telescopiu ye'l diámetru del so oxetivu. El telescopiu d'un aficionáu tien davezu ente 76 y 150mm de diámetru, y dexa adicar dalgunos rasgos planetarios y munchísimos oxetos del cielu profundu (cúmulos, nebuloses y dalgunes galaxes). Los telescopios de más de 200mm de diámetru, permiten ver detalles llunares mínimos, detalles planetarios importantes y una gran cantidá de cúmulos, nebuloses y galaxes rellumantes.

Carauterístiques

Pa carauterizar un telescopiu y utilizalu, emplégase una riestra de parámetros y accesorios:

Distancia Focal: ye la llonxitú focal del telescopiu, pero defínese como la distancia del espeyu principal hasta la fin del tubu.
Diámetru del oxetivu: Diámetru del espeyu o lente primaria del telescopiu.
Ocular: Accesoriu pequeñu que, allugáu nel focu del telescopiu permite agrandar la imaxe de los oxetos.
Lente de Barlow: Lente que xeneralmente duplica o triplica los aumentos del ocular cuando s'observen los astros.
Fieltru: pequeñu accesoriu que davezu opaca la imaxe del astru, pero que según seya el so color y material, suel ser bonu y allúgase delantre del ocular.
Razón Focal: ye'l cociente ente la distancia focal (mm) y el diámetru (mm). (f/ratio)
Magnitú llímite: ye la magnitú máxima que se pue columbrar nun llugar dau, ye dicir, el rellumu de la estrella más sonce visible.
Trípol: Conxuntu de tres pates, davezu d'aluminiu que-y dan sofitu ya estabilidá al telescopiu
Portaocular: Furacu au s'alluguen l'ocular y la lente de Barlow.

Montures pa telescopios

Montura altazimutal

Una montura de telescopiu cenciella, ye la montura altitú-azimut o altazimutal. Una parte xira n'azimut (nel planu horizontal), y otru exe sobro esta parte xiratoria permite arriendes, el xiru del telescopiu pa camudar la altitú (nel planu vertical). La montura altazimutal, permite los mesmos xiros que dexaría, por exemplu, la montura d'un cañón, ye dicir, horizontal y vertical. Una montura Dobson ye una mena de montura altazimutal abondo popular, dao que ye cenciella y barata de construyir.

Montura ecuatorial

El principal problema d'usar una montura altazimutal, ye que dambos exes han d'axustase de contino pa compensar la rotación de la Tierra. Inclusive si el movimientu ye remanáu por ordenador, la imaxe xira a una tasa que cimbla dependiendo del ángulu de la estrella col Polu celeste (declinación). Esti efeuta fai qu'una montura altazimutal seya poco práutica pa facer semeyes de llarga esposición con pequeños telescopios. La meyor solución pa telescopios astronómicos pequeños, tá n'atenllar la montura altazimutal, talo que l'exe d'acimut seya paralelu al exe de rotación de la Tierra; a ésta denómase-y: Montura ecuatorial.

Hai delles menes de montures ecuatoriales, ente les qu'hai de solliñar, la alemana y la de forqueta

Otres montures

Los grandes telescopios d'anguaño, usen montures altazimutales remanaes por un ordenador, que pa esposiciones de llarga duración, o fai xirar los instrumentos, o tien rotadores d'imaxe de tasa variable nuna imaxe de la pupila del telescopiu.

Hai montures inclusive más cencielles que l'altazimutal, xeneralmente pa instrumentos especializaos. Dalgunos son: de tránsitu meridianu (sólo altitú); fixu con un espeyu planu móvil pa la observación solar; ó de rótula (en desavezu n'astronomía).

Telescopios renomaos

El Telescopiu Espacial Hubble alcuéntrase n'órbita fuera de l'atmósfera terrestre, pa evitar que les imáxenes seyan distorsionaes pola refraición. D'esti mou el telescopiu trabaya siempre al llímite de difracción y pue ser usáu pa observaciones nel infrabermeyu y nel ultraviola.
El Very Large Telescope (VLT) ye, anguaño (2004), el más grande n'esistencia, ensamáu por cuatro telescopios cada ún de 8 metros de diámetru. Pertenez al ESO y construyóse nel Ermu d'Atacama, al norte de Chile. Pue funcionar como cuatro telescopios separtaos, o como ún solu, combinando la lluz proveniente de los cuatro espeyos.
L'espeyu individual más grande ye'l del Gran Telescopiu de Canaries, con un diámetru de 10,4 metros. Compónse, al empar, de 36 seumentos más pequeños.
Esisten munchos proyeutos pa fabricar telescopios entá más grandes, por exemplu, el Overwhelmingly Large Telescope (telescopiu descomanadamente grande), davezu nomáu: OWL, con un oxetivu d'un diámetru de 100 metros.
El telescopiu Hale construíu sobro'l Monte Palomar, con un llargor de 5 metros, foi'l más grande per munchu tiempu. Namái tien un espeyu de silicatu de boru (Pyrex (tm)), que foi enforma abegosu de construir.
El telescopiu del Monte Wilson, con 2,5 metros, foi usáu por Edwin Hubble pa prebar la esistencia de les galaxes y p'analizar el desplazamientu al roxu que esperimenten.
El refractor de 91 centímetros del Yerkes Observatory nel estáu de Wisconsin, Estaos Xuníos, ye'l refractor empobinable más grande'l mundu.
El telescopiu espacial SOHO ye un coronógrafu allugáu nuna órbita ente la Tierra y el Sol, observando a ésti últimu ensin interrupción.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Telescopiu.
Los mayores telescopios ópticos del mundu (n'inglés)
Cómo elixir un telescopiu Archiváu 2007-06-13 en Wayback Machine (castellán)
¿Qu'aditamentos tienen los telescopios? Archiváu 2007-10-06 en Wayback Machine (castellán)